Bảo tồn cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré
Trải qua hàng trăm năm tồn tại, cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré (nay thuộc phường Thủy Biều và phường Phường Đúc, TP Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế) được xây dựng từ thời nhà Nguyễn đã và đang được UBND TP Huế, Trung tâm Bảo tồn di tích (BTDT) Cố đô Huế cùng các đơn vị liên quan thực hiện tu bổ, bảo tồn để phát huy giá trị vốn có của di tích, phục vụ du khách đến tham quan.
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử Huế, Hổ Quyền được xây dựng vào năm Minh Mạng thứ 11 (1830) tại vùng đất thuộc thôn Trường Đá, Thủy Biều, cách Kinh thành 4km về phía Tây. Nơi đây dùng để tổ chức những trận tử chiến giữa voi và hổ cho nhà vua, đình thần và dân chúng xem.Việc tổ chức các cuộc huyết đấu giữa voi và hổ xuất phát từ việc rèn luyện tượng binh, sau được nâng dần lên thành trò giải trí, tiêu khiển.
Hổ Quyền được xây dựng theo hình vành khăn bằng gạch vồ, đá thanh và vôi vữa có kết cấu hai vòng tường thành hình tròn đồng tâm. Trong đó, vòng trong cao 5,9m, vòng ngoài cao 4,75m, cả hai vòng tường cộng với dải đất ở giữa tạo thành bề dày 4m ở đỉnh và 5m ở chân thành, đường kính lòng chảo 44m, chu vi tường ngoài 140m. Quanh vòng tường thành có trổ 5 chuồng hổ và một cửa vòm lớn dành cho voi ra vào chiến đấu. Cửa voi đi rộng 1,9m, cao gần 4m, đường trên cửa vòm được thu hẹp bằng một cây cầu, cửa vòm có hai cánh bằng gỗ lớn, bản lề bằng đá.
Tại Hổ Quyền, khán đài vua ngồi quay mặt về hướng Nam, xây cao hơn khán đài bình thường chạy quanh đấu trường. Từ khi xây xong Hổ Quyền, nghi thức tổ chức các trận quyết đấu giữa voi và hổ trở nên trang trọng hơn trước. Cũng theo các nhà nghiên cứu, dưới triều Nguyễn, những trận tử chiến giữa voi và hổ thường được tổ chức mỗi năm một lần. Thường vào giờ Ngọ, vua ngự thuyền rồng đến Hổ Quyền. Khi thuyền áp sát bờ sông, vua lên kiệu che bốn lọng vàng. Đi trước là lính Ngự lâm quân, Thị vệ cầm cờ Tam tài, cờ Ngũ hành, cờ Nhị thập bát tú, gươm tuốt trần, tiếp theo là đội nhạc cung đình. Các quan quỳ nghênh đón ở chiếu hoa trải trên đường rồi theo vua vào cổng giữa lên khán đài. Ngày đấu, dân chúng địa phương quanh vùng đặt hương án, lễ vật, xung quanh đấu trường bày nghi trượng, cắm cờ dựng lọng.Trận đấu cuối cùng của voi và hổ được tổ chức vào năm 1904 dưới triều vua Thành Thái.
Trung tâm BTDT Cố đô Huế còn cho biết, ngày nay, Hổ Quyền không chỉ là di tích độc đáo, đặc biệt của Việt Nam, mà còn là di tích quý hiếm của thế giới. Nằm cách di tích Hổ Quyền không xa là điện Voi Ré xây dựng vào năm 1817 dưới thời vua Gia Long. Điện Voi Ré tọa lạc trên khu đất rộng khoảng 2.000m2, vòng thành bao quanh điện rộng 44m, dài 44,6m. Hai nhà Tả Hữu Tòng Tự xây bằng nhau để thờ Voi gồm 2 gian 2 chái, dài 7,6m, rộng 6,9m; miếu Tượng dài 2,6m, rộng 2,2m; điện Long Châu cấu trúc theo kiểu “trùng thiềm điệp ốc” gồm 5 gian 2 chái, diện tích 156m2, dài 13m, rộng 12m; mộ Voi Ré và Voi Ô Long được đắp nổi hình chữ nhật, kích thước 2,5x1,4m, dựng bia bằng đá thanh.
Cả hai di tích Hổ Quyền - Voi Ré đều được công nhận là di tích cấp quốc gia vào năm 1998 và là bộ phận cấu thành Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Bên cạnh ý nghĩa văn hóa, lịch sử, Hổ Quyền - Voi Ré còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về văn hóa, tư tưởng thời Nguyễn. Vì thế những năm qua, Trung tâm BTDT Cố đô Huế cùng UBND TP Huế và các đơn vị liên quan đã triển khai nhiều dự án để thực hiện tu bổ, bảo tồn cụm di tích này.
Cụ thể, di tích Hổ Quyền đã được tu bổ cầu thang bậc cấp lên xuống bằng gạch vồ không tô trát, phục hồi lan can 2 bên bậc cấp, phục hồi hai bậc cấp đá thanh ở cầu thang thứ nhất; bảo tồn, tu bổ khán đài vua ngồi; tu bổ cửa voi ra vào, chuồng cọp, khối tường xây và phục hồi các đầu cá thoát nước mặt đỉnh tường thành theo vết tích còn lại. Đặc biệt, đầu năm 2021, UBND TP Huế là đơn vị chủ đầu tư triển khai dự án hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phục vụ chỉnh trang cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré gồm các hạng mục bãi đỗ xe, đường giao thông, cây xanh và hạ tầng kỹ thuật... với tổng diện tích 4,99ha. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 94 tỷ đồng, trong đó chi phí giải phóng mặt bằng 54 tỷ đồng, chi phí đầu tư xây dựng hơn 40 tỷ đồng. Đến nay, sau 1 năm triển khai, các đơn vị liên quan đang thực hiện công tác giải phóng mặt bằng để phục vụ chỉnh trang cụm di tích này.
“Dự án chỉnh trang cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré không chỉ góp phần khôi phục lại những giá trị về lịch sử, văn hóa vốn có của di tích thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế, mà còn tạo điểm đến thu hút khách du lịch trong và ngoài nước, thể hiện sự quan tâm của chính quyền đối với các giá trị di sản”, ông Võ Lê Nhật, Chủ tịch UBND TP Huế cho hay. Mới đây, khi kiểm tra, khảo sát tại cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré, lãnh đạo UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế khẳng định, để dự án chỉnh trang cụm di tích được triển khai đúng tiến độ, yêu cầu chủ đầu tư cùng các đơn vị liên quan khẩn trương vào cuộc để làm tốt công tác giải phóng mặt bằng, sớm bàn giao mặt bằng sạch thực hiện dự án. Đồng thời quá trình giải phóng mặt bằng cần quan tâm đến công tác tái định cư, đảm bảo sự đồng thuận cao của người dân trong khu vực. Từ đó hướng đến khai thác hiệu quả giá trị văn hóa, lịch sử cụm di tích Hổ Quyền - Voi Ré, để cụm di tích này trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, độc đáo đối với du khách trong và ngoài nước.