Đôi mắt đốt cháy cả một binh đoàn

Hồng Minh và nhân vật Hà Mi mà cô là nguyên mẫu đã tạo nên một cú sốc trên sân khấu và trong cuộc đời những năm Hà Nội đang khép mình nhọc nhằn trong cơ chế bao cấp.

1. Nghệ sĩ Doãn Hoàng Giang đã từng tiết lộ bí mật sau 30 năm về nguyên mẫu Hà Mi trong vở kịch đang được nhà hát dựng lại, "Hà Mi của tôi" như thế này: "Hà Nội những năm cuối thập niên 70, thế kỷ XX, có một nữ diễn viên trẻ và rất đẹp. Đấy lại là một nhan sắc khác lạ với xung quanh, một cá tính đặc biệt, không thể lẫn vào ai. Cô ấy đã thách đố tôi, đánh cược xem tôi có đưa được mẫu hình nhân vật như thế lên sân khấu.

Một người phụ nữ nổi loạn trong môi trường chỉn chu, khuôn phép, quen sống khép mình, không phải dễ dàng mà trở thành hình tượng. Tôi nhận lời. Và sau đó, "Hà Mi của tôi" ra đời…".

Dẫu bí mật đó được ông giữ kín trong suốt 30 năm, nhưng những ai đã xem "Hà Mi của tôi" và đã tiếp xúc với Hồng Minh, cũng dễ dàng nhận ra mối liên hệ giữa họ. Hà Mi của Doãn Hoàng Giang đã làm nên một cơn sốt về sự phá cách của một cá tính bạo liệt, dám vượt qua những khuôn phép, rào cản của xã hội để sống được là mình. Còn nguyên mẫu - người đàn bà đẹp Hồng Minh, “Minh di gan” cũng mang một số phận kỳ lạ, như một biểu tượng về nhan sắc và sự nổi loạn thời đó.

Con ngõ nhỏ phố Thụy Khuê là nơi Hồng Minh cất tiếng khóc chào đời trong một gia đình có đến 7 anh chị em. Bố Hồng Minh xưa là Quản đốc Nhà máy Xe đạp Thống Nhất. Ngay từ khi còn nhỏ, cô bé Hồng Minh đã bộc lộ một tính cách và nhan sắc khác lạ, mà những khuôn phép của lễ giáo, của nền nếp xưa trở nên xa lạ với bà. Có thể nói, cuộc đời Hồng Minh sống trong vòng tròn của nhan sắc. Nhan sắc đưa bà đến với điện ảnh năm 16 tuổi. Bà cùng học khóa 2 với NSƯT Thanh Quý, Minh Châu, từng ngồi ngất ngưởng trên dọc triền đê Hoàng Hoa Thám, uống rượu và ôm nhau khóc vì không hiểu sao cuộc đời buồn đến thế.

Tạo hóa đã ban cho người đàn bà này một nhan sắc, nhưng tạo hóa lại tặng cả cho bà một trái tim đa cảm, một trái tim luôn muốn quẫy đạp, nổi loạn trong thời kỳ của những ràng buộc khắt khe nhất. Nhưng cũng chính nhan sắc quá tây, quá di gan của bà đã không hợp với những vai diễn ngày đó. Hồng Minh là một nghệ sĩ sinh ra không hợp thời. Với người đàn bà đẹp này, thì điện ảnh hay sân khấu không phải là nơi cho bà tỏa sáng, mà hào quang đó, đến với bà từ chính cuộc đời thực của một nhan sắc quá nhiều ma lực. Một thứ ma lực tỏa nhiệt từ chính trong tâm hồn bà, phồn thực và mãnh liệt mà không cần tô vẽ, không cần cường điệu.

Dù thời của Hồng Minh có rất nhiều người đẹp, thế hệ diễn viên khóa 2 của làng điện ảnh ngày đó sản sinh ra rất nhiều nhan sắc. Nhưng Hồng Minh vẫn là một gương mặt khác, không trộn lẫn. Thậm chí có khả năng làm lu mờ người khác mỗi khi bà xuất hiện. Nhiều giai thoại về người đàn bà đẹp này được kể lại, nghe như huyền thoại. Hà Nội những năm đầu thập kỷ 80, dường như đàn ông cả thành phố này, ai đã trót lỡ gặp Hồng Minh đều mê bà. Đến nỗi mà, mỗi lần Hồng Minh bước ra phố, chắc hẳn sẽ có tai nạn xảy ra, vì nhiều gã đàn ông mải ngắm người đẹp, tắc nghẽn cả đường. Đến nỗi mà tối nào, ở khu văn công Mai Dịch, nơi Hồng Minh học thêm sân khấu, tối nào cũng thập thò hàng tá gã thanh niên đứng lố nhố nhòm qua song cửa để nhìn trộm người đẹp. Tưởng như, chỉ một cái liếc nhìn của Hồng Minh cũng đủ làm nên hạnh phúc hay khổ đau của những kẻ si tình.

Hồng Minh ý thức được điều đó. Nhưng cái đẹp đầy phá cách, và có phần thách thức của bà, hồi đó không dễ được người đời chấp nhận. Và người đẹp, trong vòng vây của ánh sáng và những lời xưng tụng đã nhận ra không ít những cay đắng.

Hồng Minh quan niệm, và bà đã đến trong cõi đời như một cuộc dạo chơi, của một người chơi có ý thức về sự chơi của mình. Hút thuốc hay uống rượu ư, tại sao đàn bà đẹp cứ phải khoác lên mình những chiếc áo nghiêm túc và ngay ngắn, tại sao người đẹp lại không dám sống bằng bản năng sống đầy khao khát của mình. Rượu hay thuốc suy cho cũng chỉ là một thứ men của đời sống, giúp con người giải thoát mình khỏi nỗi cô đơn, để tâm hồn được bay bổng, phiêu linh hơn. Rượu và thuốc không thể định giá nhân cách của một con người. Hồng Minh bạo liệt và dũng cảm đã dám đương đầu với dư luận, dám quát vào mặt những gã đàn ông rằng, đàn bà đẹp không phải để cho đàn ông lợi dụng. Bởi họ không phải là những con búp bê di động, hành xử theo bản năng. Họ cũng có tâm hồn, yêu và khát khao được yêu. 

2. Người đàn bà đẹp như bà không thể thoát khỏi vòng vây của tình yêu. Chuyện tình yêu của Hồng Minh không phải là những câu chuyện cổ tích êm đềm. Mà tình yêu đó cũng sóng gió và đầy trắc trở như con người cá tính của bà. Hồng Minh tâm sự, bà là người phụ nữ khao khát tình yêu, nhưng chưa bao giờ chạm tới được giới hạn của tình yêu. Yêu như một bản năng sống mạnh mẽ, quyết liệt. Những mối tình đi qua đời Hồng Minh đều khiến trái tim bà rỉ máu. Và chính Hồng Minh cũng có ma lực làm cho những người đàn ông của bà, dù là anh hùng trên chiến địa thì trái tim cũng biết rớm máu vì tình yêu. Mà dường như người đàn bà đẹp này sinh ra không chỉ để dành riêng cho một người đàn ông nào, bởi nhan sắc quá hấp dẫn của bà, tạo hóa ban tặng không dành riêng cho một ai. Thế nên, bên ngoài cái vẻ bình yên, hạnh phúc của vợ một NSND nổi tiếng thời đó, cố họa sĩ Bùi Huy Hiếu, Hồng Minh vẫn mang trong tâm hồn mình những khát vọng riêng, cái khát vọng muốn quẫy đạp, như một con ngựa bất kham, muốn bật tung vó khát tìm tự do. Và tôi biết bà là mẫu người phụ nữ mạnh mẽ, dám sống, dám thụ hưởng những hạnh phúc mà nhan sắc mang lại cho mình.

Khi "Hà Mi của tôi" được dàn dựng và công diễn cũng là lúc Hồng Minh quyết định lấy chồng. Họa sĩ Bùi Huy Hiếu hơn Hồng Minh đến 14 tuổi. Quyết định đầu tiên của bà đã bị gia đình ra sức ngăn cản, nhưng Hồng Minh là vậy, mọi quyết định trong cuộc đời bà đều làm theo ý mình. Mặc dù trước khi lấy chồng, Hồng Minh cũng đã bậm dập vì mối tình đầu với một lãng tử ghi ta nổi tiếng Hà Thành ngày đó. Hồng Minh lúc đó đủ tỉnh táo để chọn cho mình một bến đỗ bình an, một người đàn ông lớn tuổi, đủ lớn để che chở cho tâm hồn yếu đuối của bà, đủ bao dung để chấp nhận  mỗi khi con ngựa bất kham trong Hồng Minh quẫy đạp. Và có một thời, người đàn bà đẹp này là cảm hứng cho những sáng tạo của NSND Bùi Huy Hiếu, ông vẽ rất nhiều bức chân dung về bà, về ngọn lửa trong tâm hồn người phụ nữ đẹp luôn thiêu cháy trái tim người khác. Đến bây giờ khi NSND Bùi Huy Hiếu đã đi xa cõi đời, Hồng Minh vẫn thừa nhận, chỉ có ông mới có thể chộp được những khoảng khắc ấy, đó chính là hồn cốt của tâm hồn bà. Trong phòng ngủ của Hồng Minh bây giờ vẫn còn một bức tượng, của NSND Bùi Huy Hiếu tặng bà, dù đã nhiều lần chuyển nhà, dù cuộc sống nhiều dâu bể thì bà vẫn mang bức tượng đó theo mình, như một chứng nhân cho một thời kỳ đã qua của một nhan sắc…

Tôi chợt nghĩ đến nàng Scarllet trong tác phẩm kinh điển “Cuốn theo chiều gió” khi ngồi nói chuyện với bà. Một cô nàng cá tính đỏng đảnh, nhưng vô cùng đáng yêu, vô cùng  nghị lực và ngang tàng. Hình như Hồng Minh cũng vậy, chính bà cũng tìm thấy mình trong nàng Scarllet đầy nữ tính nhưng rất mạnh mẽ và tự lập này. Bà là người đàn bà đẹp, nhưng bà đã không núp bóng nhan sắc của mình.

Khát vọng của một người đàn bà đẹp là vô cùng, khi những thứ mình chạm tới thì hữu hạn, thậm chí là những giả dối và cay đắng. Sống trong hào quang của những lời tụng ca, trong sự săn đón, vây đuổi của đàn ông, Hồng Minh đã có lúc chua xót nhận ra rằng, càng nhiều người đàn ông vây quanh, bà càng cảm thấy cô đơn. Và sự thách thức của bà với Doãn Hoàng Giang khi xây dựng nguyên mẫu Hà Mi cũng là một cách để Hồng Minh khẳng định giá trị của những người đàn bà đẹp trong cuộc đời. Họ không chỉ đẹp về nhan sắc, mà họ còn là những người phụ nữ cá tính, mạnh mẽ, dám dấn thân đi tìm hạnh phúc cho chính mình. Dù trong hành trình đó, họ đã phải vấp ngã, phải trả giá cho những sai lầm, những ngộ nhận, thì họ cũng không nuối tiếc vì mình đã sống đúng là mình nhất. Và tôi tin cuộc đời sẽ bao dung với họ.

Hồng Minh là vậy. Một người phụ nữ nổi loạn, nổi loạn ngay cả trong ý nghĩ, và cả trong cơ thể hấp dẫn của chính mình. Điều đó làm cho cuộc sống người đẹp Hà thành này không được bình yên. Hay có chăng, sự bình yên chỉ là những khoảnh khắc hiếm hoi trong cuộc đời. Hỏi Hồng Minh có hạnh phúc hay không. Tôi tin là có. Bởi nhan sắc đã mang đến cho bà rất nhiều, một niềm đam mê sống bản năng, không bon chen, vụ lợi.

Giờ cuộc sống của bà đang có những khoảng lặng. Khi ở tuổi 45, khi sự sụp đổ của nhan sắc đang đếm từng ngày, bà đã có lúc chạnh lòng. Xưa kẻ đón người đưa, ngày nào tháng nào cũng là sinh nhật, tụ họp bạn bè từ nam chí bắc,  thì nay, có những đêm đi diễn về một mình trên con đường vắng lạnh lẽo, bà mới thấm thía nỗi cô đơn. Nhưng Hồng Minh là người mạnh mẽ. Bà gặm nhấm nỗi cô đơn của chính mình với một niềm thích thú, bởi trong tận cùng của cô đơn, bà tìm thấy sự tự do. Hồng Minh hiểu và chấp nhận, sự tàn khốc của đỉnh cao nhan sắc, bởi bà biết, và bà đã sống trong cuộc đời không chỉ vì nhan sắc của mình