Kịch bản bất ổn chính trị có thể lặp lại ở Italia một lần nữa?
Phát biểu trước báo giới hôm 13/1 (giờ địa phương), cựu Thủ tướng Italia Matteo Renzi cho biết, các quan chức thuộc đảng IV trong liên minh cầm quyền vừa từ chức gồm: Bộ trưởng chính sách nông nghiệp, lương thực và lâm nghiệp Teresa Bellanova, Bộ trưởng Chính sách gia đình Elena Bonetti và Thứ trưởng Bộ Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Ivan Scanfarotto.
New York Times nhận định, động thái rút khỏi chính phủ của đảng IV sẽ khiến liên minh cầm quyền của Thủ tướng Conte và đảng IV – liên minh cầm quyền chiếm đa số trong nghị viện – đứng trước nguy cơ tan rã và sẽ sớm gây ra hỗn loạn chính trị.
Song, ông Renzi lại phủ nhận sự liên quan với nguy cơ này. “Cuộc khủng hoảng chính trị không phải do IV tạo ra”, cựu Thủ tướng Italia tuyên bố, cho rằng khủng hoảng đã diễn ra trong nhiều tháng qua trên nhiều vấn đề y tế, văn hóa và giáo dục.
| Cựu Thủ tướng Matteo Renzi đã đưa ra nước đi mới khiến liên minh chính phủ cầm quyền đứng trước nguy cơ tan rã. Ảnh: Reuters |
Ông Renzi cũng chỉ trích phương pháp điều hành của Thủ tướng Conte, cáo buộc Thủ tướng đã sử dụng đại dịch COVID-19 như cái cớ để phá vỡ các thể chế dân chủ, nhấn mạnh việc giải quyết các vấn đề thông qua mạng xã hội như Twitter hay Instagram là chủ nghĩa dân túy, và rằng chính trị cần phải có sự tôn trọng các quy tắc dân chủ.
Trước đó, nhiều nguồn tin cho biết, cựu Thủ tướng Renzi mới đây đã gửi tối hậu thư tới Thủ tướng Conte và khẳng định sẽ rút đảng IV của ông khỏi liên minh của Thủ tướng Conte, trừ phi chính phủ có những điều chỉnh trong dự thảo Kế hoạch Phục hồi. Trên thực tế, căng thẳng giữa Thủ tướng Giuseppe Conte với cựu Thủ tướng Matteo Renzi đã đẩy lên cao trào liên quan đến dự thảo Kế hoạch Phục hồi này.
Mặc dù vậy, Reuters cũng cho biết, ông Renzi đang để ngỏ khả năng tái gia nhập nội các, nếu các yêu cầu của ông về cải tổ chính sách và trách nhiệm giải trình cao hơn được thực hiện. “Có trách nhiệm nghĩa là đối mặt với các vấn đề, không che giấu chúng”, cựu Thủ tướng Italia bóng gió trong một tuyên bố.
| Ván bài của ông Renzi đã đặt Thủ tướng Giuseppe Conte vào tình thế khó khăn. Ảnh: NY Times |
Trong khi đó, theo New York Times, các đối tác liên minh của ông Renzi cho rằng, quyết định của ông diễn ra quá nhanh chóng và có phần bất hợp lý. Động thái rút khỏi nội các của đảng IV sẽ gây tổn hại cho Italia, vốn đang sa lầy vào cuộc suy thoái tồi tệ nhất kể từ Thế chiến thứ hai do hậu quả của đại dịch COVID-19 khiến hơn 80.000 người Italia tử vong – con số nạn nhân tử vong cao thứ hai ở châu Âu.
Mặt khác, quốc gia này cũng đang đối diện những bất đồng trong nội bộ Liên minh châu Âu (EU) về việc sử dụng các quỹ cứu trợ chống COVID-19. Andrea Orlando, một cựu đồng minh của ông Renzi trong Đảng Dân chủ viết trên Twitter: “Một sai lầm nghiêm trọng của một số ít sẽ khiến tất cả chúng ta sẽ phải trả giá”.
Song, không thể phủ nhận, ván bài của ông Renzi đã đặt Thủ tướng Giuseppe Conte vào tình thế khó khăn. Thủ tướng Conte đã từng đưa ra lời đề nghị ông Renzi ở lại trong liên minh bốn bên của chính phủ đương thời, nói rằng ông tin sự thống nhất có thể được khôi phục nếu có thiện chí từ tất cả các bên. Nhưng giờ đây, cành ô liu của Thủ tướng Conte đã bị khước từ.
New York Times dự đoán, chính quyền của ông Conte với các đảng phái đồng minh còn lại trong chính phủ có thể xoay sở để giữ được đa số nghị viện. Nhưng điều đó trở nên khó khăn hơn nếu không có sự chấp thuận của đảng IV do ông Renzi nắm giữ.
| Thủ tướng Italia Conte sẽ giải bài toán khủng hoảng chính trị này như thế nào? Ảnh: AP |
Một kịch bản có thể xảy ra là các bên liên minh cố gắng đàm phán lại một hiệp ước mới với IV, điều này gần như chắc chắn sẽ mở đường cho một cuộc cải tổ nội các lớn, dù ông Conte có tiếp tục cầm quyền hay không.
Khả năng này mở ra một phương án mới, đó là Thủ tướng Giuseppe Conte có thể sẽ từ chức, dẫn đến sự sụp đổ của chính phủ ngay giữa cuộc khủng hoảng quốc gia tồi tệ nhất mà Italia đang phải đối mặt. Nếu điều này xảy ra, Tổng thống Sergio Mattarella gần như chắc chắn sẽ thành lập một chính phủ đoàn kết dân tộc mới với sự chấp thuận của quốc hội để giải quyết tình trạng khẩn cấp về COVID-19 trong nước.
Và nếu như việc thành lập chính phủ không thành công, khi một liên minh chính trị mới và lâu bền không thể hình thành, cuộc khủng hoảng chính trị có thể thúc đẩy một cuộc bầu cử trước thời hạn diễn ra. Khối đối lập, do Đảng Liên đoàn của ông Matteo Salvini đứng đầu, đã ra tuyên bố kêu gọi ông Conte từ chức và nói rằng cách tốt nhất để đảm bảo chính phủ ổn định là bầu cử trước thời hạn khoảng hai năm.
Nhưng, Thủ tướng Conte hồi tháng 5/2020 từng khẳng định, ông sẽ tiếp tục tại nhiệm cho đến khi kết thúc nhiệm kỳ vào năm 2023. Điều này cho thấy, vị thủ lĩnh này sẽ không dễ dàng “buông tay” và để khủng hoảng chính trị phủ bóng nỗ lực kiểm soát đất nước vượt qua COVID-19 của mình. Giới chuyên gia cho rằng, ông Conte có thể sẽ tìm kiếm một đảng nhỏ khác để thay thế đảng IV nhằm tiếp tục đảm bảo đủ đa số trong quốc hội cho liên minh cầm quyền hiện nay.