Bội thu sáng tác cho thiếu nhi dù COVID-19
Ngay tại lễ trao giải thưởng Dế Mèn lần thứ 2 năm 2021 vào ngày 1/6, Ban tổ chức đã trao đến 5 giải Khát vọng Dế Mèn mà vẫn tiếc nuối vì có số lượng giải có hạn mà số lượng tác phẩm tốt tham gia dự thi thì nhiều.
Là giải thưởng nghệ thuật thường niên do Báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) sáng lập và tổ chức từ năm 2020, giải Dế Mèn nhằm tìm kiếm và tôn vinh các sáng tác, trình diễn nghệ thuật - giải trí xuất sắc "của thiếu nhi" (thiếu nhi là chủ thể sáng tạo) hoặc "vì thiếu nhi" (thiếu nhi là đối tượng phục vụ). Giải thưởng Dế Mèn mùa 2 được tái khởi động vào cuối tháng 3/2021.
| Phim hoạt hình “Khúc gỗ mục” - tác phẩm được giải Khát vọng Dế Mèn năm 2021. |
Mặc dù gặp rất nhiều khó khăn về khâu tổ chức do dịch COVID-19 tái bùng phát, Giải thưởng vẫn thu hút được 120 tác phẩm gửi dự thi hoặc được đề cử. Tại lễ trao giải, mặc dù Ban tổ chức quyết định không trao giải “Hiệp sĩ Dế Mèn” nhưng có đến 5 giải đồng hạng “Khát vọng Dế Mèn” gồm: Tiểu thuyết “Đi trốn” (NXB Hội Nhà văn) của nhà văn Bình Ca; phim hoạt hình “Khúc gỗ mục” của Công ty cổ phần Hãng phim Hoạt hình Việt Nam (đạo diễn: NSND Nguyễn Thị Phương Hoa; biên kịch: Phan Đức Tuấn - Nguyễn Thị Phương Hoa; biên tập: Bùi Hoài Thu; nhạc sĩ: Trọng Đài); chùm tranh về thiên nhiên và cuộc sống của hoạ sĩ nhí Xèo Chu (tên thật Phó Vạn An, sinh năm 2007); truyện tranh “Ly & Chũn - Tết là nhất, nhất là Tết!” (NXB Hội Nhà văn) của Mèo Mốc (Đặng Quang Dũng); Bộ truyện “Khác biệt mới tuyệt làm sao” (NXB Kim Đồng) của Nguyễn Hoàng Vũ và các hoạ sĩ: Gà's little world, Hoàng Trung, Ru-oi, Linh Vương.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo Giải thưởng Dế Mèn năm 2021 cho biết: “Khi phát động giải Dế mèn, rồi đến cả khi mùa giải đầu tiên được trao, chúng tôi vẫn băn khoăn, không biết các mùa tiếp theo, liệu có tìm được cái gì để trao tiếp hay không? Cần nhắc lại đây là giải hàng năm, chứ không phải 2-3 hay 5 năm một lần, xét cho các tác phẩm, các màn trình diễn nghệ thuật “của” thiếu nhi hoặc “vì” thiếu nhi, được sáng tác hoặc công bố trong năm trao giải. Chúng ta biết rằng, ngay cả giải của các hội chuyên ngành hay hội địa phương hàng năm, dù xét trên tất cả các mảng đề tài mà còn rất khó khăn trong việc tìm kiếm tác phẩm hay và vẫn còn những năm bị cho là mất mùa. Huống chi giải Dế Mèn chỉ khuôn vào đề tài/ chủ đề thiếu nhi. Đó là một mảng chủ đề mà cả xã hội luôn kêu thiếu vắng tác phẩm hay, thiếu vắng người viết. Nhưng trong suốt những ngày chấm giải Dế Mèn lần 2, chúng tôi nhận ra rằng, chỉ trong khuôn khổ của giải thưởng này đã thấy không hề thiếu những tác phẩm hay để trao giải. Mà ngược lại, dường như chỉ… thiếu giải để trao.
Đã có những cuộc tranh luận gay gắt trong các cuộc họp của Ban sơ khảo, của Hội đồng giám khảo về việc giữ lại hay loại bớt một tác phẩm nào đó, không hẳn vì tác phẩm đó dở mà chỉ vì không thể đưa quá nhiều tác phẩm vào vòng bỏ phiếu. Cuối cùng 16 tác phẩm xuất sắc đã lọt vào vòng cuối cùng, gồm 8 cuốn sách, 3 bộ/series phim, 2 tác phẩm/chùm tác phẩm mỹ thuật và 3 tác phẩm âm nhạc. Trao 5 giải cho một mùa giải là quá nhiều bởi chúng tôi không muốn bị mang tiếng là tạo ra “cơn mưa” giải thưởng. Song có một điều chắc chắn rằng, sau cuộc bỏ phiếu chọn 5 giải Khát vọng Dế Mèn, các thành viên ban sơ khảo, cũng như Hội đồng giám khảo đều cảm thấy có phần tiếc nuối khi vẫn còn khá nhiều các tác phẩm tốt nhưng không còn… giải nào để vinh danh”.
Theo Hội đồng Giám khảo giải Dế Mèn lần 2, các tác phẩm dự giải năm 2021 cho thấy đời sống sáng tác cho thiếu nhi có mặt bằng khá cao. Có hơn 20 phim, serie phim, trong đó rất nhiều phim hoạt hình dự thi. Số phim này đủ để làm nên một festival nho nhỏ. Về bản thảo sách, có hơn 50 bản thảo gửi dự giải và có thể đàng hoàng chọn tầm 10 – 15 bản thảo để in thành sách. Đặc biệt, có 6 tác phẩm dự thi của các em thiếu nhi vượt qua vòng sơ loại, trong đó có 2 bản thảo tiểu thuyết thuộc thể loại fantasy dày cỡ 200 trang của một học sinh lớp 3 và một học sinh lớp 6.
Tiểu thuyết của học sinh lớp 6 được viết trực tiếp bằng tiếng Anh, sau đó dịch ra tiếng Việt, được các bạn cùng lớp vẽ tranh minh họa cho và đây mới chỉ là phần 1, trong trọn bộ 4 phần đang viết. Các sáng tác đó là một tín hiệu rất đáng mừng. Tuy nhiên, Hội đồng Giám khảo vẫn nhất trí là không nên vội vàng vinh danh, vì vẫn còn nhiều mùa giải Dế Mèn để các em tiếp tục hoàn thiện tác phẩm của mình và tiếp tục trau dồi tài năng.
Về việc giải thưởng Dế Mèn 2021 không có giải Hiệp sĩ Dế Mèn, Ban tổ chức cho biết, theo quy chế, giải Hiệp sĩ Dế Mèn là danh hiệu cao quý nhất của nhằm trao cho các tác giả có những đóng góp to lớn cho thiếu nhi trong suốt cả cuộc đời và sự nghiệp của mình, đồng thời phải có tác phẩm xuất sắc trong năm trao giải (lọt vào vòng chung khảo). Nhưng rất tiếc rằng, sau mùa giải đầu tiên với danh hiệu Hiệp sĩ được trao cho nhà văn Nguyễn Nhật Ánh với cuốn “Làm bạn với bầu trời” và một gia tài 40 cuốn cho thiếu nhi và tuổi mới lớn, thì năm nay, chưa thấy có một Nguyễn Nhật Ánh thứ hai.
Trong năm cũng có một số tác giả “cây đa cây đề” ra sách mới, nhưng rất tiếc là trong đó không có những sáng tác mới như tiêu chí của giải đề ra, và do đó đành lỗi hẹn. Giải Hiệp sĩ Dế Mèn cũng để ngỏ khả năng “phong” Hiệp sĩ Dế Mèn cho các tác giả trẻ, các tài năng nhí, miễn là có tác phẩm thật sự xuất sắc, thuyết phục được toàn thể Hội đồng giám khảo. Không có giải Hiệp sĩ Dế Mèn, nhưng 5 giải Khát vọng Dế Mèn năm nay cũng làm nên một mùa giải rất chất lượng. Những tác phẩm giành giải Khát vọng Dế Mèn cũng là những dấu ấn đậm nét trong bức tranh nghệ thuật của thiếu nhi, vì thiếu nhi trong năm qua.