Vận tải thủy phát triển chưa tương xứng với lợi thế, tiềm năng
Ngày 14/10, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải (GTVT) Nguyễn Văn Thể đã chủ trì Hội nghị toàn quốc về phát triển Logitics vận tải thuỷ nội địa và vận tải ven biển. Nhiều đại biểu tham dự hội nghị cho rằng, việc phát triển vận tải thủy thời điểm này là cực kỳ cần thiết, quan trọng và cần được ưu tiên. Điều này giúp việc lưu thông hàng hoá được rẻ hơn, an toàn và tránh các nguy cơ ùn tắc.
Báo cáo tại hội nghị, ông Bùi Thiên Thu, Cục trưởng Cục Đường thủy nội địa Việt Nam cho biết, Việt Nam có 2.360 sông, kênh có tổng chiều dài khoảng 42.000km với 9 hệ thống sông lớn đổ ra biển thông qua 120 cửa sông, tổng chiều dài đường thủy cả nước đang được quản lý khai thác hơn là 17.000km.
Từ năm 2015 đến nay, Chính phủ, Bộ GTVT ban hành nhiều chính sách nhằm phát triển GTVT đường thủy nội địa, giúp cho vận tải thủy ngày càng có vai trò quan trọng đối với ngành GTVT. Hiện đã hình thành 9 hành lang vận tải đường thủy kết nối với nhau và kết nối trực tiếp đến các cảng biển và tuyến vận tải ven biển bằng phương tiện VR-SB. Vận tải đường thủy có ưu điểm về giá cước vận chuyển thấp, có độ an toàn cao và ít ảnh hưởng ô nhiễm môi trường. Hiện vận tải thủy chiếm khoảng 19% tổng lượng hàng hóa trong nước. Có nghĩa là cứ 5 tấn hàng lưu thông thì có 1 tấn hàng được chuyển bằng đường thủy, và chiếm hơn 20% khối lượng hàng hóa luân chuyển toàn quốc (tỷ lệ ở vùng Đồng bằng sông Hồng là 45%, vùng Đông Nam Bộ 47,5% và tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long chiếm gần 79,7%). Cùng đó, hiện có khoảng 70% hàng hoá thông qua các cảng biển là hàng container. Tuy nhiên tỷ lệ đảm nhận của vận tải container bằng đường thuỷ nội địa tại các cảng biển vẫn còn hạn chế, nhất là khu vực cảng biển Hải Phòng (chiếm khoảng 1,8%); khu vực cảng biển TP Hồ Chí Minh đạt khoảng 11% trong khi đó khu vực cảng Bà Rịa - Vũng Tàu kết nối đường thuỷ nội địa rất tốt, đạt 72%.
Cũng theo lãnh đạo Cục Đường thủy nội địa Việt Nam, đường thủy đang gặp nhiều tồn tại hạn chế, bất cập gây cản trở vận tải các tuyến vận tải thủy không đồng cấp, tồn tại các điểm nghẽn và các cầu có tĩnh không thấp như cầu Đuống, cầu Bình Triệu cũ, cầu Đồng Nai cũ, cầu Sa Đéc… Phương tiện thủy chủ yếu vẫn là phương tiện loại nhỏ, hoạt động trên tuyến ngắn, năng suất thấp, phương tiện chở hàng tên cả nước mới có 639 chiếc. Việc kết nối giữa vận tải đường thủy với các phương thức vận tải khác, nhất là đường bộ và cảng biển chưa thuận lợi. Các doanh nghiệp vận tải thủy hầu hết là tư nhân, phát triển tự phát, manh mún, năng lực tài chính thấp và phương tiện cũ; chưa có chính sách hỗ trợ để thúc đẩy vận tải hàng container bằng đường thủy nội địa.
Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, vừa qua, khi thực hiện quy hoạch 5 lĩnh vực GTVT, Bộ xác định vận tải thủy là một trong lĩnh vực trọng điểm của quốc gia. Vận tải thủy không chỉ đóng vai trò trung chuyển hàng hóa giữa các cảng thủy mà còn kết nối với các cảng biển, cảng nội địa ICD. Tuy vậy, Bộ trưởng cho rằng, đến nay vận tải thủy phát triển chưa tương xứng với lợi thế, tiềm năng của đất nước; có sự chênh lệch lớn vận tải thủy phía Nam và phía Bắc.
“Tại sao hệ thống đường thủy phía Bắc và phía Nam có những điều kiện tương tự nhưng việc gom hàng xuất nhập khẩu bằng đường thủy ở phía Nam lại cao, đạt hơn 10%, còn phía Bắc mới chỉ 1,8%. Giải pháp nào để tăng tỷ lệ này, cần giải pháp, chính sách nào để phát triển vận tải thủy và vận tải ven biển bằng tàu VR-SB? Đây không chỉ là trách nhiệm của riêng ngành GTVT mà của các ngành, địa phương”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.
Bộ trưởng cũng trực tiếp chỉ ra một số tồn tại, hạn chế như: Đường thủy còn bị cản trở bởi tĩnh không cầu thấp, việc đầu tư xây dựng cảng thủy ở các tuyến sông có đê rất khó khăn, phức tạp do quy định của pháp luật đê điều, chính sách đầu tư cảng thủy…. “Sắp tới, chúng tôi sẽ đề xuất cơ chế đặc biệt để phát triển đội tàu pha sông biển VR-SB. Các Cục Hàng hải, Đường thủy nội địa và Đăng kiểm Việt Nam phải tiếp thu kiến nghị của doanh nghiệp để có những đề xuất, cải tiến quy định về phương tiện vận tải ven biển”, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh.
Tính đến tháng 9/2021, toàn quốc có 298 cảng, trong đó có 192 cảng hàng hoá, 9 cảng hành khách, 97 cảng chuyên dùng; gần 6.899 bến thuỷ nội địa, trong đó bến đã được cấp phép hoạt động là 5.449 bến, bến không phép là 1.450 bến; 2.526 bến khách ngang sông, trong đó bến có phép là 2058 (đạt 85%). Theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, tính tới tháng 6/2021, cả nước có tổng số hơn 235 phương tiện thuỷ nội địa, có tổng trọng tải khoảng 19,6 triệu tấn, tổng sức chở là hơn 515.000 người, tổng công suất hơn 15,4 triệu sức ngựa, độ tuổi bình quân 14 năm.