Chánh án "quyết đấu" với Tổng thống

• Nga “nổi xung” sau khi Ba Lan đòi chi 2 tỷ USD để Mỹ hiện diện lâu dài
• Tân Thủ tướng Ba Lan nỗ lực hàn gắn quan hệ với EU

Nhưng Trợ lý tổng thống Pawel Mucha lại tuyên bố, Chánh án Malgorzata Gersdorf "sẽ nghỉ hưu theo đúng luật pháp" và hiện người đứng đầu Tòa án Tối cao là Thẩm phán Jozef Iwulski, người được Tổng thống Andrzej Duda lựa chọn.

 Tranh luận đã diễn ra sau khi có tới 27 trong tổng số 73 thẩm phán đang làm việc tại Tòa án Tối cao bị ảnh hưởng theo kế hoạch cải tổ tư pháp của chính phủ. Và bà Malgorzata Gersdorf vẫn tới Tòa án Tối cao sáng 4-7, bất chấp luật mới buộc nữ Chánh án phải nghỉ hưu từ ngày 4-7. 

Cùng tới cơ quan làm việc với bà Malgorzata Gersdorf có hàng trăm người ủng hộ tụng kinh và hát quốc ca Ba Lan. "Sự hiện diện của tôi ở đây không phải vì chính trị, mà để bảo vệ luật pháp", bà Malgorzata Gersdorf nói với các phóng viên. 

Theo luật mới được áp dụng, Ba Lan chính thức cắt giảm 1/3 số thẩm phán Toà án Tối cao trừ khi có lệnh đặc biệt từ Tổng thống Andrzej Duda. Những thẩm phán bị cắt giảm có quyền yêu cầu Tổng thống Andrzej Duda kéo dài nhiệm kỳ và hiện có 16 người đang chờ phán quyết đối với "số phận" của họ.

Truyền thông đưa tin, trong thông báo đưa ra hôm 3-7, Tổng thống Andrzej Duda thông báo, nữ Chánh án Tòa án Tối cao sẽ nghỉ hưu từ ngày 4-7 trong khuôn khổ kế hoạch cải tổ tư pháp. Nhưng bà Malgorzata Gersdorf lập tức từ chối tuân theo quyết định này. 

Phát biểu trước các nghị sỹ tại Quốc hội sau khi có cuộc trao đổi với Tổng thống Andrzej Duda, bà Malgorzata Gersdorf gọi kế hoạch cải tổ Tòa án Tối cao của chính phủ - giảm tuổi nghỉ hưu của thẩm phán từ 70 xuống 65, là "một sự thanh trừng". 

Đồng thời phản đối việc cắt giảm nhiệm kỳ 6 năm của bà theo quy định của Hiến pháp, dự kiến kết thúc vào tháng 4-2020. "Sự độc lập của tòa án hiến pháp đã bị phá hủy phần lớn, các thẩm phán đã bị thao túng theo ý muốn của đảng cầm quyền. 

Về phần Tòa án Tối cao, sẽ có một đợt thanh trừng dưới danh nghĩa giảm tuổi nghỉ hưu", bà Malgorzata Gersdorf chỉ trích thẳng thừng hành động của chính phủ. 

Được biết ngoài bà Malgorzata Gersdorf, 27 người bị cho nghỉ hưu cũng thông báo, vẫn đi làm vào sáng 4-7 trong trang phục thẩm phán. Và đây là hành động thách thức đối với quyết định của Tổng thống Andrzej Duda.

Ông Andrzej Duda (sinh ngày 16-5-1972) là Tổng thống thứ 6 của Ba Lan và từ khi lên nắm quyền (giành thắng lợi trong cuộc bầu cử Tổng thống vòng hai hôm 24-5-2015) luôn mâu thuẫn với phe đối lập xung quanh chủ đề luật pháp. 

Theo giới truyền thông, đảng Luật pháp và Công lý (PiS) cầm quyền từng tìm cách tách Tòa án Tối cao thành 3 cơ quan, thay đổi các quy định bổ nhiệm thẩm phán của tòa án này và cho nghỉ hưu các thẩm phán đương nhiệm. 

Giới truyền thông đưa tin, kế hoạch cải tổ tư pháp của Ba Lan đã vấp phải sự chỉ trích mạnh mẽ của người dân và Liên minh Châu Âu (EU). 

Ngày 2-7, Ủy ban Châu Âu (EC) thông báo, sẽ tiến hành thủ tục pháp lý kiện Chính phủ Ba Lan do lo ngại những thay đổi mà Warsaw áp dụng đối với Tòa án Tối cao có thể làm suy yếu tính độc lập của cơ quan này, cũng như tính thượng tôn pháp luật, hai nguyên tắc chủ chốt của EU. 

Dư luận cho rằng, pháp luật là trung tâm của xung đột giữa đảng Luật pháp và Công lý (PiS) cầm quyền với EU - EU cáo buộc Chính phủ Ba Lan muốn kiểm soát tư pháp và phá hoại các tiêu chuẩn dân chủ.

Gần 1 năm trước (22-7-2017), bất chấp chỉ trích của EU và các cuộc biểu tình của hàng ngàn người ở Warsaw và các thành phố khác trên khắp đất nước, Thượng viện đã thông qua đạo luật mới gây tranh cãi với tỷ lệ 55 phiếu thuận, 23 phiếu chống và 2 phiếu trắng. 

Trước đó (20-7-2017), đạo luật này đã được Hạ viện thông qua. Nhưng ngày 24-7-2017, Tổng thống Andrzej Duda đã phủ quyết 2 trong 3 dự luật tư pháp gây tranh cãi này. 

Cùng ngày 24-7-2017, Thủ tướng khi đó là bà Beata Szydlo lại nhấn mạnh, chính quyền sẽ không nhường bước trước áp lực của đường phố và từ nước ngoài. 

Đến ngày 25-9-2017, Tổng thống Andrzej Duda công bố các đề xuất về cải cách tư pháp, bao gồm cải cách Tòa án Tối cao và Hội đồng tư pháp quốc gia. Khi đó, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk, cựu Thủ tướng Ba Lan đã bày tỏ sự thất vọng sau khi Tổng thống Andrzej Duda không nhận lời mời nói về đạo luật gây tranh cãi này. 

Hơn 4 tháng trước (8-3), Thủ tướng Mateusz Morawiecki đã trao cho Chủ tịch EC Jean-Claude Juncker tập tài liệu dày 96 trang để bảo vệ chương trình cải cách tư pháp của Ba Lan. 

Ông Mateusz Morawiecki từng hy vọng giới chức EU thay đổi quan điểm cứng rắn về những cải cách tư pháp mà Ba Lan đã thông qua, nhưng lại bị Brussels cho là vi phạm tới nguyên tắc pháp quyền.