Từ đơn vị Anh hùng Lao động đến tình cảnh hơn ngàn công nhân… không lương

• Nỗi lo của người trồng cà phê ở Quảng Trị: Không lường trước hậu quả
• Nợ lương nhân viên, bảo hiểm xã hội hàng tỷ đồng rồi lánh mặt
• Hàng trăm ngàn lao động bị nợ lương và không có thưởng Tết

Được thành lập từ năm 1956, Công ty TNHH MTV Việt Trung (Công ty Việt Trung) là doanh nghiệp nhà nước, đóng ở huyện Bố Trạch, Quảng Bình. 

Trong hơn 50 năm qua, Công ty Việt Trung luôn được xem là “cánh chim đầu đàn” trong lao động, sản xuất và nộp ngân sách cho tỉnh Quảng Bình. Hàng ngàn cán bộ, công nhân viên ở Công ty Việt Trung từng vinh dự đón nhận danh hiệu đơn vị Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và 15 lần đón nhận Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì, Ba qua các thời kỳ… 

Song hiện nay hơn 1.000 cán bộ, công nhân viên gần 1 năm qua không có lương, công ty khó khăn đến nỗi xin tỉnh cho dừng nộp cả những khoản như tử tuất, hưu trí cho người lao động. Vì đâu nên nỗi?

Chồng chất khó khăn

Công ty Việt Trung là nơi tập hợp lao động, sản xuất của chủ yếu bà con nông dân trồng cao su trên địa bàn thị trấn Nông trường Việt Trung. Đến công ty lần này chúng tôi không khỏi bùi ngùi trước sự sa sút, khó khăn chồng chất của người lao động nơi đây. 

Từng được coi là một trong những doanh nghiệp trồng, chế biến mủ cao su lớn nhất miền Trung, trong một thời gian dài, Công ty Việt Trung luôn là một trong mười đơn vị nộp ngân sách lớn nhất ở tỉnh Quảng Bình. Công ty còn luôn được xem là địa chỉ kiểu mẫu về sản xuất của tỉnh để đón tiếp các đoàn khách đến tỉnh tham quan, học hỏi kinh nghiệm. 

Nhưng bắt đầu từ sau 2010 đến nay, việc phát triển kinh tế của công ty này xuống dốc không phanh và hiện đang ngập trong chồng chất khó khăn. 

Chị Nguyễn Thị H., công nhân của Công ty Việt Trung cho biết, vợ chồng chị đều làm công nhân của công ty và từ đầu năm đến nay công ty còn nợ lương nên gia đình thực sự rơi vào khó khăn. Trông cho hết giờ làm, vợ chồng chị H. lại đầu tắt mặt tối để chăn nuôi, làm thuê, làm mướn ngoài giờ kiếm tiền trang trải sinh hoạt hàng ngày. 

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, 6 tháng đầu năm 2016, hơn 1.200 lao động của công ty không hề được nhận lương, dù mức lương bình quân chỉ có 1,5 triệu đồng. 

Hiện công ty này đang nợ bảo hiểm xã hội để đóng cho người lao động hơn 10 tỷ đồng. Còn nhớ cách đây mấy năm, đến Công ty Việt Trung mọi người luôn được chứng kiến cảnh thi đua lao động sôi nổi, đầy niềm tin, nay đi đâu chúng tôi cũng bắt gặp cảnh đìu hiu. 

Trong suốt hàng chục năm trời, những đội lao động của công ty như Thống Nhất, Đoàn Kết, Chiến Thắng, Dũng Cảm, Hữu Nghị, Tương Lai… luôn được xem là biểu tượng trong lao động, sản xuất của người lao động. Nay nhiều lao động ở các đội sản xuất trên đang vật lộn trong khó khăn để trang trải cuộc sống. Một phần cũng do quá khó khăn, vất vả nên mới đây hơn 200 cán bộ, công nhân viên của công ty này đã làm đơn xin về hưu, hoặc nghỉ chế độ trước tuổi. 

Anh Trần Đình K., công nhân ở Công ty Việt Trung buồn bã nói: “Công ty khó khăn nên người lao động cũng lao đao, vài năm trước thu nhập bình quân từ 15 đến 20 triệu đồng/người/tháng, nay thu nhập chưa đầy 2 triệu/tháng và đang bị nợ lương nhưng nhiều anh chị em vẫn gắn kết, không bỏ công ty, phần vì liên quan đến các chế độ như đóng bảo hiểm, thời gian làm việc lâu năm…nhưng quan trọng hơn là cái tình, cái nghĩa gắn với công ty lâu nay”… 

Ông Nguyễn Văn Minh, Chủ tịch kiêm Giám đốc Công ty Việt Trung khẳng định: Chưa bao giờ hơn 1.200 cán bộ, công nhân viên lao động của công ty khó khăn như lúc này. Từ đơn vị Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới, nay công ty đang vật lộn với nợ nần, và tìm kiếm nguồn thu để trang trải trả lương”. 

Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, những khó khăn của Công ty Việt Trung là một câu chuyện dài.

Vật lộn tìm lối ra

Câu chuyện bắt đầu từ năm 2013, khi cơn bão lịch sử càn quét qua tỉnh Quảng Bình. Bão chỉ quét qua hơn giờ đồng hồ nhưng đã có 11.297ha cao su đã bị gãy đổ, thiệt hại hoàn toàn, trong đó Công ty Việt Trung bị 3.000ha đang trong thời kỳ khai thác. 

Sau bão, cán bộ công nhân viên Công ty Việt Trung đang gắng gượng phục hồi lại cao su thì cơn bão giá lại quét qua làm những người trồng cao su điêu đứng. 

6 tháng đầu năm, Công ty Việt Trung khai thác được 230 tấn mủ cao su, so với cùng kỳ trước bão 2013 là 1000 tấn. Năm 2011, giá mủ cao su là 80.000 đồng/kg, năm 2012 là 60.000 đồng/kg, năm 2015 và 2016 giá chỉ còn 25.000 đồng/kg. 

Sản lượng thấp cộng với giá cả thấp đã làm hàng loạt công ty cao su cả nước rơi vào điêu đứng trong đó có Công ty Việt Trung. Điều đáng nói, do mặt hàng cao su của nước ta chủ yếu xuất qua Trung Quốc nên khi bị bạn dừng hàng, hoặc “làm giá” thì người lao động khốn đốn. 

Việc phụ thuộc vào một thị trường duy nhất đã làm người nông dân luôn rơi vào tình cảnh “được mùa mất giá”, “được giá mất mùa” nhưng không hiểu sao dù dư luận đã nhiều lần lên tiếng song Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vẫn không tìm được hướng đi đúng cho bà con nông dân. 

Trở lại với vấn đề lao dốc khó khăn của Công ty Việt Trung, ông Nguyễn Văn Minh cho biết thêm, sau khi bị ảnh hưởng nặng nề của bão tố năm 2013, tỉnh Quảng Bình đã cho phép công ty này lập dự án đầu tư, khôi phục, trồng mới 1.000ha cao su và tỉnh đề nghị các ngân hàng thương mại trên địa bàn tạo điều kiện cho công ty vay vốn nhưng đến nay công ty chỉ vay được 11 tỷ. 

Không có vốn, năng suất thấp, giá cả thấp nên công ty loay hoay chưa thể tìm được hướng đi mới cho phù hợp để khôi phục phát triển. 

Vài năm trước, Công ty Việt Trung có khách sạn Phú Quỹ ở bãi biển Nhật Lệ để kinh doanh nghỉ dưỡng mỗi năm thu về cho công ty gần 10 tỷ đồng, năm vừa qua do ảnh hưởng về sự cố môi trường biển, cá chết, không có khách du lịch nên chỉ thu được 1,5 tỷ đồng. 

Số tiền đó không đủ chi phí trả lương và hoạt động của khách sạn nên hiện Công ty Việt Trung buộc mỗi lao động ở nơi đây chỉ làm 10/ngày tháng vì không có lương để trả đủ tháng.

Từ một trong những lá cờ đầu của tỉnh Quảng Bình, có lúc được xem như “con cưng” vì đóng thuế năm sau luôn cao hơn năm trước nhưng nay Công ty Việt Trung đang lụi dần, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của hàng ngàn lao động. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, công ty này như đang bị… bỏ rơi. 

Qua bài viết này, chúng tôi đề nghị lãnh đạo và các ngành liên quan ở tỉnh Quảng Bình cần sớm làm việc với Công ty Việt Trung để tìm hướng đi đúng ở đơn vị này. Bởi đây không chỉ là “cứu” đơn vị Anh hùng Lao động mà là chính cuộc sống của hơn 1.000 hộ gia đình ở nơi đây.