Chính sách của Nhật Bản dưới thời Tân Thủ tướng Shigeru Ishiba

Nội các mới có cả đồng minh và đối thủ

Ngay sau khi Quốc hội Nhật Bản bầu thủ tướng mới, nội các của cựu Thủ tướng Fumio Kishida đồng loạt từ chức, tân Thủ tướng Shigeru Ishiba đã thành lập nội các mới và có bài phát biểu chính sách trước Quốc hội, đồng thời tuyên bố sẽ giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử sớm dự kiến vào ngày 27/10 tới. Với việc bổ nhiệm 20 bộ trưởng bao gồm các thành viên của cả đồng minh và đối lập, tân Thủ tướng Ishiba mong muốn xây dựng một đội ngũ nhân sự cấp cao đoàn kết cùng giải quyết những khó khăn để vực dậy nền kinh tế Nhật Bản đang trên đà suy thoái hiện nay.

Đáng chú ý, nội các mới có 2 cựu Bộ trưởng Quốc phòng có mối quan hệ thân cận với ông là ông Takeshi Iwaya được bổ nhiệm giữ chức Bộ trưởng Ngoại giao và ông Gen Nakatani giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng. Hai vị trí chủ chốt khác là Chánh Văn phòng nội các được giao cho ông Yoshimasa Hayashi và Bộ trưởng Tài chính được giao cho ông Katsunobo Kato, thành viên của đảng đối lập đảm nhiệm. Nội các mới cũng có 2 thành viên nữ là Bộ trưởng Chính sách trẻ em Junko Mihara và Bộ trưởng Giáo dục Toshiko Abe.

Với nội các mới này, dư luận Nhật Bản kỳ vọng chính quyền mới của Thủ tướng Ishiba sẽ giúp đưa nước Nhật vượt qua các thách thức, thực hiện cải cách quan trọng với các biện pháp đột phá giúp kinh tế Nhật Bản bứt tốc, lấy lại sức cạnh tranh hàng đầu, đồng thời tạo ra các bước thay đổi lớn trong chính sách an ninh quốc phòng và đối ngoại. Trong khi đó, giới phân tích cho rằng, nội các mới của tân thủ tướng phản ánh rõ quyết tâm của ông trong việc tiếp tục tham gia chính phủ liên minh và cống hiến hết sức mình cho cải cách chính trị và thực hiện các chính sách ưu tiên người dân.

Trước đó, để được bầu làm thủ tướng, ông Shigeru Ishiba đã phải vượt qua 8 ứng cử viên khác trong cuộc chạy đua sát sao vào chức Chủ tịch LDP sau 2 vòng bỏ phiếu ngày 27/9. Cuộc chạy đua này được dư luận và giới phân tích chính trị Nhật Bản đặc biệt quan tâm bởi có những điểm đặc biệt chưa từng có trong lịch sử Nhật Bản vì có số ứng cử viên đông nhất từ trước đến nay.

Ông Ishiba, 67 tuổi, là một chính trị gia kỳ cựu của Nhật Bản với hơn 30 năm kinh nghiệm trên chính trường và có sức ảnh hưởng lớn trong LDP. 29 tuổi được bầu vào Quốc hội (năm 1986), ông đã từng giữ các chức vụ chủ chốt trên chính trường Nhật Bản bao gồm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng Thư ký LDP, Bộ trưởng Bộ Nông, Lâm nghiệp và Thủy sản và được đánh giá là một chuyên gia về chính sách quốc phòng.

Những ưu tiên của tân Thủ tướng Shigeru Ishiba

Tân Thủ tướng Nhật Bản đưa ra 7 nội dung quan trọng về chính sách đối nội và đối ngoại bao gồm:

Yêu cầu nội các xây dựng gói biện pháp mới nhằm giảm bớt gánh nặng cho các hộ gia đình.

Kế thừa và thúc đẩy chiến lược tăng trưởng của người tiền nhiệm.

Thúc đẩy cải cách chính trị ngay lập tức.

 Tăng cường năng lực phòng thủ của Nhật Bản trong bối cảnh môi trường an ninh đang diễn biến phức tạp.

Nỗ lực để làm cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trở nên "tự do và rộng mở" bằng cách hợp tác với đồng minh chủ chốt là Mỹ và các quốc gia cùng chí hướng khác.

Cam kết thúc đẩy việc tạo ra một thỏa thuận an ninh tập thể kiểu Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) mang phong cách châu Á.

Xem xét lại thỏa thuận của Nhật Bản với đồng minh an ninh Mỹ về tình trạng quân đội Mỹ đồn trú tại Nhật và làm cho liên minh song phương trở nên bình đẳng hơn.

Để khôi phục niềm tin của cử tri trước cuộc bầu cử Quốc hội sắp tới, chính quyền của Thủ tướng Ishiba sẽ phải tiến hành một số cải tổ, tập trung vào các vấn đề đối nội như cải cách chính trị, phục hồi kinh tế, tăng cường sức mạnh an ninh quốc phòng và đẩy mạnh chính sách đối ngoại năng động hơn. Về đối nội, ông Ishiba ưu tiên khôi phục niềm tin của người dân cũng như đoàn kết trong nội bộ đảng cầm quyền LDP, nhất là trong bối cảnh đảng này dính líu đến hàng loạt bê bối chính trị và tham nhũng thời gian qua đang làm mất niềm tin trầm trọng từ người dân.

Về kinh tế, ông tiếp tục chính sách kinh tế của người tiền nhiệm nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng giảm phát và đạt tăng trưởng thực tế với giải pháp giải quyết thách thức dân số già hóa bởi tỉ lệ sinh giảm trầm trọng. Thủ tướng Ishiba cam kết sớm xây dựng các biện pháp kinh tế, tập trung vào 3 trụ cột chính là: Khắc phục tình trạng giá cả leo thang; Tăng trưởng nền kinh tế quốc gia và từng địa phương; Đảm bảo an toàn và sự an tâm cho người dân.

Ông Ishiba cũng để xuất khả năng tăng thuế doanh nghiệp đối với đầu tư công, trong đó có hỗ trợ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Với khẩu hiệu "An toàn và an ninh cho tất cả mọi người" được tuyên bố trong chiến dịch tranh cử Chủ tịch LDP, ông Ishiba đưa ra sáng kiến này nhằm hồi sinh các khu vực nông thôn thông qua cải thiện chia sẻ thông tin, khuyến khích các thành lập doanh nghiệp hoạt động bên ngoài các thành phố lớn. Nhấn mạnh việc phát huy tối đa tiềm năng của các địa phương, phát biểu tại cuộc họp báo ông Ishiba khẳng định mạnh mẽ "địa phương chính là động lực tăng trưởng", đồng thời cam kết tăng gấp đôi quỹ hỗ trợ cho các địa phương trong ngân sách cơ bản.

Về đối ngoại, là người ủng hộ mạnh mẽ việc hợp tác với Mỹ, ông Ishiba vẫn tiếp tục coi trọng liên minh với Mỹ, coi đó là nền tảng của chính sách đối ngoại và chiến lược an ninh của Nhật Bản, đồng thời sẽ tìm cách đưa liên minh Nhật - Mỹ lên một tầm cao mới nhưng theo hướng xây dựng một mô hình hợp tác cân bằng hơn. Về quan hệ với nước láng giềng Trung Quốc, Thủ tướng Ishiba nhấn mạnh sẽ thúc đẩy một mối quan hệ "hai bên cùng có lợi về mặt chiến lược" và duy trì sự trao đổi ở mọi cấp độ cũng như tiếp tục đối thoại để giải quyết các vấn đề tồn tại.

Đối với vấn đề Triều Tiên, ông Ishiba đề xuất thành lập văn phòng liên lạc ở Tokyo và Bình Nhưỡng để tạo điều kiện đàm phán với nước này trong vấn đề trao trả các công dân Nhật Bản bị Triều Tiên bắt cóc trong những năm 1970 và 1980. Trong quan hệ với Hàn Quốc, Thủ tướng Ishiba khẳng định sự hợp tác chặt chẽ giữa Nhật Bản và Hàn Quốc là rất quan trọng đối với lợi ích của cả hai bên và nhân dịp kỷ niệm 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm tới, hai bên sẽ hướng tới xây dựng mối quan hệ hợp tác vững chắc hơn nữa dựa trên mối quan hệ tin cậy mà cựu Thủ tướng Kishida và Tổng thống Yoon Suk Yeol đã thiết lập, cũng như tăng cường hợp tác trong khuôn khổ Mỹ - Nhật - Hàn.

Chính phủ mới của Thủ tướng Ishiba cũng sẽ tiếp tục thúc đẩy triển khai khuôn khổ "Bộ tứ kim cương" (Nhật - Mỹ - Australia - Ấn Độ) cũng như các hợp tác đa phương và song phương khác. Với việc từng đề xuất thành lập phiên bản NATO của châu Á để chống lại các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ bên ngoài, nhất là sự trỗi dậy của Trung Quốc và mối đe dọa từ vấn đề hạt nhân của Triều Tiên. Ngoài ra, ông Ishiba cũng tiếp tục thúc đẩy đối thoại với các đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm triển khai chính sách thịnh vượng kinh tế khu vực.

Về an ninh quốc phòng, tân Thủ tướng Ishiba tuyên bố sẽ tăng ngân sách quốc phòng nhằm tăng cường tiềm lực quân sự của Nhật Bản trong bối cảnh đất nước phải đối mặt với nhiều thách thức, nhất là các mối đe dọa ngày càng tăng ở khu vực Đông Á. Nổi tiếng với lập trường vững chắc về các vấn đề an ninh và quốc phòng, ông Ishiba ủng hộ việc hiện đại hóa Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản và việc nước này tham gia tích cực hơn vào các hoạt động quân sự quốc tế. Các chuyên gia đánh giá, quan điểm chủ động răn đe của ông Ishiba sẽ chính là chủ đề nổi bật trong cương lĩnh chính sách an ninh quốc gia và được coi là điểm cộng chính sách của ông trong cuộc tranh cử vừa qua.

Giới phân tích đánh giá, tân Thủ tướng Shigeru Ishiba nhậm chức đánh dấu sự khởi đầu một chương mới trong lịch sử "đất nước Mặt trời mọc". Còn người dân nước này thì đặt kỳ vọng đất nước sẽ sớm vượt qua những khó khăn hiện nay và tiếp tục gặt hái nhiều thành tựu trên con đường phát triển tương lai. Tuy nhiên, chính phủ mới của Thủ tướng Ishiba sẽ phải đối mặt với những thách thức không hề nhỏ, không chỉ là uy tín của đảng cầm quyền LDP mà còn các vấn đề nan giải lâu nay như tình trạng già hóa dân số, kế hoạch phát triển kinh tế cũng như chính sách an sinh xã hội... chưa mang lại hiệu quả tích cực. Quá trình chuyển đổi chính trị của Nhật Bản có thể báo hiệu động lực cải cách chính trị, tuy nhiên, những thay đổi mạnh mẽ về an ninh quốc gia và chính sách đối ngoại khó có thể xảy ra.