Quan hệ Mỹ - Trung đứng trước ngưỡng "không thể" và "có thể"

• Mỹ - Trung leo thang căng thẳng vì Luật An ninh Hong Kong
• Đối đầu Mỹ-Trung Quốc trên Biển Đông: Sự thật và hư cấu
• Xung đột Mỹ-Trung phủ bóng Hội nghị Chính Hiệp toàn quốc Trung Quốc?

“Điều đáng báo động là mối quan hệ Trung-Mỹ, một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất trên thế giới, đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng nhất kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao”, phát biểu tại Diễn đàn trực tuyến về quan hệ Mỹ-Trung, Ngoại trưởng Trung Quốc lên tiếng.

Ông đồng thời khẳng định các chính sách của Trung Quốc đối với Mỹ không thay đổi, dù mối quan hệ giữa hai nước không thể trở lại như xưa, và Bắc Kinh “vẫn muốn phát triển mối quan hệ song phương Trung-Mỹ một cách chân thành”. 

Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng cho rằng, hai quốc gia cần nhiều hơn những cuộc đối thoại nhằm ngăn chặn rủi ro, nhấn mạnh Bắc Kinh sẵn sàng nối lại các cuộc đàm phán đang bị trì hoãn nếu như phía Washington cũng mong muốn tương tự. 

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị bất ngờ đưa ra những tuyên bố “dịu giọng” trong vấn đề căng thẳng Mỹ-Trung. Ảnh: EPA

“Chỉ có thông qua trao đổi chúng ta mới có thể ngăn chặn những lời nói dối, và cũng chỉ có thông qua đối thoại chúng ta mới có thể tránh được những đánh giá sai lầm”, SCMP dẫn lời Ngoại trưởng Vương Nghị nhấn mạnh. Đáng chú ý, ông Vương Nghị tuyên bố Trung Quốc “chưa bao giờ có ý định thách thức hay thay thế Mỹ, cũng như đối đầu toàn diện với Mỹ”, đồng thời để xuất 3 kiến nghị giúp mối quan hệ giữa hai nước vượt qua thế khó hiện nay.

Đây là một động thái dịu giọng đáng ngạc nhiên từ phía Trung Quốc, theo CNN, trong bối cảnh hai nước liên tiếp “ăn miếng trả miếng” trong những tháng vừa qua. Nhưng dù dịu giọng trong vấn đề quan hệ song phương, ông Vương Nghị vẫn nhấn mạnh mong muốn rằng “Mỹ cần chấm dứt ngay lập tức việc chính trị hóa dịch bệnh (COVID-19P) …và hợp tác với Trung Quốc để thúc đẩy hợp tác toàn cầu trong cuộc chiến chống COVID-19”.

Không thể phủ nhận, căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã nóng dần lên trong thời gian gần đây, khởi nguồn từ cuộc chiến thương mại dai dẳng giữa hai nước suốt 2 năm qua và nhanh chóng lan ra những lĩnh vực khác như công nghệ và tài chính, làm gia tăng nỗi lo về việc 2 nền kinh tế hàng đầu thế giới chấm dứt quan hệ. 

Trong vài tháng trở lại đây, mâu thuẫn giữa hai cường quốc càng trở nên sâu sắc liên quan đến một loạt vấn đề như Hồng Kông, tranh chấp Trung Quốc - Ấn Độ, Biển Đông và nóng bỏng nhất là đại dịch COVID-19. Mỹ liên tục cáo buộc Trung Quốc đã không trách nhiệm trong việc kiểm soát đại dịch, dẫn đến hậu quả đáng ngại như hiện nay. 

Hôm 7/7, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết đang xem xét cấm ứng dụng chia sẻ video TikTok, nhằm trừng phạt Trung Quốc vì cách nước này ứng phó với COVID-19. Cùng ngày, Ngoại trưởng Mỹ thông báo Mỹ sẽ hạn chế thị thực đối với các quan chức Trung Quốc được xác định là “có liên quan nhiều” đến hoạt động thực thi chính sách không cho phép người nước ngoài đến các khu vực thuộc Tây Tạng. 

Coi động thái này là cách hành xử quá đáng, ngày 8/7, Trung Quốc tuyên bố sẽ áp đặt hạn chế thị thực đối với các công dân Mỹ. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên nêu rõ, Bắc Kinh sẽ không cho phép nước ngoài can thiệp vào các vấn đề Tây Tạng. Mỹ “đừng nên tiếp tục lầm đường lạc lối để tránh làm tổn hại hơn nữa mối quan hệ, liên lạc và hợp tác giữa hai nước”, ông Triệu Lập Kiên nhấn mạnh.

Có thể nói, quan hệ Washington- Bắc Kinh đang giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều năm. The Diplomat nhận định, sự rạn nứt trong quan hệ song phương có nguy cơ trở thành “một cuộc chiến”, thậm chí là một cuộc “chiến tranh lạnh mới”. Gần đây nhất, lần đầu tiên sau 6 năm, Mỹ điều 2 tàu sân bay USS Nimitz và USS Ronald Reagan tới Biển Đông, cùng hàng chục chiến đấu cơ và các tên lửa cũng như tàu khu trục.

Hôm 8/7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo cũng đưa ra cáo buộc rằng Trung Quốc có “hành động cực kỳ hung hăng” trong cuộc đụng độ hôm 15/6 với Ấn Độ ở khu vực biên giới đang tranh chấp. Ngoại trưởng Mỹ Mike nhấn mạnh thế giới không nên cho phép “hành động bắt nạt” của Bắc Kinh diễn ra khi nhắc đến vấn đề tranh chấp biên giới giữa Ấn Độ và Trung Quốc. 

Những động thái này, theo NY Post, dường như một tuyên bố rõ ràng cho thấy Mỹ sẽ không nhượng bộ bất kỳ ảnh hưởng nào trong khu vực cho Trung Quốc. Dù bấy lâu nay, Trung Quốc và Mỹ vẫn có mối ràng buộc cả về kinh tế, tài chính và địa chính trị toàn cầu, nhưng những xung đột gần đây khiến giới quan sát cho rằng nguy cơ chiến tranh Mỹ-Trung “không còn là điều không thể”, dù thừa nhận chiến tranh là viễn cảnh tồi tệ nhất. 

Theo The Diplomat, vấn đề cốt lõi trong sự căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc là do hệ thống chính trị và chiến lược trái ngược nhau. Song, ông Cheah Cheng Hye, Chủ tịch Hội đồng kiêm Giám đốc Đầu tư của Value Partners Group ở Hong Kong vẫn bày tỏ tin tưởng, rằng: “Quan hệ Mỹ-Trung có thể diễn biến theo chiều hướng đi xuống khi Trung Quốc trở thành vấn đề nóng trong chiến dịch tranh cử năm nay của Mỹ, tuy nhiên lợi ích chung mà hai bên được hưởng sẽ làm dịu đi những căng thẳng này”.