Vị Anh hùng và 3 thế hệ Công an

Nằm bên con đường 5 lịch sử gắn liền với những chiến công hào hùng trong cuộc truy chặn, đập tan cuộc rút lui chiến lược của địch từ Tây Nguyên xuống đồng bằng trong cuộc Tổng tiến công nổi dậy Mùa Xuân năm 1975, xã Hòa Bình 1, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên là vùng quê giàu truyền thống cách mạng, kiên cường trong hai cuộc kháng chiến được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang. Ở đó có ngôi trường THCS mang tên Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Anh Hào - người cha, người ông của một gia đình 3 thế hệ Công an.

Ông Nguyễn Anh Hào cùng đồng đội trong Ban điệp báo và an ninh đô thị Phú Yên.

1 - Một buổi sáng hạ tuần cuối tháng 9, tôi tìm đến căn hộ 62 Lương Tấn Thịnh, phường 7, TP Tuy Hòa. Bà Nguyễn Thị Thu Liễu, con dâu cả của người anh hùng Nguyễn Anh Hào. Bà chính là người vợ, người bạn chiến đấu của cố Đại tá Nguyễn Văn Phú - nguyên Phó Giám đốc Công an Phú Yên.

Ngước nhìn lên tường nhà - nơi có mấy tấm huân chương kháng chiến, huân chương quân công, chiến công và quyết thắng, bà Liễu bồi hồi nhớ lại: "Tôi sinh trưởng ở quê hương đồng khởi Hòa Thịnh anh hùng - cái nôi cách mạng của Phú Yên trong hai cuộc kháng chiến. 18 tuổi, tôi thoát ly tham gia cách mạng trong cái đêm cuối tháng 5/1965, khi địch đang trút bom đạn xuống núi Lá, xã Hòa Mỹ. Bám theo người anh con bác ruột, tôi băng đồng, vượt sông suối, đồi dốc, rừng sâu lên tới trạm giao liên ở thôn Phong Cao, xã Sơn Long, huyện miền núi Sơn Hòa khi trời vừa sáng tỏ, sau đó cán bộ giao liên đưa tôi đi thêm một chặng nữa về vùng giải phóng An Lĩnh. Bước vào căn nhà tranh, vách đất xập xệ, người cán bộ cách mạng lão thành đầu tiên mà tôi gặp chính là ba tôi - ông Nguyễn Kỳ Tài, cán bộ Ban An ninh tỉnh Phú Yên. Đêm đầu tiên ở chiến khu, ba con tôi không sao ngủ được. Trong đêm tối mịt, ông hỏi han nhiều điều về mẹ tôi và bà con ở quê nhà rồi cho tôi biết các cô chú ở chiến khu hầu hết là dân Tuy Hòa".

Ba hôm sau, trong số những cán bộ Ban An ninh Phú Yên về họp, bà Liễu nhìn thấy một người đàn ông có tầm vóc hơi thấp, gương mặt kiên nghị, nước da trắng, chất giọng dân dã, câu từ đặc sệt xứ nẫu và đặc biệt là chiếc áo bà ba màu xám sậm của ông có thân dài gần đầu gối.

Quá trưa, khi cuộc họp vừa tan, ba tôi vẫy tay gọi tôi lại rồi báo cáo với người đàn ông nọ: "Thưa anh Năm, con gái tôi vừa thoát ly lên đây theo cách mạng", rồi xoay sang giới thiệu cho tôi biết: "Đây là chú Năm An quê ở xã Hòa Bình. Chú Năm là Ủy viên Ban An ninh Phú Yên". Ba tôi chưa dứt lời, thì ông Năm An bước tới xoa đầu tôi, hỏi: "Con lên đây có nhớ mẹ không ?", bà Liễu đáp: "Dạ, nhớ chứ, nhưng ở đây đã có ba và các cô chú rồi". Đó là lần đầu tiên bà Liễu được gặp ông Nguyễn Anh Hào, sau này là người anh hùng và cũng là bố chồng của bà.

Bà nhớ lại: "Hơn một tháng sau đó, khi một cuộc họp Ban An ninh Phú Yên vừa kết thúc, tôi thẹn thùng chạy ra gốc cây rừng ngồi một mình khi tình cờ nghe ông Năm An tâm sự với ba tôi: "Hai đứa mình đều đi làm cách mạng từ thời trai trẻ, con trai cả tui là thằng Phú đang ở bên đại đội vũ trang, con gái anh bây giờ cũng đã lên đây, tui với anh kết tình sui gia là được rồi". Cô Liễu không thể ngờ rằng điều ông Năm An bày tỏ, sau này trở thành sự thật.

Bà kể: "Sau lần đó, tôi được điều về Trại cải tạo A20. Ít nhất mỗi tháng hai lần, ông Năm An vào trại hỏi cung can phạm, lần nào gặp tôi ông cũng cười thân thiện, nhưng do yêu cầu công việc nên tôi không có dịp trò chuyện với ông". Đầu mùa lúa rẫy cuối năm 1965, một can phạm trốn thoát đã chỉ điểm cho địch giội bom đánh phá Trại A20, trong số những cán bộ chiến sĩ ở đại đội vũ trang tăng cường bảo vệ trại, có một thanh niên hiền lành, nói năng từ tốn. Khi bà Liễu khơi chuyện làm quen, người thanh niên đó giới thiệu là Nguyễn Văn Phú, con trai cả của ông Năm An. Đó là lần đầu tiên bà gặp người bạn đời của mình sau này.

Câu chuyện ngắt quãng giữa chừng. Gương mặt bà Liễu trở nên trầm buồn, ánh mắt như nhìn về quá khứ xa xăm. Vài phút sau bà kể tiếp: "Lần cuối cùng tôi gặp ông Năm An vào độ giáp Tết Mậu Thân (1968). Sau cuộc họp của Ban An ninh ở Sơn Long, ông bước ra sân vẫy tay gọi mọi người lại và nói: "Cuộc chiến đấu với địch còn diễn ra quyết liệt, tui và một số đồng chí sẽ vào vùng địch tập kích... Tui tâm nguyện quyết tử với địch, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc". Không ai ngờ rằng linh cảm đã khiến cho ông bày tỏ tâm huyết của mình như thế".

Khi tấn công vào Ty Cảnh sát Phú Yên trong chiến dịch Mậu Thân, ông Năm An cùng các chiến sĩ An ninh đô thị giải thoát nhiều cán bộ, đồng bào của ta bị địch bắt giữ. Nhưng ông Năm An cùng 26 cán bộ, chiến sĩ chiến đấu kiên cường trong nhiều giờ và đã hy sinh anh dũng khi địch điên cuồng giội bom.

2 - Gần 30 năm sau ngày hy sinh, ông Nguyễn Anh Hào được Nhà nước truy phong danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Trong buổi lễ đón nhận danh hiệu cao quý ấy, người nâng bức di ảnh ông Năm An là Đại tá Nguyễn Văn Phú - Phó Giám đốc Công an Phú Yên lúc bấy giờ và cũng là con trai cả của người anh hùng. Ông Phú là một trong những người còn sống sót sau trận đánh ở xóm Chùa.

Bà Liễu kể: "Do bị thương trong trận đánh ở xóm Chùa, nên đầu năm 1969 anh Phú được lệnh vượt Trường Sơn ra miền Bắc điều trị vết thương, rồi học văn hóa ở Trường Lao động phổ thông Trung ương".

Đầu thu 1970, ông Phú là một trong số ít học sinh được Bộ Công an tuyển chọn đào tạo nghiệp vụ an ninh ở Trường E1171 trước khi khoác ba lô về Nam vào năm 1973. Niềm vinh dự, tự hào với ông lúc đó là được phân nhiệm về Ban An ninh Phú Yên - nơi cha ông đã gắn bó suốt 23 năm và trực tiếp làm bảo vệ, nội cần cho đồng chí Trưởng ban Nguyễn Ngọc Trác. Trước đó 2 năm, bà Liễu đã chuyển sang đội biệt động nội thành thuộc Ban Điệp báo An ninh đô thị, nên cuối năm 1973, ông Phú và bà Liễu gặp nhau trong chuyến công tác dài ngày ở xã Xuân Sơn, huyện Đồng Xuân.

Trong lúc họ đang vận động nhân dân mở rộng vùng giải phóng, bất ngờ từ phía thị trấn La Hai, bọn địch giội bom, bắn rốc két xối xả xuống nhiều thôn xóm, bắt đầu một cuộc càn quét. Chẳng biết duyên nợ đưa đẩy thế nào, bà Liễu và ông Phú cùng nhảy xuống một hầm trú ẩn. Đọc trong ánh mắt của nhau, họ nhận ra một tình cảm thầm kín chưa kịp bày tỏ. Bà Liễu nhớ lại: "Vài ngày sau đó, anh Phú dúi vào tay tôi tờ giấy học trò đã gấp nhỏ. Do vội vã nên tôi cất lá thư đó vào túi vải có khẩu súng Col45. Tối hôm đó, qua ánh sáng lờ mờ của ngọn đèn bạch lạp, tôi mở thư ra đọc trong tâm trạng hồi hộp. Tình cảm yêu thương rất chân thành của anh Phú bày tỏ trong thư khiến tôi rạo rực niềm vui, nhưng tình yêu thời chiến không phải vồ vập như bây giờ, nên tôi chờ đến lá thứ thứ ba mới hồi âm. Sau đó anh Phú báo cáo với chi bộ về mối tình của chúng tôi".

Chiến tranh ngập tràn đạn bom, khói lửa khiến họ chần chừ mãi đến ngày miền Nam giải phóng. Sau những giọt nước mắt trào dâng khi gặp lại bà Trần Thị Tùng - người mẹ kính yêu từng bị địch bắt bớ tra tấn, đưa đi đày nơi nhà tù Phú Quốc, ông Phú xin mẹ mình tổ chức kết hôn với bà Liễu. Sau ngày cưới, vợ chồng ông Phú được phân cho một góc phòng trong căn nhà tole tiếp quản của địch ở phố Duy Tân, thị xã Tuy Hòa.

Mỗi ngày, ông đi bộ sang cơ quan cạnh đó làm nhiệm vụ Phó Văn phòng Công an tỉnh Phú Yên, còn bà cọc cạch xe đạp mỗi ngày đi về gần chục cây số làm nhiệm vụ thẩm phán TAND huyện Tuy Hòa. Khi 2 tỉnh Phú Yên - Khánh Hòa hợp nhất thành tỉnh Phú Khánh, ông Phú vào Nha Trang làm Phó Phòng Hậu cần Công an Phú Khánh, nhưng 3 năm sau ông được điều động về quê giữ chức vụ Phó rồi Trưởng Công an huyện Tuy Hòa.

Giữa năm 1988, trong lúc bà Liễu đang lo bữa cơm trưa trong ngôi nhà cấp bốn vừa mới xây dựng bằng những đồng tiền dành dụm sau nhiều lần nuôi lợn, thì đoàn công tác của Công an tỉnh Phú Khánh đến nhà. Sau vài câu thăm hỏi sức khỏe gia đình, vị trưởng đoàn tỏ ra thận trọng khi dò hỏi: "Bây giờ anh Phú đang là Trưởng Công an huyện Tuy Hòa, gần gũi gia đình. Nhưng nếu mai này tổ chức phân công nhiệm vụ anh nơi xa nhà, chị có đủ sức chăm lo chu toàn cho các cháu không ?". Nghe vậy, bà Liễu linh cảm chồng mình sắp chuyển đi nơi khác, nhưng không thể ngờ rằng ông Phú được bổ nhiệm Phó Giám đốc Công an tỉnh Phú Khánh, trực tiếp nhận nhiệm vụ Phó Trưởng đoàn chuyên gia Phú Khánh sang Campuchia làm nghĩa vụ quốc tế.

Bà Liễu nhớ lại: "Trong bữa ăn chia tay với gia đình, anh Phú bưng bát cơm trên tay nhưng không ăn được miếng nào. Anh nhìn tôi rồi xoay sang nhìn ba đứa con bằng ánh mắt chất chứa tình yêu thương pha lẫn nỗi buồn. Đứa lớn nhất là thằng Cường chỉ mới học lớp ba, đứa kề là thằng Dũng vừa tròn bảy tuổi, con gái út tên Nga vẫn còn đi nhà trẻ. Anh khuyên tôi đừng buồn, nhưng trong mắt anh ngấn lệ, giọng nghẹn ngào dặn dò tôi chăm sóc các con và thỉnh thoảng dành thời gian về quê thăm mẹ".

Hồi đó chiến trường Campuchia nóng bỏng đạn bom, do cách trở nhiều mặt, nên có khi hai tháng bà Liễu mới nhận được thư ông Phú gửi về. Vẫn là nỗi niềm yêu thương vợ con da diết và những lời động viên sâu nặng nghĩa tình. Và sau 3 năm đánh vật với nhiều khó khăn gian khổ trên đất nước bạn, ông cùng đồng đội trở về Việt Nam khi tỉnh Phú Yên tái lập trên cơ sở tách ra từ tỉnh Phú Khánh và được bổ nhiệm Phó Giám đốc Công an tỉnh Phú Yên.

Do cơ chế chính sách thời đó, nên suốt một chặng thời gian dài công tác trong kháng chiến và cả thời bình, đến tháng 9/1983 ông Phú mới được thăng cấp bậc hàm Thiếu tá và là Đại tá từ tháng 8/1991.

Thượng tá Lê Thị Minh Hãnh - Anh hùng lực lượng vũ trang, nguyên Phó Trưởng phòng Tổ chức cán bộ Công an Khánh Hòa nhận xét "Anh Phú là một con người sống rất chân thành, đạo hiếu với cha mẹ, thủy chung với vợ con và nhân nghĩa với đồng đội". Thế nhưng sự đời luôn có những nghiệt ngã đắng cay, sau một cơn bạo bệnh, cuối tháng 4/2001, Đại tá Nguyễn Văn Phú đã ra đi trong niềm tiếc thương vô hạn của đồng đội và người thân.

Đại úy, Nguyễn Việt Cường, Đội CSĐT tội phạm về TTXH Công an TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, cháu nội đích tôn của Anh hùng liệt sĩ Công an Nguyễn Anh Hào, con trai cả của cố Đại tá Nguyễn Văn Phú. "Tôi thật sự vinh dự và tự hào khi sinh trưởng dưới nếp nhà Công an mà ông nội và bố mẹ tôi là hai thế hệ trước, bây giờ tôi đang tiếp bước truyền thống vẻ vang đó. Để niềm vinh dự tự hào mãi tỏa sáng, tôi luôn tâm nguyện học tập và thực hiện nghiêm túc 6 điều Bác Hồ dạy CAND gắn kết với cuộc vận động "Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh - CAND vì nước quên thân, vì dân phục vụ" để thật sự xứng đáng là người chiến sĩ CAND. Bởi mỗi lần đi qua ngôi trường mang tên ông nội mình, tôi nghĩ lý tưởng của ông nội tôi vẫn còn sống mãi…".