Khó khăn khi xây dựng các khu tái định cư cho dự án cao tốc Bắc – Nam
Theo chủ trương của Chính phủ, đến 30/6/2023, các địa phương phải bảo đảm tiến độ bàn giao 100% mặt bằng sạch cho chủ đầu thực hiện Dự án cao tốc Bắc - Nam, song đến nay hầu hết các địa phương đều không đạt được tiến độ bàn giao mặt bằng, mặc dù nhiều tỉnh đang huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân chấp hành chính sách bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng (GPMB); tạo sự đồng thuận trong việc GPMB triển khai dự án…
Trong quá trình tìm hiểu thực tế, chúng tôi nhận thấy có nhiều nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan dẫn đến việc các địa phương không đạt được tiến độ bàn giao mặt bằng, trong đó nguyên nhân chính là khó khăn trong việc triển khai xây dựng các khu tái định cư cho người dân, đơn cử như tỉnh Quảng Bình.
Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025, đoạn qua địa phận tỉnh Quảng Bình bao gồm 3 dự án thành phần với tổng chiều dài 126,79 km; tổng mức đầu tư trên 24.282 tỷ đồng. Dự án gồm 3 dự án thành phần là Đoạn Vũng Áng - Bùng, Bùng - Vạn Ninh, Vạn Ninh - Cam Lộ; với tổng diện tích thu hồi đất là 1.273,84 ha.
Được biết, khi triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam qua địa bàn tỉnh Quảng Bình có 3.227 hộ gia đình bị ảnh hưởng, trong đó có 580 hộ thuộc diện tái định cư; 4.662 ngôi mộ bị ảnh hưởng, trong đó có 3.737 ngôi mộ phải di dời đến vị trí mới. Về công trình hạ tầng kỹ thuật, hệ thống đường dây 500 kV có 15 vị trí bị ảnh hưởng, đường dây 220 kV có 15 vị trí, đường dây 110 kV có 21 vị trí giao chéo với tuyến cao tốc và nhiều hệ thống đường dây điện trung thế, hạ thế, hệ thống viễn thông.
Bên cạnh đó, có 12 công trình hạ tầng như trụ sở UBND xã, trạm y tế, sân vận động, trường mầm non, chợ thuộc thị xã Ba Đồn và 4 công trình hạ tầng như nhà văn hóa thôn, điểm trường mầm non, trường tiểu học... thuộc huyện Bố Trạch bị ảnh hưởng một phần hoặc toàn bộ…
Tính đến nay, chiều dài ba đoạn tuyến mà các địa phương ở Quảng Bình đã bàn giao cho các ban quản lý dự án của Bộ Giao thông - Vận tải đạt 106,66 km/126,43 km (84,36%). Cụ thể, thành phố Đồng Hới bàn giao 100%, thị xã Ba Đồn 95,19%; các huyện: Quảng Trạch 85,57%, Bố Trạch 80,23%, Quảng Ninh 95,8% và Lệ Thủy 71,66%.
Riêng huyện Lệ Thủy còn hơn 9 km chưa bàn giao, trong đó có 1,91 km phạm vi đất rừng, đất nông nghiệp đang xác định nguồn gốc đất và kiến nghị về giá bồi thường, hỗ trợ; 3,41 km thuộc phạm vi người dân đang đề nghị được tái định cư phân tán; 3,73 km thuộc phạm vi các hộ tái định cư.
Với số lượng cần xây dựng 26 khu tái định cư để di dời các hộ dân, nhưng đến nay tỉnh Quảng Bình mới chỉ có 1 khu tái định cư hoàn thành và giao đất cho người dân; 5 khu đang thi công, còn lại 20 khu đang tiếp tục triển khai các thủ tục liên quan. Về 13 khu nghĩa trang, cũng mới chỉ hoàn thành và bàn giao 1 khu tại huyện Lệ Thủy, 4 khu nghĩa trang còn lại đang được thi công tại huyện Quảng Ninh, trong khi đó số mộ cần được di dời là 3.129 ngôi.
Trao đổi với Phóng viên Báo CAND, ông Nguyễn Hoài Nam - Giám đốc Ban quản lý đầu tư xây dựng, phát triển quỹ đất UBND huyện Bố Trạch, Quảng Bình cho biết, huyện Bố Trạch là địa phương có nhiều khu tái định cư nhất (12 khu), nhưng mới khởi công được 3 khu, số còn lại đang trong giai đoạn phê duyệt dự án đầu tư.
Việc tìm, lựa chọn các khu tái định cư để di dời người dân đã được UBND huyện Bố Trạch làm từ sớm khi mới triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam, tuy nhiên vướng mắc hiện nay là việc triển khai xây dựng. Để triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam, khối lượng tái định cư, di dời công trình kỹ thuật, hạ tầng, mồ mả lớn nhất từ trước đến nay.
Thủ tục pháp lý để thực hiện tái định cư, di dời hạ tầng phức tạp trong khi cơ chế đặc thù không quy định cắt bỏ các thủ tục liên quan. Bên cạnh đó, trong thực tế để di dời người dân đến nơi ở mới gặp nhiều khó khăn. Anh chị em được giao công việc liên quan đến giải phóng mặt bằng, tái định cư…làm việc nhiều khi không có ngày thứ bảy, chủ nhật, làm rất trách nhiệm nhưng đến nay vẫn chưa đạt được tiến độ như mong muốn. Bởi việc áp giá, đền bù đối với người dân phải hết sức cẩn trọng, tính toán phù hợp, nhận được sự đồng thuận từ phía người dân.
Đơn cử hai hộ gia đình ở cạnh nhau, nhà được thiết kế xây dựng giống nhau, nhưng khi áp giá đền bù lại rất khó, bởi hộ thì cho rằng khi xây dựng, hay lát nền dùng loại gạch tốt hơn nhà kia, cổng, hàng rào xây dựng gạch khác loại, giá cao hơn…trong khi đó, quy định áp giá đền bù lại không thể quy định cụ thể, chi tiết như trong thực tiễn, vì vậy cán bộ làm công tác đền bù, giải phóng mặt bằng nhiều khi phải đi đi lại lại rất nhiều lần để giải thích, vận động, động viên cho bà con hiểu…
Huyện Quảng Ninh, Quảng Bình đang là địa phương dẫn đầu về tiến độ xây dựng các khu tái định cư của tỉnh Quảng Bình. Toàn huyện có ba khu tái định cư, trong đó khu tái định cư ở xã Hiền Ninh đã hoàn thành và bàn giao đất cho người dân, khu tái định cư ở xã Vạn Ninh đang thi công nước rút để hoàn thành, người dân đã bốc thăm nhận đất, chỉ còn khu tái định cư Xuân Ninh vừa thi công, vừa vận động các hộ dân đồng thuận với phương án bồi thường, nhận đền bù.
Theo ông Phạm Trung Đông, Chủ tịch UBND huyện Quảng Ninh, Quảng Bình: huyện Quảng Ninh có 3 khu tái định cư, sẽ quyết tâm đưa vào tái định cư sớm cho bà con. Vừa rồi cũng có một số vướng mắc, huyện đã cam kết tiến độ và đề nghị Sở NN&PTNT, Sở TN&MT thu hồi đất giao cho huyện để huyện chủ động trong việc xây dựng khu tái định cư.
Các dự án tái định cư ở huyện Quảng Ninh bảo đảm tiến độ do được bố trí trên vị trí đất đã có trong quy hoạch sử dụng đất nên không phải bổ sung, điều chỉnh; không phải đất rừng nên không phải làm thủ tục chuyển đổi mục đích hoặc phải bồi thường giải phóng mặt bằng rồi mới triển khai dự án xây dựng khu tái định cư.
Ngày 18/8, tại buổi làm việc với các sở, ban, ngành, địa phương liên quan đến việc GPMB Dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025, đoạn qua địa phận tỉnh Quảng Bình, ông Trần Thắng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho rằng; liên quan đến Dự án cao tốc Bắc - Nam, vướng mắc lớn nhất hiện tại đối với UBND cấp huyện là hoàn thiện thủ tục và thi công các khu tái định cư, khu nghĩa trang, di dời hoàn trả công trình hạ tầng kỹ thuật. Ngoài ra còn có một số khó khăn liên quan đến tiến độ thẩm định hồ sơ báo cáo đánh giá tác động môi trường; thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng; công tác thẩm định hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công các khu tái định cư...
Trên cơ sở phân tích các khó khăn, vướng mắc, các sở, ngành, địa phương của tỉnh Quảng Bình đã thảo luận về giải pháp cũng như tiến độ triển khai các phần việc còn lại nhằm đẩy nhanh hơn nữa tiến độ bàn giao mặt bằng dự án. Ông Trần Thắng nhấn mạnh, công tác bồi thường, hỗ trợ, GPMB, tái định cư của tỉnh Quảng Bình vẫn còn nhiều công việc phải hoàn thành trong thời gian tới như: Công tác di dời công trình hạ tầng kỹ thuật, xây dựng khu tái định cư, khu nghĩa địa, xử lý các vướng mắc về nguồn gốc đất đai…
Để triển khai có hiệu quả công tác bồi thường, GPMB, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình yêu cầu các sở, ban, ngành, đơn vị, địa phương liên quan xác định vai trò, trách nhiệm của mình, tập trung, khẩn trương hoàn thành các nội dung còn vướng mắc. Khẩn trương đẩy nhanh tiến độ thẩm định, phê duyệt, thi công hoàn thành các khu tái định cư, khu nghĩa địa, di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội hoàn thành trước ngày 30/9 để làm cơ sở đến ngày 31/12/2023 hoàn thành công tác bồi thường, GPMB toàn bộ dự án.