Bài 1: Gần 4 năm vẫn chưa thể thu hồi những khu đất đắc địa
Mặc dù đã phát thông báo chấm dứt hợp đồng thuê mặt bằng và di dời, bàn giao khu đất từ cuối năm 2021 nhưng đến nay Trung tâm phát triển quỹ đất (trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hồ Chí Minh) vẫn chưa thể tiếp nhận nhiều khu đất có diện tích lớn nằm ở vị trí mặt tiền đường. Điều này cũng đồng nghĩa với việc có một số doanh nghiệp vẫn chiếm giữ tài sản của nhà nước để kinh doanh thu lợi với khoản tiền không nhỏ…
Khu đất với diện tích hơn 8.500m2 tọa lạc tại km 7 Xa lộ Hà Nội, phường Trường Thọ, TP Thủ Đức (nay là phường Thủ Đức, TP Hồ Chí Minh), nằm ở vị trí mặt tiền đường, gần cầu Rạch Chiếc. Ngày 3/9, khi chúng tôi tìm đến khu đất này thì thấy xe cộ, thiết bị máy móc vẫn còn trên khu đất dù hợp đồng thuê đã hết hạn từ lâu. Với lợi thế phía trước là đường nhựa lớn phía sau là bờ kênh thuộc khu vực cảng Trường Thọ nên đây được xem là khu đất có giá trị rất cao. Thế nhưng từ năm 2022 đến nay nhà nước không thu được đồng nào từ khu đất này dù đang được một đơn vị kinh doanh đang sử dụng.
Theo tài liệu mà chúng tôi có được, trước đây khu đất này được một công ty bê tông thuê nhưng năm 2016, UBND TP Hồ Chí Minh có quyết định chấm dứt cho thuê, thu hồi khu đất. Sau đó, từ chủ trương của Sở Tài nguyên và Môi trường lúc bấy giờ, Trung tâm phát triển quỹ đất cho Chi nhánh Công ty TNHH sản xuất Thương mại và Xây dựng Việt Hàn thuê quyền sử dụng mặt bằng theo hợp đồng được ký từ tháng 3/2019. Theo đó, thời hạn thuê sẽ được gia hạn hàng năm và thời hạn chấm dứt là tháng 3/2022; giá thuê là 75 triệu đồng/tháng. Sau khi hết hạn hợp đồng, Chi nhánh Công ty Việt Hàn thanh toán tiền thuê đến tháng 5/2022 thì Trung tâm phát triển quỹ đất thông báo không tiếp nhận tiền thuê mà công ty này chuyển khoản qua ngân hàng. Đòi lại mặt bằng mãi không được, Trung tâm phát triển quỹ đất chuyển hồ sơ vụ việc sang Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường. Nơi đây cũng năm lần bảy lượt đề nghị bàn giao mặt bằng nhưng đến nay vẫn giẫm chân tại chỗ…
Một khu đất có giá trị cao khác nằm cạnh Khu chế xuất Linh Trung với diện tích lên đến hơn 1,5ha cũng đang trong hoàn cảnh tương tự. Trên khu đất hiện thời là bãi chứa thùng container đồ sộ nằm trên mặt tiền đường số 12 phường Linh Trung, nay thuộc phường Linh Xuân, TP Hồ Chí Minh. Khu đất này được Trung tâm phát triển quỹ đất tiếp nhận từ Công ty TNHH MTV Dịch vụ di lịch Thủ Đức để quản lý từ năm 2015. Ngày 2/11/2015, Trung tâm phát triển quỹ đất ký hợp đồng cho Công ty Cổ phần tiếp vận Hồng Ngọc thuê gia hạn hàng năm với giá thuê 66 triệu đồng/tháng, thời hạn thuê đến ngày 2/2/2022. Sau khi chấm dứt hợp đồng, công ty Hồng Ngọc không bàn giao lại mặt bằng nhưng vẫn chuyển tiền thuê mặt bằng vào tài khoản của Trung tâm phát triển quỹ đất.
Cách khu đất này không xa là khu đất hơn 8.000m2 tọa lạc tại số 14, đường 15, phường Linh Trung do Công ty cổ phần thương mại và cơ khí Tân Thanh đang sử dụng. Trước đây khu đất này được UBND TP Hồ Chí Minh giao cho Công ty Công Thành nhưng thực tế công ty này không sử dụng mà lại chuyển nhượng cho Công ty Tân Thanh. Từ đó, năm 2008, UBND TP Hồ Chí Minh ra quyết định thu hồi khu đất nói trên và giao cho Trung tâm phát triển quỹ đất quản lý.
Ngày 11/11/2011, Trung tâm phát triển quỹ đất ký hợp đồng cho Công ty Tân Thanh thuê gia hạn hàng năm với giá 22 triệu đồng, thời hạn thuê đến tháng 5/2022. Hết hạn thuê Công ty Tân Thanh không bàn giao mặt bằng mà tiếp tục sử dụng. Tháng 10/2024, Sở Tài nguyên-Môi trường TP Hồ Chí Minh có kết luận kiểm tra cho biết Công ty Tân Thanh có đóng tiền thuê mặt bằng đến tháng 12/2023 thì ngưng đóng. Công ty đang có tranh chấp dân sự với Công ty Công Thành về “Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất” tại tòa án nên kiến nghị tiếp tục thuê đến khi cơ quan tòa án ban hành bản án có hiệu lực thì công ty Tân Thanh sẽ chấp hành di dời, bàn giao lại khu đất cho trung tâm.
Bao giờ có bản án có hiệu lực thì cũng chưa biết, hiện tại, theo quan sát của chúng tôi, khu đất vẫn đang được sử dụng, xe container vẫn ra vào công ty hàng ngày…
Cũng nằm trên địa bàn phường Linh Trung cũ là khu đất gần 2.400m2 nằm trên mặt tiền quốc lộ 1A, số 856 do Công ty TNHH Dịch vụ A Sáng sử dụng. Khu đất trên trước đây do Công ty dịch vụ du lịch Thủ Đức ký hợp đồng cho Công ty A Sáng thuê từ năm 2005. Từ năm 2015, sau khi có quyết định của UBND TP Hồ Chí Minh về việc giao tài sản cố định để thực hiện cổ phần hóa, đơn vị cho thuê khu đất trên chuyển thành Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn TNHH MTV. Trung tâm phát triển quỹ đất tiếp nhận khu đất từ năm 2017. Năm 2018, thực hiện chỉ đạo của UBND TP Hồ Chí Minh cho thuê ngắn hạn 6 tháng/lần trong thời gian chờ thực hiện quy hoạch giao thông. Từ cơ sở đó Sở Tài nguyên và Môi trường phê duyệt phương án khai thác ngắn hạn để Trung tâm phát triển quỹ đất ký hợp đồng với công ty A Sáng cho thuê với giá 22 triệu đồng/tháng, thời hạn thuê đến tháng 2/2022. Sau khi hết hợp đồng, Công ty A Sáng không trả mặt bằng nhưng vẫn đóng tiền thuê đất qua số tài khoản Trung tâm phát triển quỹ đất.
Siêu thị điện máy tự do số 62A Xô Viết Nghệ Tĩnh, phường Thạnh Mỹ Tây (quận Bình Thạnh cũ) nằm ở vị trí 3 mặt tiền diện tích hơn 600m2. Hàng ngày nơi đây vẫn diễn ra cảnh mua bán nhộn nhịp chưa có dấu hiệu gì để thu xếp bàn giao lại mặt bằng. Khu đất này do Trung tâm phát triển quỹ đất nhận bàn giao từ Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn-TNHH MTV từ năm 2016. Đến cuối năm 2016, Trung tâm phát triển quỹ đất ký hợp đồng cho công ty TNHH Thương mại Tự Do thuê với giá hơn 67 triệu đồng, thời hạn cho thuê đến hết năm 2020. Sau khi hết hợp đồng công ty này vẫn giữ mặt bằng để buôn bán từ đó cho đến nay và liên tục có văn bản đề nghị gia hạn hợp đồng thuê để tiếp tục sử dụng cho đến khi UBND TP Hồ Chí Minh có quyết định bán đấu giá. Tuy nhiên công ty này chỉ đóng tiền thuê đến tháng 3/2023 rồi ngưng…
Cũng nằm trên địa bàn quận Bình Thạnh cũ là khu đất số 762, đường Xô Viết Nghệ Tĩnh do ông Nguyễn Sơn Hùng đang sử dụng. Trên khu đất này có sân bóng đá mini Bình Minh vẫn hàng ngày cho thuê đá bóng nhưng nhà nước thì chẳng thu được đồng nào. Năm 2014, UBND TP Hồ Chí Minh có công văn về việc xử lý 2 cơ sở nhà đất do Tập đoàn hoá chất Việt Nam quản lý, trong đó có khu đất số 762, đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, phường 27, quận Bình Thạnh (cũ) và giao cho Trung tâm phát triển quỹ đất quản lý với diện tích 4.235m2. Tuy nhiên, việc khai thác ngắn hạn khu đất được Sở Tài nguyên và Môi trường phê duyệt chỉ đề xuất cho thuê 1.500m2, phần còn lại không nêu trong đề án. Theo nội dung hợp đồng số 30/HĐ-PTQĐ-ĐTKT ngày 16/11/2015 giữa Trung tâm phát triển quỹ đất và Công ty Hưng Gia Phú thì ngoài phần diện tích thuê 1.500m2, Công ty Hưng Gia Phú có trách nhiệm quản lý, bảo vệ không để người khác lấn chiếm diện tích đất còn lại. Thời hạn thuê đến tháng 1/2019, giá thuê là 17 triệu đồng/tháng.
Sau khi ký hợp đồng, Công ty Hưng Gia Phú lập một bản thỏa thuận với ông Nguyễn Sơn Hùng để quản lý phần diện tích 2.400m2 ngoài hợp đồng. Sau khi kết thúc hợp đồng, Trung tâm phát triển quỹ đất thanh lý và tiếp nhận diện tích đất khoảng gần 3.800m2 từ công ty Hưng Gia Phú. Tuy nhiên, trên thực tế ông Nguyễn Sơn Hùng vẫn tiếp tục sử dụng khu đất và làm sân bóng đá mini để kinh doanh. Tất nhiên vì không có hợp đồng thuê nên nhà nước chẳng thu được đồng nào từ khu đất này từ khi kết thúc hợp đồng đến nay….
Bên cạnh các khu đất nói trên, vẫn còn những khu đất khác hết hạn hợp đồng nhưng Trung tâm phát triển quỹ đất vẫn chưa thu hồi được. Vậy mục đích của việc thu hồi có tính đến bài toán kinh doanh, khai thác nguồn thu cho nhà nước để chống lãng phí, thất thoát tài sản công theo chủ trương của Đảng và Nhà nước?