Chuyến công du con thoi của Thủ tướng Nhật Bản

• Thủ tướng Nhật Bản tuyên bố tranh cử vị trí lãnh đạo đảng LDP
• Thủ tướng Nhật Shinzo Abe cúi đầu xin lỗi sau bê bối đất đai của vợ

Củng cố sức mạnh liên minh

Chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Shinzo Abe được đánh giá là thành công sau cuộc gặp giữa ông với Tổng thống nước chủ nhà Donald Trump diễn ra tại Nhà Trắng vào chiều 26-4. Sự kiện ngoại giao này không chỉ góp phần thắt chặt mối quan hệ đồng minh Washington - Tokyo, mà còn giúp giải quyết những bất đồng giữa hai nước trong hoạt động thương mại song phương. 

Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về vấn đề thương mại song phương, vấn đề hạt nhân của Triều Tiên, cũng như các vấn đề khác mà hai nước cùng quan tâm. 

Một trong những vấn đề gai góc nhất trong quan hệ Mỹ - Nhật Bản hiện nay chính là thặng dư thương mại hai bên, vốn là vấn đề được Tổng thống Mỹ thường xuyên phàn nàn trong suốt thời gian qua, cũng đã được giải quyết. Bằng chứng là ngay trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản, người đứng đầu Nhà Trắng nhấn mạnh, ông hài lòng với quá trình đàm phán thương mại với Nhật Bản, đồng thời bày tỏ hy vọng hai bên có thể đạt được một thỏa thuận thương mại, trước khi ông có chuyến thăm tới quốc gia châu Á này vào tháng tới. 

Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản cũng bày tỏ hy vọng, đàm phán thương mại giữa hai nước sẽ tiến triển tích cực nhằm mang lại lợi ích song phương. Nhân đây, ông Shinzo Abe cũng đã mời ông Donald Trump, với tư cách là vị khách đầu tiên tới tham dự lễ đăng quang kế vị của Nhật hoàng mới là Thái tử Naruhito – sự kiện mở ra triều đại Reiwa mới ở đất nước “Mặt trời mọc”.

Hai nhà lãnh đạo đã tái khẳng định ý định tăng cường hợp tác hướng tới một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở cửa. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Nhật Bản cũng khẳng định, hai chính phủ sẽ phối hợp để đảm bảo hội nghị thượng đỉnh Nhóm Các nền kinh tế phát triển và mới nổi lớn nhất thế giới (G20), dự kiến diễn ra ngày 28 và 29-6 tới tại Osaka (Nhật Bản) sẽ thành công. 

Hai nhà lãnh đạo nhất trí tìm kiếm một thỏa thuận G20 về các vấn đề quan trọng như thương mại, kinh tế kỹ thuật số, rác thải nhựa trên biển, đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng và tăng quyền hạn cho nữ giới. Về vấn đề Triều Tiên, Tổng thống Mỹ và Thủ tướng Nhật Bản nhất trí rằng, chính phủ hai nước nên phối hợp chặt chẽ với nhau và với Hàn Quốc để đạt phi hạt nhân hóa trên Bán đảo Triều Tiên. 

Ông Shinzo Abe cũng cảm ơn Tổng thống Donald Trump vì đã đề cập tới vấn đề công dân Nhật bị bắt giữ tại Triều Tiên tại hai hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều. Tại cuộc hội đàm, hai nhà lãnh đạo cũng nhất trí tăng cường khả năng răn đe và các năng lực của liên minh Mỹ - Nhật. 

Ngay sau cuộc hội đàm, Tổng thống Mỹ đã mời Thủ tướng Nhật Bản dự bữa tiệc tối tại Nhà Trắng để ăn mừng sinh nhật phu nhân Melania. Đây được xem là cử chỉ thiện chí, thân mật được người đứng đầu Nhà Trắng chỉ dành các mối quan hệ đồng minh thân cận của Mỹ như Nhật Bản. Tiếp nối các hoạt động ngoại giao thân mật tích cực, trong ngày 25-4, Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Shinzo Abe đã có một trận đấu golf giao hữu.

Vào đầu những năm 1990, nhiều nhà quan sát cho rằng, liên minh Mỹ - Nhật sẽ đổ vỡ như một tàn tích của Chiến tranh Lạnh. Căng thẳng thương mại giữa hai nước tăng cao. Tuy nhiên, sau tiến trình đàm phán kéo dài 2 năm, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Bill Clinton và Thủ tướng Nhật Bản Ryutaro Hashimoto đã ban hành một tuyên bố vào năm 1996 rằng, liên minh Mỹ-Nhật là nền tảng cho sự ổn định của khu vực Đông Á hậu Chiến tranh Lạnh. 

Từ đó tới nay, liên minh này vẫn rất mạnh mẽ. Thủ tướng Shinzo Abe đã sớm tiếp cận với ông Donald Trump ngay khi ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ. Thủ tướng Nhật Bản là nhà lãnh đạo quốc gia đầu tiên gặp ông Donald Trump tại Tháp Trump ở New York, tiếp đến là các cuộc gặp khác tại Washington và khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của Tổng thống Mỹ tại Florida. 

Mối quan hệ thân thiết này đã cho phép Bộ Quốc phòng Mỹ duy trì hợp tác chặt chẽ về các vấn đề an ninh với Nhật Bản. Vấn đề Triều Tiên đã thu hút sự quan tâm của liên minh và mở ra cơ hội cho Tổng thống Donald Trump để trấn an Nhật Bản rằng Washington vẫn luôn đứng sau và ủng hộ Tokyo 100%.

Tìm kiếm sự đồng thuận quốc tế

Ngay trước khi tới Mỹ, Thủ tướng Shinzo Abe đã thực chuyến công du châu Âu kéo dài 4 ngày với một bản tuyên bố chung giữa Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) cùng các cam kết thúc đẩy hợp tác với lãnh đạo các nước Pháp, Italy và nhóm Visegrad gồm Slovakia, Cộng hòa Czech, Ba Lan và Hungary. 

Với tư cách Chủ tịch G20, chuyến công du của Thủ tướng Nhật Bản lần này được coi là một phần trong kế hoạch nhằm tìm kiếm sự đồng thuận quốc tế để có thể tổ chức thành công Hội nghị thượng đỉnh G20, dự kiến vào tháng 6 tới. Ngoài ra, chuyến công du của nhà lãnh đạo Nhật Bản lần này diễn ra chưa đầy một tháng sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Lý Khắc Cường lần lượt thăm một số nước châu Âu và EU. Giới phân tích cho rằng, Thủ tướng Shinzo Abe không muốn “chậm chân” hơn quốc gia láng giềng ở khu vực Đông Bắc Á trong việc mở rộng sự hiện diện và tầm ảnh hưởng về kinh tế thương mại tại châu Âu.

Tại Pháp, điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến công du, Thủ tướng Shinzo Abe đã đề nghị Thủ tướng nước chủ nhà Emmanuel Macron phối hợp các chủ đề sẽ được thảo luận tại các hội nghị thượng đỉnh G20 ở Nhật Bản vào tháng 6 và G7 ở Pháp vào tháng 8 tới. Tokyo hy vọng, các ngôn từ sử dụng trong tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo G20 sẽ được phản ánh tại các cuộc thảo luận ở hội nghị thượng đỉnh G7 diễn ra hai tháng sau đó. 

Một trong những lý do dẫn tới đề xuất trên chính là bất đồng của hai nước này với Mỹ trong các vấn đề liên quan thương mại tự do, chủ nghĩa đa phương và biến đổi khí hậu. Việc lãnh đạo Nhật Bản và Pháp lần này nhất trí thắt chặt hợp tác song phương, đặc biệt thúc đẩy thương mại tự do, đã phát đi một thông điệp mạnh mẽ rằng hai nước sẽ hợp tác và cùng nhau giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu. 

Với “bước chạy đà” khá thuận lợi ở Pháp, Hội nghị thượng đỉnh EU-Nhật Bản tại Brussel đã kết thúc với việc hai nền kinh tế hàng đầu “tái khẳng định cam kết giữ cho thị trường mở và tăng cường hệ thống thương mại đa phương dựa trên các quy tắc, với WTO là cốt lõi”, và tiếp tục phối hợp để thúc đẩy cải cách tổ chức WTO. Nhiệm vụ của Thủ tướng Abe trong các cuộc gặp ở Brussels là đảm bảo EU sẽ cùng đồng lòng với Nhật Bản theo đuổi mục tiêu thương mại tự do và công bằng dựa trên các quy tắc, và rõ ràng ông đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đó.

Tại chặng dừng chân ở Italy, nước G7 đầu tiên ký thỏa thuận hợp tác với Trung Quốc trong khuôn khổ sáng kiến “Vành đai và con đường”, Thủ tướng Italy Giuseppe Conte đã bày tỏ ủng hộ đề xuất nêu trên của Nhật Bản. Đây cũng là một thành công ban đầu của Thủ tướng Shinzo Abe. 

Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả đề xuất này, chắc chắn Tokyo sẽ còn phải nỗ lực rất nhiều. Bên cạnh đó, các nước Trung và Đông Âu đang rất “khát vốn” và coi nguồn vốn của Trung Quốc là một trong những nguồn lực quan trọng để hỗ trợ cho việc vực dậy nền kinh tế sau cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu. Bởi vậy mà tham vọng của ông Shinzo Abe cạnh tranh với Trung Quốc trong hoạt động kinh tế-thương mại tại khu vực châu Âu sẽ rất khó khăn.

Theo đánh giá của giới phân tích, sau chuyến công du châu Âu kéo dài 4 ngày với một bản tuyên bố chung giữa Nhật Bản và EU, cùng các cam kết thúc đẩy hợp tác với lãnh đạo các nước Pháp, Italy và nhóm Visegrad, những cử chỉ ngoại giao thân thiện giữa hai đồng minh Mỹ và Nhật Bản tại Nhà Trắng đã mang lại thành công cho chuyến công du của Thủ tướng Nhật Bản lần này. 

Điều này sẽ góp phần củng cố uy tín quốc tế của Nhật Bản khi nước này đảm nhiệm chức Chủ tịch G20 năm nay. Đây cũng là yếu tố ghi điểm cho Thủ tướng Shinzo Abe trước cuộc bầu cử thượng viện giữa kỳ ở Nhật Bản diễn ra vào tháng 6 tới.