Dự toán sai làm tăng tổng mức đầu tư hơn 309 tỉ đồng tại dự án BOT Bắc Giang-Lạng Sơn

Hàng loạt vi phạm

Theo kết luận thanh tra, năm 2015, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) (nay là Bộ Xây dựng) ban hành quyết định phê duyệt dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn với tổng mức đầu tư hơn12.188 tỷ đồng. Nhà đầu tư huy động vốn chủ sở hữu và vốn vay để thực hiện dự án, thu hồi vốn thông qua thu phí.

Qua thanh tra, cơ quan thanh tra phát hiện Bộ GTVT ban hành quyết định phê duyệt dự án đầu tư khi chưa lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), không đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường. Bộ GTVT đã ban hành quyết định phê duyệt dự án đầu tư trước khi Bộ Tài chính có ý kiến về vị trí đặt trạm thu phí trên quốc lộ 1, chưa phù hợp với ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Việc xác định thời gian thực hiện dự án phần xây dựng từ năm 2015 tới năm 2017 cũng bị Thanh tra Chính phủ đánh giá “không phù hợp với thực tế”.

Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ một số chi phí xây dựng đã bị dự toán sai, làm tăng giá trị tổng mức đầu tư hơn 309 tỷ đồng (không tính chi phí lãi vay và chi phí giải phóng mặt bằng).

Liên danh tư vấn thiết kế TEDI-VECC dự báo lưu lượng xe không chính xác, tính lượng xe tăng đột biến bắt đầu từ năm 2020 tăng 131%-186% so với năm 2019. Sự tăng trưởng đột biến lưu lượng xe không có báo cáo nguyên nhân trong khi tốc độ tăng trưởng lưu lượng cả giai đoạn 2020 đến 2040 chỉ được dự báo ở mức 3,85%-5,44%/năm. Việc dự đoán lưu lượng xe không đúng là một trong những nguyên nhân dẫn đến khó khăn, vướng mắc của dự án.

Bộ GTVT ký hợp đồng dự án với nhà đầu tư với một số nội dung không phù hợp với nội dung trong hồ sơ yêu cầu, hồ sơ đề xuất, kết quả đàm phán hợp đồng, quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà đầu tư, dự án đầu tư được phê duyệt; ký hợp đồng dự án khi nhà đầu tư chưa đảm bảo đáp ứng yêu cầu về tài chính để thực hiện (chưa góp đủ vốn điều lệ theo quy định), vi phạm Luật Đấu thầu.

Ngày 25/5/2018, Bộ GTVT và UBND tỉnh Lạng Sơn ký biên bản bàn giao cơ quan nhà nước có thẩm quyền từ Bộ GTVT sang cho UBND tỉnh Lạng Sơn. Sau đó, Lạng Sơn và các nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án ký 6 phụ lục hợp đồng điều chỉnh liên quan đến dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn. Thanh tra phát hiện khi ký hợp đồng, UBND tỉnh Lạng Sơn chưa thực hiện đầy đủ quy trình điều chỉnh dự án theo Nghị định số 15/2015 của Chính phủ.

Trong giai đoạn đầu thực hiện dự án (năm 2015-2018), việc huy động vốn của doanh nghiệp dự án, nhà đầu tư góp vốn thành lập doanh nghiệp thực hiện dự án không đúng với quyết định phê duyệt dự án đầu tư. Các nhà đầu tư góp vốn thành lập doanh nghiệp thực hiện dự án không góp đủ vốn điều lệ trong thời hạn quy định . "Nguyên nhân chủ yếu do nội bộ nhà đầu tư trong doanh nghiệp thực hiện dự án không ổn định, nhà đầu tư liên tục thay đổi tỷ lệ góp vốn, thay đổi thành viên trong liên danh dẫn đến chậm tiến độ của dự án", kết luận thanh tra chỉ rõ.

Quá trình triển khai hợp đồng BOT, các nhà đầu tư trong liên danh không ký được hợp đồng tín dụng với các ngân hàng đã có cam kết tài trợ vốn cho dự án như cam kết tài trợ vốn trong hồ sơ đề xuất. Nhà đầu tư đã phải đàm phán lại việc vay vốn với Ngân hàng VietinBank. Việc phải đàm phán thay đổi ngân hàng cho vay vốn là nguyên nhân dẫn đến việc chậm huy động vốn vay, chậm tiến độ của dự án.

Báo cáo của UBND tỉnh Lạng Sơn cho thấy, doanh nghiệp dự án đã trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt quyết toán vốn đầu tư dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn với giá trị 8.387 tỷ đồng. UBND tỉnh Lạng Sơn đã phê duyệt quyết toán với giá trị 8.161 tỷ đồng.

Qua thanh tra phát hiện dự toán hoàn thành tính sai, tăng không đúng giá trị gần 80 tỷ đồng. Doanh nghiệp dự án tính không chính xác một số nội dung, dẫn đến phải giảm trừ giá trị khi quyết toán vốn đầu tư dự án hơn 93 tỷ đồng.

“Dự án không đạt mục tiêu ban đầu, hiệu quả thấp, đến thời điểm thanh tra doanh thu không đạt so với phương án tài chính trong hợp đồng BOT và các phụ lục đã ký kết, dẫn đến doanh nghiệp dự án thu phí không đủ trả lãi, gốc vay ngân hàng”, kết luận thanh tra nêu.

Chuyển hồ sơ cho cơ quan điều tra khi phát hiện vi phạm pháp luật hình sự

Trước vi phạm đã chỉ ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức kiểm điểm để xử lý trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm (bao gồm cả việc bồi thường thiệt hại nếu có) theo quy định đối với lãnh đạo các cơ quan qua từng thời kỳ. “Khi thực hiện kết luận thanh tra, trường hợp phát hiện vi phạm pháp luật hình sự, gây thiệt hại tiền, tài sản của nhà nước thì chuyển thông tin, hồ sơ vụ việc, tài liệu liên quan đến cơ quan điều tra xem xét, xử lý theo quy định”, Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn, nhà đầu tư, Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư dự án với giá trị gần 99 tỷ đồng. Đồng thời phải tiến hành rà soát, quyết toán vốn đầu tư dự án đúng quy định đối với một số hạng mục, chi phí lãi vay trong thời gian xây dựng phải trừ tương ứng với chi phí xây dựng quyết toán không đúng.

UBND tỉnh Lạng Sơn chỉ đạo Công ty cổ phần BOT Bắc Giang - Lạng Sơn lấy ý kiến đơn vị xây dựng định mức là Viện Kinh tế (Bộ Xây dựng) để làm rõ việc áp dụng định mức được ban hành năm 2020 của tỉnh này; trình cấp có thẩm quyền tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của dự án theo quy định; phối hợp với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án hoàn thành các thủ tục về giao đất, bố trí nguồn vốn để chi trả kinh phí đền bù, giải phóng mặt bằng theo quy định pháp luật và hợp đồng BOT đã ký.