Bẫy “tín dụng đen” nguy hiểm

• Cho vay ngang hàng - P2P Lending: Nhiều tiện ích nhưng lắm rủi ro

Vào Google, Facebook... gõ cụm từ “vay online”, “vay trực tuyến”, “vay nhanh” sẽ thấy xuất hiện nhan nhản các trang web cho vay tiền siêu nhanh như Credy, vaytieudung, doctordong, SHA, robocash.vn... Những cái tên này thường tạo sự thu hút của người lướt web bằng những lời đường mật hấp dẫn như vay tiền không cần thế chấp, vay tiền không cần gặp mặt; vay tiền mặt, 30 giây có tiền ngay. Thậm chí khách hàng không cần bước chân ra khỏi nhà, tiền vẫn chạy đến túi chỉ sau vài cú click chuột.

Thế nhưng khi tìm hiểu kỹ mới vỡ lẽ không dễ ăn như lời đường mật quảng cáo. Thậm chí, chỉ vì vay 8 triệu đồng, đã trả 200 triệu nhưng không hết nợ nên có người đã phải tự tử.

Vay siêu nhanh, lãi suất siêu cao

“Giải ngân trong ngày, thủ tục đơn giản”; “không cần đi xa, vay ngay tại nhà”; “khoản vay linh hoạt, lãi suất ngân hàng”... là những lời có cánh mà các công ty cho vay ngang hàng P2P (Peer to Peer Lending) quảng cáo rầm rộ trên mạng để nhắm đến người có nhu cầu vay tiền.

Theo đó, các công ty này sử dụng công nghệ thông tin kết nối người có vốn và người cần vốn mà không cần qua ngân hàng đang nở rộ tại Việt Nam. Với mức lãi chỉ 15-20%/năm lại không cần thế chấp tài sản, hình thức vay này đang khiến nhiều người tìm đến để giải quyết khó khăn về kinh tế. Nhưng, họ không hề biết rằng, đằng sau lãi suất thấp đó, là những chiếc “bẫy” tín dụng đen khiến người vay khi đã sa chân vào dường như không còn “cửa” rút ra.

Điển hình nhất là trường hợp chị Phạm Thị Tuyết Mai, SN 1995, ở Tiền Giang. Đang lúc cần tiền giải quyết công việc thì điện thoại chị nhận được tin báo cho vay thủ tục đơn giản, lãi suất thấp. Chị Mai đã theo hướng dẫn của tin nhắn trên tải Vayvay để vay tiền. Khi tải ứng dụng này về, màn hình hiện lên yêu cầu cho phép ứng dụng truy cập vào danh bạ, hình ảnh và vị trí để "tăng tỉ lệ duyệt hồ sơ đến 99%". Nghĩ rằng không ảnh hưởng gì nên chị Mai nhấp vào "đồng ý".

Sau đó, ứng dụng yêu cầu chị Mai chụp hình giấy tờ tùy thân và khuôn mặt của mình trên ứng dụng này để đối chiếu. Và sau các thao tác, từ lúc tải ứng dụng đến khi chị nhận được tiền chỉ mất khoảng 2 phút.

Do app trên giới hạn số tiền vay chỉ từ 1-4 triệu đồng, trong khi đang cần gấp 8 triệu đồng nên chị Mai đã tải thêm 3 ứng dụng khác nữa là "Samsetvay", "I Dong" và "V Dong" để vay đủ 8 triệu đồng. 

Sau khi làm xong hết các thủ tục, chị Mai được các ứng dụng trên chuyển tiền vào tài khoản để cho vay. Lúc vay, chị chọn thời hạn 1 tháng nhưng sau khi vay, chị Mai thấy tin nhắn báo khoản vay của mình chỉ có thời hạn 7 ngày.

Đến ngày thứ 6, chị Mai liên tục nhận được điện thoại của người tự xưng là nhân viên bên các ứng dụng cho vay tiền hối thúc trả nợ. Ban đầu chỉ là lời nhắc nhở nhưng sau đó là khủng bố bằng tinh thần bằng nhiều cách khác nhau. Do chưa có tiền trả nợ nên theo hướng dẫn của các đối tượng trên, chị Mai tiếp tục vào các đường link đối tượng gửi cho để tiếp tục vay tiền trả nợ.

Cứ như thế, sau 2 tháng, với số tiền vay ban đầu là 8 triệu đồng vay qua 4 ứng dụng, gia đình chị Mai đã phải trả 200 triệu đồng cho 64 ứng dụng nhưng vẫn liên tục bị các đối tượng gọi điện đe dọa, gọi cho tất cả người quen trong danh bạ để bêu xấu chị, ghép ảnh của chị đưa lên mạng xã hội...

Không chịu được áp lực, chị Mai đã tự vẫn nhưng may được người nhà phát hiện, đưa đi cấp cứu kịp thời. Trường hợp chị Lê Thị Thanh L, giáo viên trường PTTH-THCS Lý Văn Lâm (Cà Mau) cũng tương tự như vậy.

Do nhu cầu cần tiền, chị H đã tải app trên mạng để vay tiền đồng thời cho phép ứng dụng trên truy cập danh bạ điện thoại của chị. Đến hạn, chị L chưa có tiền trả. Lập tức, cả trường (tất cả những người có tên trong danh bạ điện thoại của chị L) bị đối tượng đòi tiền, đe dọa, thậm chí sỉ nhục, xúc phạm. Có người bị nhận hàng trăm cuộc điện thoại suốt cả ngày đêm.

Tài khoản facebook tên là Nguyễn Trung Thành còn đăng tải nội dung “Cảnh giác lừa đảo – trốn nợ” trong đó đưa hình ảnh, thông tin của nhiều giáo viên lên mạng với những lời lẽ lăng mạ, xúc phạm danh dự, cho rằng các giáo viên trên đồng loã với chị L lừa đảo.

Các giáo viên đã chặn số điện thoại nhưng chặn số này, đối tượng lại dùng số khác gọi đến khiến cả trường mất ăn, mất ngủ. Trường hợp chị Trần Thị Thu H ở Thanh Hoá cũng tương tư như vậy. Chị H không vay tiền mà một người bạn của chị vay qua app. Đến khi người kia không trả được, các đối tượng đã quay sang đòi nợ, đe dọa, đưa hình ảnh của chị lên mạng bêu xấu. 

Thậm chí chúng đe dọa phải “trả nợ máu” nếu không trả nợ hoặc dọn nhà đi trong đêm. Chính vì vậy, cả nhà chị H sống trong sợ hãi, lo lắng mặc dù mình không phải là người vay tiền.

Anh Đỗ Văn Mạnh ở Hai Bà Trưng, Hà Nội vay 1,3 triệu đồng qua app vĐồng với mức 19,71%/năm, hạn mức vay được phê duyệt là 1,3 triệu đồng. Tuy nhiên, khi nhận tiền, anh Mạnh chỉ  thực nhận hơn 936.000 đồng. Như vậy, tính ra lãi vay của  đối với số tiền 1,3 triệu đồng lên đến 26.000 đồng/ngày, tương đương 60%/tháng và khoảng 720%/năm. Anh Mạnh cho biết, ngay khi biết được thủ đoạn của các đối tượng, anh lập tức trả nợ ngay vì sợ rơi vào mê hồn trận không rút ra được.

Cần có khung pháp lý rõ ràng

Mặc dù việc cho vay qua các app đang rất phổ biến, là biến tướng của “tín dụng đen” để lại nhiều hệ lụy cho xã hội nhưng hiện nay, tại Việt Nam chưa có quy định pháp luật cụ thể để điều chỉnh và quản lý hoạt động này. Được biết, cho vay ngang hàng mới xâm nhập vào Việt Nam từ năm 2017.

Theo thống kê của Cục An ninh kinh tế, Bộ Công an thì hiện nay có khoảng hơn 70 công ty hoạt động theo mô hình P2P Lending nhưng chủ yếu không đúng với các mô hình hoạt động truyền thống (mô hình hoạt động truyền thống là kết nối người cho vay và người vay) mà thực tế ở Việt Nam là sự kết hợp giữa công ty P2P Lending với các công ty cầm đồ, dịch vụ tài chính nên tiềm ẩn nhiều rủi ro, bất ổn xã hội.

Hoạt động P2P lending đang có biểu hiện biến tướng của các hình thức tín dụng đen, đa cấp tài chính, cho vay không thế chấp. Đặc biệt, sau khi Trung Quốc cấm hình thức cho vay  này, thì các đối tượng người Trung Quốc có biểu hiện chuyển hướng sang hoạt động ở Việt Nam.

Ngày 17-9 vừa qua, Công an TP Hồ Chí Minh đã triệt phá đường dây cho vay nặng lãi qua mạng do người nước ngoài cầm đầu. Lực lượng chức năng đã bắt giữ 9 đối tượng (6 người Trung Quốc, 3 người Việt Nam).

Các đối tượng người Trung Quốc đã lập các app như BDong, VDong, Udong... sau đó, tuyển nhân viên, thông qua mạng xã hội quảng cáo về hình thức cho vay tiền qua ứng dụng này trên điện thoại di động. Khách có nhu cầu vay phải cung cấp thông tin, số tài khoản ngân hàng, số điện thoại người thân. Công ty này sau đó sẽ thẩm định, nếu đủ điều kiện sẽ giải ngân và chuyển tiền vào số tài khoản.

Số tiền công ty cho vay khoảng 1,2-4 triệu đồng trong 6 ngày (lãi suất mỗi ngày là 4%). Với những người không chịu trả tiền thì băng nhóm này sẽ gọi điện đe dọa hoặc đăng thông tin người nợ lên mạng xã hội để bêu riếu, gây áp lực trả nợ.

Để hợp pháp hoá mức lãi suất, các công ty đưa ra đều trên dưới 20% (không vi phạm quy định của ngân hàng Nhà nước) nhưng phí cho mỗi khoản vay rất cao, nếu cộng cả lãi, phí thì có thể lên tới 30-60%/tháng tức là khoảng 360% đến 720%/năm.

Đại tá Lê Xuân Minh, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng Công nghệ cao, Bộ Công an cho biết, chỉ cần gõ từ khoá “Vay tien” trên công cụ tìm kiếm thì sẽ có một loạt ứng dụng hiển thị. Các ứng dung này đều yêu cầu người sử dụng cung cấp một số quyền truy cập vào dữ liệu cá nhân như thông tin về GPS, địa chỉ IP, camera, danh bạ, lịch sử cuộc gọi, tin nhắn và các thông tin khác.

Việc các ứng dụng đòi hỏi quyền truy cập sâu vào các thông tin của người sử dụng tiềm ẩn nhiều nguy cơ lộ lọt thông tin cá nhân người dùng, gây mất an toàn thông tin. Trong khi đó, quy mô hoạt động của các công ty P2P Lending phần lớn là các doanh nghiệp khởi nghiệp, do đó năng lực công nghệ, hạ tầng kỹ thuật có thể chưa đảm bảo an toàn, an ninh, cơ chế xác thực khách hàng điện tử vẫn còn tồn tại kẽ hở, tiềm ẩn nguy cơ lộ lọt, gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của các bên tham gia.

Được biết, hiện nay, Chính phủ đang giao các cơ quan chức năng khảo sát, đánh giá, đề xuất hình thức quản lý hoạt động P2P Lending. Bộ Công an cũng đã chỉ đạo Cục Cảnh sát hình sự phối hợp với các đơn vị nghiệp vụ nắm tình hình, đấu tranh với các công ty lợi dụng P2P Lending để hoạt động tín dụng đen biến tướng.