Châu Âu bước vào mùa đông 2025: Liệu khủng hoảng năng lượng có diễn ra?

Câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu EU có đủ sức vượt qua "bài kiểm tra mùa đông" lần này mà không rơi vào một cơn khủng hoảng nhiên liệu nữa?

"Mùa đông" đang đến

Theo dữ liệu từ Cơ sở Hạ tầng khí đốt châu Âu (GIE) thì lượng dự trữ khí đốt đang nằm trong các kho chứa của toàn bộ 27 nước EU vào đầu tháng 12/2025 hiện chỉ là 76,5%. Con số này thấp hơn khá nhiều so với mức chứa đạt đỉnh trên 90% vào cùng thời điểm các năm 2023, 2024. Đây là tín hiệu rõ ràng về việc EU "đã đốt cháy lượng dự trữ quá nhanh" trong những tháng đầu mùa đông. Đầu tháng 10/2025, Mạng lưới Các nhà vận hành hệ thống truyền tải khí đốt châu Âu (ENTSOG) vẫn còn mạnh miệng tuyên bố "EU đã chuẩn bị tốt cho mùa đông 2025-2026 và những tháng sau đó" khi đạt lượng lưu trữ lên tới 83%.

Nguyên nhân nằm ở sự kết hợp của nhiều yếu tố. Thứ nhất là mùa đông 2024-2025 đang đến sớm và lạnh hơn dự kiến, làm tăng nhu cầu sưởi ấm sớm hơn. Thứ hai, giá LNG toàn cầu tăng cao đã hạn chế khả năng thu mua và bổ sung dự trữ. Hiện, giá khí đốt giao ngay tại sàn giao dịch khí đốt TTF của Hà Lan đã tăng vọt lên hơn 50 euro/MWh trong tháng 11, cao hơn đáng kể so với mức trung bình 35 euro/MWh vào giữa năm. Mức giá này tuy vẫn thấp hơn nhiều mức đỉnh điểm của năm 2022 (thời điểm châu Âu phải mua khí đốt với giá 340 euro/MWh) nhưng việc lượng khí đốt đang bị tiêu thụ nhanh lại làm dấy lên lo ngại về việc châu Âu sẽ thiếu khí đốt vào cuối mùa và tình trạng "nháo nhào" mua bổ sung lại tái diễn.

Từ năm 2022 đến nay, EU đã "may mắn" vượt qua giai đoạn căng thẳng năng lượng vì "mùa đông không lạnh". Tuy nhiên, "may mắn" thì không tồn tại mãi được. Các nhà khoa học đã khẳng định mùa đông năm nay hiện tượng La Nina sẽ quay trở lại làm cho nhiệt độ trung bình có thể thấp hơn từ 0,5-2°C với nhiều đợt lạnh cực đoan. Một đợt lạnh bất thường hiếm gặp cuối tháng 11 vừa qua ảnh hưởng tới toàn bộ khu vực Tây Âu là một cảnh báo rõ ràng cho một mùa đông đang tới.

Ông Fatih Birol, Giám đốc Điều hành Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đã cảnh báo vào tháng 10/2025: "Mặc dù châu Âu đã vượt qua được cuộc khủng hoảng tức thời năm 2022, nhưng sự tự mãn là mối nguy hiểm lớn nhất. Việc dự trữ thấp trong bối cảnh giá cả tăng cao và thời tiết không chắc chắn tạo ra một kịch bản rủi ro không thể bỏ qua". Cảnh báo này dường như đã trở thành hiện thực khi các nhà hoạch định chính sách phải vật lộn với áp lực lạm phát năng lượng trở lại.

Châu Âu đã chuẩn bị những gì?

Phân tích của các chuyên gia cho thấy, mặc dù tình hình căng thẳng hơn đáng kể so với năm 2023 và 2024, nhưng kịch bản "hết khí đốt hoàn toàn" mà nhiều người lo sợ năm 2022 sẽ khó xảy ra trong mùa đông năm nay. Những năm qua, EU đã đầu tư mạnh mẽ vào các dự án hạ tầng khí đốt mới, đặc biệt là LNG để xử lý được những đơn hàng lớn. Công suất kho bãi LNG của EU đã tăng 32% so với năm 2021. Các nhà ga tái hóa LNG mới ở Đức, Hà Lan và Phần Lan cũng được xây mới để xử lý những đơn hàng giao ngay khi cần.

Các quốc gia và người tiêu dùng cũng đã có kinh nghiệm và kỷ luật tiết kiệm năng lượng hơn làm giảm nhu cầu tổng thể. Đầu tàu kinh tế và là quốc gia tiêu thụ khí đốt lớn nhất EU là Đức đã tái khởi động chiến dịch "tiết kiệm khí đốt" quốc gia với mục tiêu cắt giảm nhu cầu khí đốt 15% tự nguyện. Cùng với đó, để giảm áp lực lên khí đốt, EU đã tăng tốc độ triển khai năng lượng tái tạo.

Theo Ủy ban châu Âu, năm 2025 chứng kiến sự gia tăng đáng kể về công suất điện gió và điện mặt trời, với ước tính khoảng 45 GW công suất mới được lắp đặt, giúp giảm đáng kể nhu cầu khí đốt để sản xuất điện. Một số quốc gia như Pháp đã đẩy nhanh tiến độ bảo trì và khởi động lại các lò phản ứng hạt nhân vốn bị tạm dừng, trong khi Đức xem xét lại việc kéo dài hoạt động của các nhà máy điện hạt nhân còn lại nếu tình hình dự trữ tiếp tục xấu đi.

Một nguyên nhân khác dù không tích cực nhưng cũng góp phần "cứu" EU khỏi tình trạng thiếu khí đốt lại chính là nền kinh tế giảm tốc khiến nhu cầu nhu cầu khí đốt công nghiệp ở châu Âu thấp hơn 21% vào năm 2025 so với mức trung bình giai đoạn 2017-2021.

Nhưng, quan trọng nhất vẫn là EU đã xây dựng được Cơ chế mua khí đốt chung (AggregateEU) để tận dụng sức mạnh đàm phán tập thể. Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, nhấn mạnh: "Việc cùng nhau mua sắm khí đốt đã giúp chúng ta đảm bảo nguồn cung với giá hợp lý hơn và tránh được sự cạnh tranh nội khối không cần thiết. Trong mùa đông này, cơ chế đó phải hoạt động hết công suất để lấp đầy những khoảng trống dự trữ cuối cùng". Việc vẫn duy trì nhập khí đốt của Nga qua ngả Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ cũng là những sự "bảo hiểm" quan trọng cho EU trong tình thế cấp bách.

Phụ thuộc Mỹ: Con dao hai lưỡi

Một trong những thành tựu lớn nhất của EU sau năm 2022 là đa dạng hóa nguồn cung, cắt giảm gần như toàn bộ sự phụ thuộc vào khí đốt đường ống từ Nga. Tuy nhiên, sự dịch chuyển này lại dẫn đến một sự phụ thuộc mới, gần như độc quyền vào LNG từ Mỹ. Theo dữ liệu của Ủy ban châu Âu, hơn 50% tổng lượng LNG nhập khẩu vào EU hiện nay có nguồn gốc từ Mỹ (mức còn lớn hơn so với với sự phụ thuộc vào Nga trước năm 2022). Sự thay thế này, dù đảm bảo an ninh nguồn cung về mặt địa chính trị nhưng lại khiến EU dễ bị tổn thương trước biến động giá cả toàn cầu và các vấn đề về chuỗi cung ứng của Mỹ. Sự cố bất ngờ tại một nhà máy hóa lỏng lớn ở Texas, hay quyết định trì hoãn dự án LNG của Tổng thống Mỹ, ngay lập tức tạo ảnh hưởng tới EU.

Tiến sĩ kinh tế Simone Tagliapietra từ Viện Nghiên cứu Bruegel thừa nhận: "Châu Âu đã đổi một sự phụ thuộc địa lý lấy một sự phụ thuộc thị trường. Nguồn cung LNG từ Mỹ là cứu tinh của chúng ta, nhưng nó có giá. Giá cả của nó được xác định ở Houston và Tokyo, chứ không phải Brussels hay Berlin. Nếu Mỹ gặp vấn đề về nguồn cung nội địa hoặc quyết định ưu tiên châu Á, châu Âu sẽ là người chịu thiệt hại lớn nhất". Khi chuyển đổi mô hình nhập khẩu khí, EU không chỉ phải đầu tư cơ sở hạ tầng mới lên tới hàng chục tỷ USD mà còn phải chấp nhận mức giá biến động, cao hơn do sự cạnh tranh trực tiếp trên thị trường. Thực tế hiện nay, người dân EU phải trả mức giá cao hơn gấp 3-4 lần so với Mỹ. Điều này đã khiến chi tiêu cho năng lượng trở thành một gánh nặng bào mòn nền kinh tế EU. Ông Kirill Dmitriev, người đứng đầu Quỹ Đầu tư trực tiếp Nga (RDIF) cho biết EU đã thiệt hại hơn 1,3 nghìn tỷ euro do cắt giảm nhập khẩu khí đốt Nga từ năm 2022.

Rõ ràng, cuộc "cai nghiện khí đốt Nga" của EU không hề suôn sẻ khi khủng hoảng giá cả và sản xuất vẫn đang treo lơ lửng trên đầu toàn bộ nền kinh tế khu vực. Ông Kristalina Georgieva, Tổng Giám đốc IMF cảnh báo: "Sự phục hồi kinh tế của châu Âu vẫn còn mong manh. Nếu giá năng lượng quay trở lại mức đỉnh của năm 2022, chúng ta có thể thấy một làn sóng đóng cửa các nhà máy thép, phân bón và hóa chất lần thứ hai. Đây sẽ là một cuộc khủng hoảng kinh tế, không chỉ là khủng hoảng năng lượng".

Mùa đông mới chỉ bắt đầu, chưa có sự hoảng loạn nào xảy ra nhưng trạng thái lo lắng thì đã rõ rệt. Sự chuẩn bị tốt hơn về cơ sở hạ tầng đã giảm thiểu nguy cơ thiếu hụt vật chất, nhưng sự phụ thuộc vào LNG Mỹ và sự biến động của giá cả toàn cầu đã thay thế sự phụ thuộc vào Nga bằng một "gông cùm thị trường" mới. Và, để trả lời câu hỏi ở tiêu đề của bài viết, thật đáng buồn là người châu Âu lại phải tìm lời giải từ những yếu tố mà họ không thể kiểm soát bao gồm sự "chính trực của những nhà buôn Mỹ" cũng như "sự nhân từ của thời tiết".