Chương mới trong quan hệ Mỹ - Cuba chưa kịp mở đã khép lại

• Bước thụt lùi trong xu thế phát triển quan hệ song phương Mỹ – Cuba
• Bấp bênh quan hệ Mỹ - Cuba
• Quan hệ Mỹ - Cuba sau 2 năm bình thường hóa

Ngược lại với những gì mà cộng đồng quốc tế kỳ vọng kể từ sau ngày 17-2-2014, khi cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch Cuba Raul Castro tuyên bố tái thiết lập quan hệ ngoại giao, quan hệ giữa Washington và La Habana trong thời gian gần đây đang có dấu hiệu trở lại trạng thái căng thẳng ban đầu. Chỉ từ tháng 6 trở lại đây, Mỹ đã liên tục có nhiều động thái khiến nhiều khả năng chương mới trong quan hệ hai nước chưa kịp mở ra đã vội khép lại.

Hôm 17-9 (giờ địa phương), Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson cho biết, chính quyền của Tổng thống Donald Trump đang cân nhắc đóng cửa Đại sứ quán tại Thủ đô La Habana của Cuba sau khi xảy ra các vụ việc không giải thích được, ảnh hưởng tới sức khỏe của các nhà ngoại giao Mỹ. Trong một tuyên bố trên truyền hình, Ngoại trưởng Tillerson nêu rõ: “Chúng tôi đang đánh giá tình hình. Vấn đề này là rất nghiêm trọng, gây tổn hại đến một số cá nhân và việc đóng cửa Đại sứ quán đang được xem xét”.

Trước tuyên bố này 2 ngày, nhóm 5 nghị sỹ thuộc đảng Cộng hòa gồm Tom Cotton, Richard Burr, John Cornyn, Marco Rubio và James Lankford đã viết một bức thư ngỏ yêu cầu Ngoại trưởng Tillerson phải nhắc nhở Cuba về trách nhiệm bảo vệ các nhà ngoại giao trong lãnh thổ của mình trong vụ việc được giả định là “tấn công sóng âm” nhằm vào các nhà ngoại giao Mỹ tại La Habana.

Trong bức thư trên, những nghị sĩ này thậm chí còn yêu cầu Washington “tuyên bố tất cả các nhà ngoại giao Cuba hoạt động tại Mỹ là “những người không được chào đón” và nếu La Habana không có hành động cụ thể, phải đóng của Đại sứ quán Cuba tại Mỹ”.

Vụ việc này bắt đầu được công khai vào tháng 8 năm nay, khi Mỹ cho biết 16 nhà ngoại giao và nhân viên Đại sứ quán nước này (cùng 5 nhà ngoại giao Canada) chịu các tổn thương về thính lực phải về nước điều trị. Truyền thông Mỹ thậm chí còn cho rằng, một số người trong số này đã bị điếc, với các triệu chứng giống với khi bị tấn công bằng một loại “vũ khí sóng âm” vốn được chính một công ty của Mỹ phát triển và từng được sử dụng tại một số quốc gia để giải tán biểu tình.

Cuba đã nhiều lần bác bỏ cáo buộc trên, khẳng định không tiến hành bất cứ hành động nào gây tổn thương thể chất tới các nhà ngoại giao nước ngoài.

Trong một tuyên bố hồi đầu tháng 8, Bộ Ngoại giao Cuba nhấn mạnh: “Cuba chưa bao giờ và sẽ không bao giờ cho phép việc lãnh thổ Cuba bị lợi dụng tiếp tay cho các hành động đối kháng với các nhà ngoại giao đã trình quốc thư và gia đình của họ”.

Cùng với đó, Chính phủ Cuba tái khẳng định lập trường sẵn sàng phối hợp với các cơ quan chức năng Mỹ để làm sáng tỏ vụ việc. Nhưng cho tới nay, dù Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI), Cảnh sát hoàng gia Canada và giới chức Cuba đã cùng vào cuộc để điều tra nhưng vẫn chưa có lời giải thích thấu đáo nào cho nguyên nhân của hiện tượng “kỳ lạ” đã xuất hiện từ năm 2016 này. Bất chấp việc nguyên nhân và thủ phạm chưa được xác định, Mỹ vẫn lặng lẽ trục xuất 2 nhà ngoại giao Cuba để trả đũa.

Trước đó, hồi cuối tháng 6, Tổng thống Donald Trump đã bất ngờ tuyên bố một loạt những thay đổi trong chính sách đối với Cuba, như siết chặt các quy định về đi lại, cấm người dân du lịch tới Cuba, chấm dứt mọi hoạt động giao lưu nhân dân và chỉ cho phép các chuyến thăm thân.

Đáp lại, Chính phủ Cuba đã ra thông cáo chính thức lên án quyết định này và thể hiện quyết tâm giữ vững độc lập, chủ quyền. La Habana cho rằng, Washington một lần nữa lại quay về với những chính sách ngăn cấm trong quá khứ, cản trở sự phát triển bình thường của nền kinh tế Cuba và có những hành động nhằm kéo dài cấm vận với nước này.

Theo giới phân tích, những gì mà chính quyền Tổng thống Donald Trump đang làm với Cuba cho thấy họ đang chọn đi theo vết xe đổ của nhiều chính quyền tiền nhiệm khác khi tỏ ra cứng rắn với quốc đảo này.

Bên cạnh đó, nó còn cho thấy chính quyền mới tại Mỹ đang tỏ ra bối rối trong việc xây dựng quan hệ với các quốc gia láng giềng. Mặc dù vậy, cộng đồng quốc tế vẫn hi vọng tình hình sẽ biến chuyển theo hướng tích cực hơn, mong rằng Mỹ và Cuba có thể tiếp tục tiến trình bình thường hóa quan hệ song phương, chấm dứt nhiều năm trắc trở trong quan hệ ngoại giao giữa hai quốc gia nhiều duyên nợ.