Bảo vệ không gian văn hóa đá ở một làng biển

• Phát hiện thêm những vỉa đá thiên tạo ở danh thắng quốc gia Gành Đá Đĩa
• Phát hiện thêm những vỉa đá thiên tạo ở danh thắng quốc gia Gành Đá Đĩa
• Phát hiện “Gành Đá Đĩa trên cạn” với kết cấu địa chất độc đáo

Từ nhiều năm qua, Công an huyện Tuy An luôn chủ động phối hợp các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương bảo tồn giá trị văn hóa đá, bảo đảm ổn định an ninh trật tự làng biển Phú Hạnh để gành Đá Đĩa thật sự là điểm đến thân thiện, cuốn hút du khách trải nghiệm không gian văn hóa đá”.

Tôi theo tổ công tác của Công an xã An Ninh Đông do Thượng úy, Phó trưởng Công an xã Trần Tư Hiếu điều hành, đi qua những chặng đường nhựa uốn lượn quanh co phía Nam một dãy núi và đã gặp nhiều công trình bằng…đá.  Không bản vẽ, không hồ sơ thiết kế, không vật tư sắt thép, xi măng, từ bờ rào, lối đi bộ, bờ mương thoát nước, bờ ruộng, bờ rẫy cho đến chuồng bò, nhà bếp, giếng nước, mộ chôn người chết…đều được hình thành bằng những tảng đá tự nhiên do chính người dân sắp xếp xen kẽ, kết nối với nhau đậm nét cổ xưa, vừa gần gũi, vừa lạ lẫm, trông như những tác phẩm nghệ thuật thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách khi đến nơi này.

Cứ tưởng bên trong căn nhà, chuồng bò có kết cấu mái tôn, vách đá rất nóng, nhưng khi trải nghiệm thực tế tôi cảm nhận được không khí mát mẻ bởi những cơn gió từ phía biển lùa kẽ đá, ô thông gió và cửa qua những ô thông gió, cửa số được thiết kế bằng...đá. 

Vui chuyện, Thượng úy Hiếu đưa tôi đi tham quan nhiều giếng nước được đào đắp bằng đá với mạch nước ngọt lành, trong vắt cung cấp cho người dân sinh hoạt, tưới cây, chăn nuôi. Rải rác bên triền đồi là những ngôi mộ được xếp bằng đá hình bầu dục, chữ nhật, hình vuông mang dáng dấp nét xưa. Mở rộng tầm nhìn sẽ nhận ra nhiều bờ rào phân định ranh giới đất đai cũng được hình thành bằng đá.

Rời những công trình dân dụng bằng đá, chúng tôi đi về phía Đông Nam dãy núi để thưởng ngoạn tuyệt tác thiên nhiên gành Đá Đĩa chồm mình vươn ra phía biển, được Bộ VHTT – DL công nhận là di tích danh thắng quốc gia từ năm 1998.

 Nhìn từ xa danh thắng này như một tổ ong khổng lồ vươn rộng hơn 50m và trải dài chừng 200m. Đứng bên triền núi nhìn xuống quần thể đá trong gành Đá Đĩa sẽ nhận ra những khối đá hình lăng trụ xếp nối với nhau theo thế đứng hoặc chênh nghiêng, được kết tạo bằng nhiều phiến đá trông như những chiếc đĩa chất chồng, đậm nét hoang sơ. Có nơi là bãi đá nhấp nhô với những chiếc đĩa hình lục giác óng ả màu đen huyền bí phơi mình dưới nắng.

Một trong những truyền thuyết về gành Đá Đĩa kể rằng, cảnh quan thơ mộng, sơn thủy hữu tình nơi này cuốn hút thần tiên giáng trần những đêm trăng thanh, gió mát để ngắm cảnh, đối ẩm và bình thơ. Chén vàng, đĩa ngọc mang từ thiên đình xuống đây để bày yến tiệc. Trong cơn chếnh choáng men rượu, các vị thần tiên rủ nhau tìm đến cảnh quan thơ mộng nơi khác vui chơi mải mê đến mức bỏ quên những chồng bát đĩa, lâu ngày hóa đá. 

Các nhà khoa học cho rằng, quần thể đá ở gành Đá Đĩa được hình thành trong quá trình hoạt động của núi lửa ở cao nguyên Vân Hòa, huyện Sơn Hòa – cách danh thắng này khoảng 30 km về hướng Tây Nam. Ước tính núi lửa này hoạt động cách đây gần 200 triệu năm, nham thạch phun ra mép biển bị đông cứng khi tương tác với nước lạnh kết hợp hiện tượng ứng lưu khiến cho toàn bộ khối nham thạch khổng lồ rạn nứt đa chiều, kiến tạo nên kỳ quan thiên nhiên tuyệt đẹp.

Trên thế giới cũng có những danh thắng được kiến tạo địa hình như gành Đá Đĩa. Đó là núi đá Giant’s Causeway ở bờ biển Đông Bắc Ireland, hang động Fingal ở đảo Staffa – Scotland, đảo JeJu ở Hàn Quốc, ghềnh đá Órganos ở đảo La Gomera - Tây Ban Nha được Unesco công nhận di sản thiên nhiên thế giới từ năm 1986.

Những năm qua, đặc biệt là từ khi triển khai thực hiện đề án bố trí công an chính quy đảm nhiệm các chức danh công an xã, Công an xã An Ninh Đông không chỉ thường xuyên đẩy mạnh tuyên truyền sâu rộng Luật di sản văn hóa đến từng cụm dân cư, mà còn phối hợp dân quân địa phương, Đồn biên phòng An Hòa Hải và Ban quản lý di tích thuộc Sở VHTT-DL Phú Yên tuần tra bảo vệ danh thắng gành Đá Đĩa, hướng dẫn và hỗ trợ người dân thực hiện các biện pháp bảo tồn không gian văn hóa đá trong dân cư, bảo vệ môi trường biển xanh – sạch – đẹp…Và điều đáng ghi nhận là người dân thật sự nhận thức trách nhiệm bảo vệ di sản văn hóa để thu hút đông đảo du khách đến với danh thắng gành Đá Đĩa, góp phần kích cầu du lịch và các loại hình dịch vụ liên quan, vì thế nhiều năm qua chưa có trường hợp nào vi phạm Luật di sản văn hóa hoặc tụ tập bia rượu, cờ bạc, gây rối trật tự công cộng, đánh nhau…trong và ngoài khu vực danh thắng.

Trong hành trình du lịch khu Nam Trung bộ, du khách nên trải nghiệm không gian văn hóa đá ở làng biển Phú Hạnh và thưởng ngoạn vẻ đẹp hoang sơ của danh thắng gành Đá Đĩa “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam – một điểm đến hấp dẫn, thân thiện, an toàn về an ninh trật tự bởi những nỗ lực tích cực của lực lượng công an.