Vai trò của G7 trong cuộc chiến chống COVID-19

• Mỹ làm gì để “tái hòa nhập” nhóm G7 thời Joe Biden?

Phát biểu tại cuộc họp báo ở Geneva (Thụy Sĩ) hôm 3-5 (giờ địa phương), Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đã kêu gọi G7 tăng cường hỗ trợ tài chính, thúc đẩy quá trình hồi phục toàn cầu sau cuộc khủng hoảng do đại dịch COVID-19 gây ra. Với cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng sẽ không chấm dứt nếu G7 không hành động tích cực hơn, WHO cho rằng các nước thành viên có khả năng tài trợ cho việc sản xuất và mua vaccine phòng bệnh, xét nghiệm và điều trị, những công cụ thiết yếu trong cuộc chiến chống đại dịch. Ông cũng hối thúc các nước G7 hành động quyết liệt hơn với các cam kết mới tại hội nghị thượng đỉnh tới đây của nhóm, dự kiến sẽ diễn ra từ ngày 11 đến 13-6 tại Cornwall, miền Tây Nam nước Anh.

Cảnh sát phong tỏa một tuyến phố để phòng dịch COVID-19 tại Thủ đô Phnom Penh, Campuchia. Ảnh: Tân Hoa xã.

Theo người đứng đầu WHO, đây là những nước đang dẫn đầu thế giới cả về trên phương diện kinh tế lẫn chính trị và cũng là những nước sản xuất hầu hết các loại vaccine trên thế giới. Dó đó, vai trò dẫn dắt của G7 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong cuộc chiến chống dịch bệnh toàn cầu. Trong khi đó, Đặc phái viên Liên hợp quốc (LHQ) về giáo dục toàn cầu, cựu Thủ tướng Anh Gordon Brown khẳng định, G7 có quyền lực và khả năng chi trả gần 70% tổng số chi phí nêu trên và việc nhóm có thể thống nhất một công thức chia sẻ trách nhiệm công bằng sẽ tạo ra một bước ngoặt lịch sử. Dựa trên thu nhập, tài sản quốc gia và lợi ích mà mỗi nước có được khi hoạt động thương mại được nối lại.

Ông Gordon Brown cũng cảnh báo đại dịch COVID-19 đang dần trở thành một tai họa do chính con người gây ra. Hiện Chương trình Hỗ trợ tiếp cận các công cụ phòng chống COVID-19 (ACCT) đang thiếu 19 tỷ USD vốn hoạt động trong tổng số 22 tỷ USD cần thiết cho năm 2021, trong khi ACCT sẽ cần thêm từ 35 đến 45 tỷ USD trong năm sau để đảm bảo mục tiêu hầu hết người trưởng thành trên thế giới đều được tiêm vaccine.

Ngoài ra, cả Tổng Giám đốc Tedros Adhanom Ghebreyesus và Đặc phái viên Gordon Brown đều cho rằng các nước G7 cũng có quyền hạn để loại bỏ mọi rào cản giúp đẩy nhanh tốc độ sản xuất vaccine phòng COVID-19 bằng cách tạm dừng áp dụng các quy định về sở hữu trí tuệ (IP) với vaccine. Người đứng đầu WHO cho rằng cần tăng đáng kể sản lượng vaccine so với hiện nay thì mới có đủ vaccine tiêm cho đa số người trưởng thành và đạt mục tiêu hình thành miễn dịch cộng đồng. Việc tạm dừng áp dụng các quy định IP đóng vai trò quan trọng, đây không đơn giản chỉ là vấn đề từ thiện.

Về phần mình, cựu Thủ tướng Gordon Brown cho rằng việc tạm dừng các quy định IP sẽ giúp mở rộng sản xuất vaccine ra những khu vực hiện chưa thể sản xuất vaccine trên thế giới. Ông nhận định, những ngày gần đây, chính giới Mỹ đã điều chỉnh quan điểm về vấn đề cấp phép sản xuất vaccine và tạm ngừng áp dụng các quy định về IP theo hướng tạo điều kiện mở rộng sản xuất, nâng cao sản lượng. Tuần trước, Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) đã thảo luận về vấn đề này, nhưng chưa đưa ra quyết định cụ thể.

Những lời kêu gọi trên được đưa ra trong bối cảnh số ca lây nhiễm COVID-19 trên toàn cầu tiếp tục tăng trong khi tỷ lệ bao phủ tiêm chủng giữa các quốc gia có sự chênh lệch lớn. WHO cũng lưu ý số ca mắc mới toàn cầu trong 2 tuần qua cao hơn tổng số ca ghi nhận trong 6 tháng đầu tiên kể từ khi dịch bùng phát, trong đó Ấn Độ và Brazil đang là hai quốc gia dẫn đầu làn sóng mới. Trong tổng số gần 1,2 tỷ liều vaccine COVID-19 đã được tiêm trên toàn cầu mới chỉ có 2,9% trong số này là ở các nước có thu nhập thấp nhất, những nơi tập trung 9% dân số thế giới.

Trong khi đó, cơ chế phân phối vaccine toàn cầu COVAX lại không thể đặt mua đủ vaccine khi các nước giàu đã thỏa thuận trước với các nhà sản xuất. Nhà cung cấp vaccine chính cho COVAX là Viện Serun Ấn Độ (SII) đang tạm dừng các hợp đồng với cơ chế này để ưu tiên đảm bảo nhu cầu trong nước khi quốc gia Nam Á đang phải đương đầu với cuộc khủng hoảng dịch bệnh nghiêm trọng chưa từng thấy.

Đại diện WHO trong chương trình COVAX Bruce Aylward cho biết chương trình chưa nhận được thông báo cụ thể từ SII về thời điểm nối lại việc bàn giao vaccine. Theo cơ chế COVAX, chi phí mua và phân phối vaccine cho 92 nền kinh tế nghèo nhất thế giới sẽ do các nhà tài trợ chi trả. Tới nay, COVAX đã bàn giao hơn 49 triệu liều cho các nước trong nhóm này.

Hiện làn sóng lây nhiễm COVID-19 mới đang quét qua các nước đang phát triển, tạo ra sức ép căng thẳng đối với hệ thống y tế ở nhiều nơi. Nhiều nước ở Đông Nam Á như Lào, Thái Lan, Campuchia cũng như số có chung đường biên giới với Ấn Độ như Bhutan, Nepal đã ghi nhận tình trạng bùng phát ca nhiễm COVID-19 mới. Nguyên nhân được cho là do sự xuất hiện của nhiều biến chủng mới, cũng như nguồn lực có phần hạn chế của những nước này trong kiểm soát, ngăn chặn đại dịch.

Diễn biến mau lẹ trên cho thấy nguy cơ tiềm tàng của lây nhiễm mất kiểm soát. Bùng phát dịch bệnh, nhất là ở những nước gần như đã tránh được làn sóng lây nhiễm hồi năm 2020, cho thấy tính cấp thiết của việc cung ứng vaccine cho những nước nghèo. “Điều quan trọng cần rút ra là, tình cảnh ở Ấn Độ cũng có thể lặp lại ở bất kỳ nước nào. Đây thực sự là thách thức rất lớn”, ông Hans Kluge, Giám đốc Văn phòng phụ trách khu vực châu Âu tại WHO cho biết.

Trong khi đó, theo Giáo sư David Heymann, Chủ tịch nhóm Cố vấn Khoa học và Kỹ thuật về các truyền nhiễm nguy hiểm của WHO, tất cả các quốc gia trên thế giới đều đang đối mặt với nguy cơ. COVID-19 có xu hướng trở thành bệnh đặc hiệu (thường xuất hiện trong một vùng hay một nhóm người cụ thể) và vì thế sẽ là nguy cơ với cả thế giới trong tương lai gần.

Tình thế “rất nghiêm trọng” cũng là đánh giá của ông Ali Mokdad, Giám đốc chiến lược về sức khỏe dân số Đại học Washington. Bởi sự xuất hiện của biến thể mới đòi hỏi phải có vaccine mới, hoặc cần thêm liều tiêm nhắc đối với số đối tượng đã được tiêm đủ liều. Điều này khiến quá trình kiểm soát đại dịch bị kéo dài. Theo ông, những khó khăn về nguồn lực kinh tế ở những nước nghèo sẽ khiến cuộc chiến chống COVID-19 khó khăn hơn.

Sau khi gần như miễn nhiễm với COVID-19 nhờ áp đặt các biện pháp kiểm soát biên giới chặt chẽ, nhiều quốc đảo ở Thái Bình Dương đang bước vào làn sóng lây nhiễm thứ nhất.

“Gia tăng số ca mắc COVID-19 ở nhiều quốc đảo Thái Bình Dương cho thấy một thực tế: Muốn kiểm soát dịch bệnh, không thể chỉ trông đợi vào kiểm soát biên giới, cần phải đưa vaccine tới những nước này. Ấn Độ là lời cảnh báo đối với phần còn lại của thế giới về khả năng lây lan vượt tầm kiểm soát của đại dịch”, ông Jonathan Pryke, Trưởng bộ phận nghiên cứu khu vực Thái Bình Dương tại Viện Lowy có trụ sở ở Sydney, Australia bình luận.