Không làm phát sinh nghĩa vụ với doanh nghiệp và người dân

Bất cập hành lang pháp lý về giảm phát thải

Lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt Nam cho biết, hiện nay, Việt Nam đang ở giai đoạn áp dụng việc dán nhãn năng lượng và thử nghiệm khí thải mức 5 đối với xe ôtô con loại từ 9 chỗ trở xuống được sản xuất, lắp ráp từ linh kiện rời, hoàn toàn mới hoặc nhập khẩu chưa qua sử dụng.

Việc áp dụng này đã thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu ôtô trong nước đưa công nghệ hiện đại và tiên tiến vào Việt Nam. Điều này góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và nâng cao hiệu suất tiết kiệm nhiên liệu cho các dòng xe ôtô con tại Việt Nam.

Tuy nhiên, các Thông tư hướng dẫn dán nhãn năng lượng và Quy chuản Kỹ thuật quốc gia (QCVN) 109:2024/BGTVT hiện nay chưa quy định mức phát thải CO2 cũng như giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe ôtô con. Do đó, việc áp dụng các văn bản quy phạm pháp luật này chưa đạt hiệu quả cao trong việc giảm phát thải khí carbon của ngành giao thông vận tải.

Để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong việc giảm phát thải khí carbon cũng như cụ thể hóa quy định giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu cho xe ôtô con theo tình hình mới và phương pháp đánh giá giá trị tiêu thụ nhiên liệu trung bình chung của đội xe, việc thay thế TCVN 9854:2013 về giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu đối với xe ôtô con loại từ 9 chỗ trở xuống là việc làm cần thiết.

Đồng thời, đây cũng là cơ sở để các cơ sở sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu xe ôtô và các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến việc thử nghiệm, kiểm tra chứng nhận chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với ôtô có thời gian chuẩn bị cho phù hợp.

Việc áp dụng TCVN về mức tiêu thụ nhiên liệu (TTNL) buộc các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ôtô phải đầu tư công nghệ mới như động cơ hybrid điện, động cơ điện, hệ thống phun xăng trực tiếp, hộp số vô cấp, thiết kế khí động học tối ưu hơn. Qua đó, người tiêu dùng Việt Nam sẽ được hưởng lợi từ việc sử dụng xe an toàn hơn, tiết kiệm nhiên liệu hơn, ít phát thải hơn.

Thông tin từ Cục Đăng kiểm cho biết thêm, về vấn đề giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường: Giao thông vận tải hiện chiếm khoảng 18–20% lượng phát thải CO2 quốc gia. Khi tiêu chuẩn TTNL được áp dụng, mức tiêu thụ nhiên liệu của đoàn xe giảm sẽ trực tiếp kéo theo giảm phát thải CO2 và các khí gây ô nhiễm như NOx, PM.

Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam thực hiện các cam kết tại COP26 (phát thải ròng bằng “0” vào 2050) và Quyết định 876. Đồng thời, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm chi phí y tế và nâng cao hình ảnh quốc gia trong khu vực.

Theo đánh giá, xe tiết kiệm nhiên liệu sẽ giúp giảm chi phí vận hành hàng ngày cho người sử dụng. Ví dụ: Mức giảm 0,5-1,0 lít/100km có thể tiết kiệm hàng triệu đồng mỗi năm cho mỗi phương tiện. Đối với doanh nghiệp vận tải, logistics, taxi, xe công nghệ, việc giảm chi phí nhiên liệu sẽ giúp tăng lợi nhuận, hạ giá thành dịch vụ và tăng sức cạnh tranh. Về lâu dài, khi cơ cấu xe chuyển dần sang hybrid/EV, chi phí nhiên liệu còn giảm mạnh hơn nữa, giảm áp lực nhập khẩu xăng dầu…

Để giảm thiểu tác động tiêu cực, dự thảo TCVN về TTNL được xây dựng trên nguyên tắc phù hợp với lộ trình, khả năng của doanh nghiệp, đồng thời có nhiều phương án linh hoạt. Doanh nghiệp có thể điều chỉnh cơ cấu sản phẩm (tăng xe tiết kiệm nhiên liệu, giảm xe tiêu thụ cao), áp dụng công nghệ mới, hoặc cân đối chiến lược kinh doanh để bảo đảm phù hợp.

Ngoài ra, dự thảo đã thiết kế cơ chế trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu (PCAFC) để hỗ trợ doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp có thể chuyển đổi, trao đổi lượng tiết kiệm nhiên liệu giữa các năm hoặc giữa các doanh nghiệp với nhau. Đây được coi là giải pháp quan trọng nhằm tạo sự linh hoạt, khả thi trong quá trình tuân thủ tiêu chuẩn.

Đồng thời, theo dự thảo, đã có quy định mang tính ưu tiên cho các loại phương tiện xanh, sạch như xe điện (EV), xe hybrid điện (HEV), xe hybrid điện sạc ngoài (PHEV). Nhờ vậy, mục tiêu mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình được “mềm hóa” thông qua cơ cấu sản phẩm: Doanh nghiệp nếu chuyển dịch dần sang các loại xe này sẽ dễ dàng đạt mục tiêu, đồng thời góp phần định hướng thị trường theo hướng bền vững, phù hợp với chủ trương chuyển đổi năng lượng xanh của Chính phủ và rất có lợi cho môi trường.

Có khả thi hay không?

Tại Dự thảo, Bộ Xây dựng đề xuất mục tiêu mức tiêu hao nhiên liệu trung bình (CAFC) của toàn bộ mảng xe con tại Việt Nam ở mức 4,83 lít/100km vào 2030.

Thông tin này hiện làm dấy lên lo ngại về mức độ khả thi khi thời điểm áp dụng dự kiến sau 5 năm. Cụ thể, Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) cho rằng mục tiêu CAFC 4,83 lít/100km vào năm 2030 là "quá nghiêm ngặt". Có khoảng 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid hiện tại không đạt chuẩn theo đề xuất của cơ quan quản lý.

Trao đổi về vấn đề này, ông Lê Hồng Việt, Phó Giám đốc Trung tâm thử nghiệm khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (Cục Đăng kiểm Việt Nam) cho biết:

“Trước hết, cần khẳng định rằng dự thảo TCVN về mức tiêu thụ nhiên liệu hiện nay mới đang trong quá trình lấy ý kiến, chưa có ban hành và chỉ mang tính chất khuyến khích áp dụng, do đó không làm phát sinh nghĩa vụ bắt buộc đối với doanh nghiệp và người dân tại thời điểm này.

Ngoài ra, phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn, chỉ điều chỉnh đối với xe sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới, không áp dụng đối với các phương tiện đã và đang lưu hành. Cụ thể, mức CAFC 4,83 lít/100km không áp dụng trực tiếp cho từng mẫu xe hay từng doanh nghiệp, mà chỉ là mục tiêu trung bình của quốc gia; mỗi doanh nghiệp sẽ có mục tiêu riêng dựa trên cơ cấu sản phẩm và khối lượng trung bình của đoàn xe do mình sản xuất hoặc nhập khẩu”.