Lễ hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc: Điểm nhấn mở không gian phát triển văn hóa, du lịch Hải Phòng
Năm 2025, TP Hải Phòng tổ chức Lễ hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc với quy mô được đánh giá là lớn nhất từ trước đến nay. Đây là sự kiện lịch sử - văn hóa có ý nghĩa hết sức đặc biệt, trong bối cảnh TP Hải Phòng vừa hợp nhất với tỉnh Hải Dương, đồng thời cũng là dịp kỷ niệm 725 năm ngày mất của anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo và 583 năm ngày mất của Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi.
Hùng thiêng dấu ấn lịch sử
Khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc (phường Chí Linh, TP Hải Phòng) bao gồm quần thể các di tích liên quan đến những chiến công lẫy lừng trong 3 lần nhà Trần đại thắng quân Mông - Nguyên thế kỷ XIII và cuộc kháng chiến 10 năm của nghĩa quân Lam Sơn chống quân Minh ở thế kỷ XV, lập lên nhà Hậu Lê. Cũng là địa danh gắn liền với thân thế, sự nghiệp của các vị anh hùng dân tộc như Trần Hưng Đạo, Nguyễn Trãi và những danh nhân văn hoá của dân tộc như Trần Nguyên Hãn, Trần Nguyên Đán, Pháp Loa, Huyền Quang…
Điểm nhấn của khu di tích này là chùa Côn Sơn và đền Kiếp Bạc. Trong đó, chùa Côn Sơn có tên chữ là "Thiên Tư Phúc Tự", nghĩa là chùa được trời ban cho phước lành. Chùa có từ thời nhà Đinh, năm Khai Hựu nguyên niên (1329), nằm dưới chân núi Côn Sơn. Tương truyền đây là nơi hun gỗ làm than và đã từng diễn ra trận hoả công, dẹp loạn 12 sứ quân của Đinh Bộ Lĩnh ở thế kỷ X, nên ngoài tên gọi Côn Sơn, núi còn có tên là Kỳ Lân hay núi Hun, và chùa "Thiên Tư Phúc Tự".
Trong dân gian quen gọi theo tên núi là Côn Sơn hay còn gọi là chùa Hun, hiện còn lưu giữ nhiều dấu tích và cổ vật có giá trị. Nói đến Côn Sơn, không thể không nhắc đến tên tuổi của Nguyễn Trãi, nhà quân sự, nhà văn hóa, nhà tư tưởng lớn của dân tộc. Bởi Côn Sơn chính nơi gắn bó khi ông từ quan về an trí tuổi già và để lại những áng thơ bất hủ. Từ năm 2000 đền thờ Nguyễn Trãi được khởi công xây dựng tại chân núi Ngũ Nhạc, nằm trong khu vực Thanh Hư Động.
Còn Kiếp Bạc là tên ghép của hai làng Vạn Yên (làng Kiếp) và Dược Sơn (làng Bạc), nằm dưới thung lũng trù phú, xung quanh có dãy núi Rồng bao bọc. Vào thế kỷ XIII, đây là nơi đóng quân và là phủ đệ của Trần Hưng Đạo, người chỉ huy quân sự tối cao trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông.
Đền thờ Trần Hưng Đạo được dựng vào đầu thế kỷ XIV, trên một khu đất ở trung tâm thung lũng Kiếp Bạc, được ghi nhận là địa danh có giá trị lịch sử, văn hóa, tâm linh rất lớn trong đời sống tinh thần của người dân địa phương, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách thập phương.
Đền Kiếp Bạc cũng là công trình mang ý nghĩa di sản quan trọng bậc nhất trong kho tàng di sản Việt Nam. Ngoài các công trình trên, quần thể Côn Sơn – Kiếp Bạc còn có đền thờ 2 vị đại công thần nhà Hậu Lê là Trần Nguyên Hãn và Trần Nguyên Đán, cùng nhiều công trình văn hóa, lịch sử khác.
Năm 2010, quần thể Côn Sơn – Kiếp Bạc được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo tồn gắn với phát triển du lịch. Năm 2012, Côn Sơn – Kiếp Bạc được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Mới đây nhất vào ngày 12/7/2025, cùng với Yên Tử (Quảng Ninh) và chùa Vĩnh Ngiêm (Bắc Ninh), quần thể Côn Sơn – Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Với những giá trị về lịch sử, văn hóa nêu trên, Côn Sơn – Kiếp Bạc xứng danh là một trong những điểm nhấn đặc sắc, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Hàng năm đã thành tuyền thống, lễ hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc được tổ chức trang trọng vào dịp kỷ niệm ngày mất của Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.
Mở ra không gian phát triển mới
Theo Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Hải Phòng Nguyễn Quang Phúc, lễ hội mùa thu Côn Sơn – Kiếp Bạc năm nay có ý nghĩa đặc biệt khi gắn với nhiều sự kiện trọng đại của lịch sử và văn hóa. Cụ thể là kỷ niệm 725 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo và 583 năm ngày mất của Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi.
Đáng chú ý, Lễ hội sẽ chính thức công bố Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn – Kiếp Bạc được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế giới. Lễ hội được tổ chức với quy mô lớn nhất từ trước đến nay, kéo dài trong 12 ngày từ 1 đến 12/10.
Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng Trần Thị Hoàng Mai, cho biết, lễ hội là sự kiện văn hóa truyền thống tiêu biểu đầu tiên của TP Hải Phòng sau sáp nhập. Các hoạt động phần lễ và phần hội được tiến hành trang trọng, đúng với nghi thức truyền thống, không gian lễ hội cũng được mở rộng. Đặc biệt, các nghi lễ, hoạt động hội được nâng cấp cả về quy mô, diễn trình, tổ chức đồng bộ, gắn kết với quảng bá hình ảnh thành phố, mở rộng liên kết tour - tuyến với các điểm đến trong và ngoài khu vực.
Tại khu di tích Kiếp Bạc, không gian lễ hội được mở rộng từ nghi môn đền Kiếp Bạc đến sông Lục Đầu. Chương trình nghệ thuật được dàn dựng kết hợp nghệ thuật biểu diễn, nghệ thuật ca, múa nhạc, xiếc và nghệ thuật thị giác 3D mapping-layer mapping… hiện đại, hoành tráng, tái hiện chiến công hiển hách của nhà Trần, đặc biệt là của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn trên đất Vạn Kiếp. Đồng thời, tuyên truyền, quảng bá các giá trị nổi bật toàn cầu 5 di tích thành phần của Di sản thế giới trên địa bàn phía tây Hải Phòng cũng như các giá trị văn hóa tiểu biểu, đặc trưng của TP Hải Phòng.
Điểm nhấn của lễ hội từ ngày 7/10 (ngày 16/8 AL) gồm chuỗi các hoạt động: lễ tưởng niệm 583 năm ngày mất của anh hùng dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới Nguyễn Trãi; lễ tưởng niệm 725 năm ngày mất của anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo và khai hội mùa thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025; chào mừng, quảng bá sự kiện Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới…
TP Hải Phòng dự kiến mời khoảng 7.000 đại biểu, gồm có lãnh đạo Đảng, Nhà nước; các ban, bộ, ngành Trung ương; Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam; các chuyên gia, nhà khoa học; đại biểu khách quốc tế; đại sứ quán một số nước; Trưởng đại diện Văn phòng UNESCO tại Việt Nam… cùng sự tham gia của nhân dân địa phương và du khách thập phương.
Bên cạnh đó, TP Hải Phòng cũng tổ chức Tuần Văn hóa - du lịch và xúc tiến thương mại, trưng bày, giới thiệu các sản phẩm OCOP, nông sản, tiểu thủ công nghiệp tiêu biểu, làng nghề truyền thống, ẩm thực đặc sắc; biểu diễn, giao lưu văn hoá văn nghệ, nghệ thuật dân gian… cùng nhiều hoạt động tiêu biểu khác. Về hoạt động xúc tiến du lịch, Ban tổ chức xây dựng chương trình giới thiệu sản phẩm du lịch mới theo 3 chủ đề: Tour trải nghiệm “Một hành trình 5 điểm đến Di sản thế giới”; Tour trải nghiệm “Theo dấu chân Tam tổ Trúc Lâm” và Tour “Khám phá Di sản Côn Sơn, Kiếp Bạc”.
Bà Trần Thị Hoàng Mai cho biết thêm, dù thời tiết năm nay không được thuận lợi, trước và trong dịp lễ hội địa bàn Hải Phòng chịu ảnh hưởng liên tiếp của 3 cơn bão (9, 10 và 11), nhưng Ban tổ chức đã và đang nỗ lực hết sức chuẩn bị các nội dung, chương trình, đảm bảo điều kiện tốt nhất để lễ hội diễn ra thành công, góp phần mở ra không gian phát triển mới của TP Hải Phòng.