Chế tài mới kiên quyết xử lý tin nhắn rác, cuộc gọi rác

• Xử lý dứt điểm vấn nạn tin nhắn rác và cuộc gọi rác
• Nhà mạng đồng loạt cắt thuê bao phát tán cuộc gọi rác
• Người dùng di động sẽ được đăng ký từ chối nhận cuộc gọi rác, tin nhắn rác

Nhiều năm qua, cơ quan quản lý nhà nước đã tham mưu cho Chính phủ ban hành các chính sách để xử lý tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Mặc dù những chính sách này bước đầu đã làm giảm đáng kể tình trạng tin nhắn rác song vẫn chưa thể xử lý dứt điểm vấn nạn này. 

Nghị định 91 về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác vừa được Chính phủ ban hành được kỳ vọng là công cụ để răn đe xử lý nghiêm những thuê bao "xả rác", bảo vệ người dùng. Đặc biệt, Nghị định mới đã tạo ra cơ chế cho người dùng có thể tự bảo mình trước tin nhắn rác, cuộc gọi rác. 

Phóng viên Báo CAND đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Khắc Lịch, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) về vấn đề này.

PV: Nghị định 91 vừa ra đời được kỳ vọng sẽ giải quyết dứt điểm tình trạng tin nhắn rác, cuộc gọi rác. Cơ sở nào để cơ quan quản lý  nhà nước đưa ra kỳ vọng này, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Điều đầu tiên là Nghị định đã đưa ra định nghĩa mới về tin nhắn rác, thư điện tử rác và cuộc gọi rác theo hướng rõ ràng, dễ hiểu và chặt chẽ hơn. Cụ thể, Nghị định nhấn mạnh đến yếu tố tin nhắn, thư điện tử quảng cáo mà người dùng không mong muốn là tin nhắn, thư điện tử rác chứ không phải là mọi tin nhắn, thư điện tử không mong muốn như định nghĩa trước đây. 

Bên cạnh đó, Nghị định cũng yêu cầu phải áp dụng công nghệ hiện đại để phòng chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác như xử lý dữ liệu lớn (Bigdata), trí tuệ nhân tạo (AI) vào các hệ thống chặn, lọc tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet. 

Thống nhất việc quản lý tên định danh giúp đơn giản hóa việc cấp tên định danh cho tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng tên định danh trong lĩnh vực quảng cáo. Đặc biệt, Nghị định đưa ra quy định bảo vệ người dùng trước hiện tượng gửi tin nhắn quảng cáo, tin nhắn rác. Trong đó, Nghị định dành riêng Điều 7 quy định danh sách không quảng cáo. Đây là 1 danh sách quốc gia các số thuê bao không muốn nhận bất kỳ tin nhắn, cuộc gọi quảng cáo nào (danh sách cấm quảng cáo). Khi người dùng đã đăng ký vào danh sách này nghĩa là mọi tin nhắn, cuộc gọi sẽ không được gửi đến số thuê bao đó. 

Song song với đó, Nghị định cũng đã bổ sung chế tài xử phạt mới, mạnh mẽ mang tính chất răn đe và bảo vệ người dùng. Nghị định quy định riêng chương IV cho xử phạt vi phạm hành chính, trong đó phạt từ 5 triệu đến 10 triệu đồng đối với hành vi “Gọi điện thoại quảng cáo đến người sử dụng khi chưa được người sử dụng đồng ý một cách rõ ràng” hoặc “Gọi điện thoại quảng cáo đến người sử dụng đã từ chối nhận cuộc gọi quảng cáo”… Thậm chí, phạt từ 80 triệu đến 100 triệu đồng nếu gửi tin nhắn, gọi điện thoại quảng cáo đến các số điện thoại nằm trong danh sách không quảng cáo; phạt từ 140 đến 170 triệu đồng đối với doanh nghiệp viễn thông, Internet vi phạm quy định. 

Có thể thấy rằng, những điểm mới trong nội dung của Nghị định đã thể hiện rõ sự quyết liệt của Chính phủ và Bộ TT&TT đối với việc ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác trong thời gian tới. Đây cũng là căn cứ vững chắc để Chính phủ và Bộ TT&TT thực hiện cam kết đối với xã hội trong công tác ngăn chặn, đẩy lùi vấn nạn tin nhắn rác.

PV: Cơ sở nào để phân biệt giữa tin nhắn rác với tin nhắn thời sự khác như cảnh báo thiên tai lũ lụt, kêu gọi ủng hộ từ thiện để không bị chặn nhầm…?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Tin nhắn rác trước đây được định nghĩa là tin nhắn được gửi đến người nhận mà người đó không mong muốn. Định nghĩa này gây ra nhiều sự hiểu lầm và chưa rõ ràng, chưa chặt chẽ. Ví dụ, một người nhắn tin cho nhiều người thông báo và mời cưới con họ. Có thể có những người không thích và không mong muốn nhận được tin nhắn này, và như vậy theo định nghĩa thì đây là tin nhắn rác. Thậm chí tin nhắn thông báo lũ lụt hay kêu gọi ủng hộ từ thiện bị xếp vào là tin nhắn rác. Vì vậy, những tin nhắn này có thể bị chặn để tránh làm phiền khách hàng. 

Theo thông lệ quốc tế, các nước không định nghĩa tin nhắn rác như vậy mà họ đưa ra định nghĩa “tin nhắn rác là tin nhắn mang tính chất quảng cáo thương mại và phải được sự đồng ý của người nhận”. Do vậy, trong Nghị định mới về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác đã định nghĩa lại, ngoài các tin nhắn mà pháp luật cấm (cũng được gọi là tin nhắn rác) thì “Tin nhắn rác là tin nhắn quảng cáo mà không được sự đồng ý trước của người sử dụng hoặc tin nhắn quảng cáo vi phạm các quy định về gửi tin nhắn quảng cáo tại Nghị định này”. Với định nghĩa mới này thì những tin nhắn mời cưới, tin nhắn thông báo lũ lụt hay kêu gọi ủng hộ từ thiện, khuyến cáo về phòng chống dịch COVID-19… sẽ không bao giờ bị coi là tin nhắn rác. 

Việc quy định rõ ràng khái niệm về tin nhắn rác sẽ giúp cho công tác quản lý nhà nước về tin nhắn rác được thực hiện dễ dàng và việc triển khai các biện pháp ngăn chặn tin nhắn rác của các doanh nghiệp viễn thông được thuận lợi, đồng bộ hơn. Người dân cũng hiểu rõ và nhận dạng tin nhắn rác được dễ dàng hơn.

PV: Nghị định 91 đưa ra chế tài xử phạt mạnh tay như thế nào đối với cuộc gọi rác, cuộc gọi lừa đảo gây bức xúc đối với người dùng suốt thời gian qua, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Thời gian qua nhiều khách hàng đã phản ánh về cuộc gọi quảng cáo, cuộc gọi rác xuất hiện ngày càng nhiều gây bức xúc trong đó có cả những cuộc gọi lừa đảo, trừ cước người dùng. Thực tế cho thấy đây là một vấn đề khá nhức nhối, gây ra nhiều hệ lụy và rủi ro cho người dùng song từ trước đến nay chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định đối với đối tượng này. 

Vì vậy, trong Nghị định 91, Bộ TT&TT đã tham mưu cho Chính phủ lần đầu tiên đưa ra định nghĩa về cuộc gọi rác. Nghị định đã quy định khái niệm cuộc gọi quảng cáo, cuộc gọi rác và biện pháp quản lý đối với đối tượng mới này. Qua đó lấp được lỗ hổng thiếu quy định về ngăn chặn cuộc gọi rác hiện nay. 

Cụ thể, Nghị định đã đưa ra định nghĩa rõ cuộc gọi rác là cuộc gọi quảng cáo mà không được sự đồng ý trước của người sử dụng hoặc gọi điện thoại quảng cáo vi phạm các quy định về gọi điện thoại quảng cáo với các nội dung bị cấm theo quy định. 

Mọi cuộc gọi điện thoại quảng cáo đều phải có đầy đủ thông tin về người thực hiện cuộc gọi điện thoại quảng cáo (gồm tên, địa chỉ) và được giới thiệu đầu tiên trước khi cung cấp nội dung quảng cáo. Trong trường hợp quảng cáo cho các dịch vụ có thu cước thì phải cung cấp đầy đủ thông tin về giá cước. 

Trường hợp người sử dụng từ chối nhận cuộc gọi điện thoại quảng cáo, người quảng cáo phải chấm dứt ngay việc tiếp tục gọi điện thoại quảng cáo đến người sử dụng đó. Trong trường hợp người dùng đã đăng ký không nhận cuộc gọi quảng cáo mà cá nhân, tổ chức vẫn cố tình gọi, sẽ bị phạt từ 80-100 triệu đồng. 

Quy định này không chỉ bảo vệ người dùng trước cuộc gọi rác mà còn tạo cơ sở cho doanh nghiệp, tổ chức thực hiện các cuộc gọi quảng cáo đúng pháp luật và thúc đẩy kinh tế, giúp cho việc quảng cáo của người quảng cáo gặp được đúng nhu cầu cần tiếp nhận quảng cáo của khách hàng.

PV: Quy định mới này, còn được ví như “hầm trú bom” an toàn trước vấn nạn tin nhắn rác, cuộc gọi rác phải không, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Trong cuộc sống, có nhiều người không muốn nhận bất cứ quảng cáo nào. Những người không thích nhận quảng cáo sẽ được đưa vào “hầm trú bom rác” ở danh sách từ chối nhận mọi quảng cáo. Nếu bất kỳ ai nhắn tin nhắn rác, hay thực hiện cuộc gọi rác vào những thuê bao này sẽ bị phạt rất nặng với mức phạt từ 80 triệu đến 100 triệu đồng. 

Để thực hiện được mục tiêu này, Nghị định 91 đã quy định việc xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia danh sách các thuê bao từ chối nhận mọi quảng cáo (National Do not call-DNC) bằng cách cho phép các thuê bao đăng ký hoặc hủy đăng ký thông qua cú pháp tin nhắn gửi về đầu số 5656 để có thể giám sát hoạt động gửi quảng cáo đúng quy định của pháp luật và hạn chế tin nhắn rác, cuộc gọi rác. 

Đây được coi là giải pháp bảo vệ người sử dụng thuê bao di động trước những cuộc gọi, tin nhắn rác; giúp cho người dân có được một công cụ mạnh để bảo vệ mình trước những tin nhắn, cuộc gọi quảng cáo, đồng thời góp phần giám sát việc gửi quảng cáo của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.

PV: Nghị định đưa ra các biện pháp kỹ thuật nào để hạn chế tình trạng thư rác “dội bom” người dùng?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Tuy không “nóng” như tin nhắn rác và cuộc gọi rác, nhưng thư điện tử rác cũng được đưa vào quản lý trong nghị định này với các quy định và chế tài cụ thể. Để hạn chế tình trạng thư rác, Bộ TT&TT sẽ xây dựng danh sách đen địa chỉ IP/dải IP (IP Blacklist) phát tán thư điện tử rác từ các nguồn thương mại và phi thương mại để làm cơ sở dữ liệu chung với mục đích cập nhật, chia sẻ đến các hệ thống máy chủ thư điện tử của các nhà cung cấp dịch vụ Internet, tổ chức nhằm hạn chế việc bị lạm dụng để phát tán thư điện tử rác từ các máy chủ mail. Thông qua danh sách này sẽ giúp các hệ thống máy chủ thư điện tử tăng cường khả năng chặn lọc thư điện tử rác, hạn chế được các rủi ro từ thư điện tử rác gây ra.

PV: Việc mạnh tay loại bỏ tin nhắn quảng cáo, cuộc gọi quảng cáo gây phiền phức cho người dùng có ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp không, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Việc dọn sạch tin nhắn quảng cáo rác, cuộc gọi quảng cáo rác này còn góp phần thúc đẩy thị trường quảng cáo phát triển theo hướng hợp pháp, chính danh, lành mạnh. 

Thực tế cho thấy, đối với nhiều nước trên thế giới thì tin nhắn quảng cáo là công cụ bán hàng rất tốt cho các doanh nghiệp và kích cầu nền kinh tế. Việt Nam có hơn 100 triệu thuê bao điện thoại, đây là một thị trường quảng cáo qua tin nhắn, cuộc gọi là vô cùng lớn và hiệu quả nếu nhu cầu của người nhận và người quảng cáo gặp nhau. 

Dù miếng bánh quảng cáo hiện nay chủ yếu đang nằm trong Google và Facebook chứ không phải các doanh nghiệp Việt Nam nhưng với quy định mới sẽ tăng quảng cáo hợp pháp, giảm tin nhắn rác không mong muốn cho khách hàng bằng cách khuyến khích các nhà quảng cáo gắn nhãn thương hiệu quảng cáo của mình vào tin nhắn đến khách hàng. Doanh nghiệp quảng cáo cũng tiết kiệm được nguồn lực bởi tin nhắn quảng cáo sẽ được gửi đến đối tượng có nhu cầu nhận quảng cáo. 

Tuy nhiên, để khách hàng chấp nhận những tin nhắn thì nhà mạng, người quảng cáo được gửi tin nhắn đăng ký nhận quảng cáo đầu tiên và duy nhất cho khách hàng. Nếu khách hàng đồng ý nhận thì việc quảng cáo mới được quảng cáo, nếu khách không đồng ý nhận hoặc không trả lời mà vẫn bị “nhồi” thì sẽ bị xử phạt theo quy định. Như vậy, với quy định này, doanh nghiệp quảng cáo làm đúng quy định sẽ được bảo vệ, còn nếu làm sai sẽ bị phạt nặng.

PV: Lâu nay, nhà mạng luôn được xem là một trong những đối tượng được hưởng lợi nhiều từ việc phát tán tin nhắn rác. Để bảo vệ tối đa quyền lợi của người dùng, Nghị định quy định trách nhiệm và chế tài xử phạt đối với nhà mạng như thế nào, thưa ông?

Ông Nguyễn Khắc Lịch: Giảm tối đa rủi ro cho người dùng là mục tiêu cao nhất mà cơ quan quản lý nhà nước hướng tới khi xây dựng Nghị định này. Do vậy, quy định và chế tài xử phạt đối với nhà mạng, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ Internet cũng được quy định cụ thể. 

Bên cạnh quy định các doanh nghiệp phải xây dựng, vận hành hệ thống kỹ thuật để chống, ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các giải pháp công nghệ tiên tiến để bảo vệ khách hàng, Nghị định cũng đưa ra mức phạt hành chính lên tới 170 triệu đồng đối với doanh nghiệp viễn thông vi phạm quy định. 

Cụ thể,  phạt tiền từ 140 đến 170 triệu đồng đối với hành vi không thực hiện các biện pháp ngăn chặn tin nhắn quảng cáo, cuộc gọi quảng cáo đến danh sách không quảng cáo; không ngăn chặn, thu hồi địa chỉ điện tử được dùng để phát tán tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; không xây dựng, vận hành hệ thống kỹ thuật để phòng chống, ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác; không xây dựng, kết nối hệ thống kỹ thuật quản lý tên định danh của mình tới Hệ thống quản lý tên định danh quốc gia; không thực hiện các nhiệm vụ điều phối ngăn chặn, xử lý thư điện tử rác, cuộc gọi rác và các biện pháp nghiệp vụ khác theo yêu cầu của Bộ TT&TT.

PV: Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!