Đại dịch Ebola và số phận bi đát của trẻ mồ côi châu Phi
Ở Liberia, tính trung bình một hộ gia đình có 3 con, tình trạng đó vẫn tiếp tục tăng. Theo Tổ chức Cứu trợ trẻ em (nhân đạo phi chính phủ), nước này có hơn 2.000 trường hợp trẻ mồ côi mới kể từ khi dịch bệnh bùng phát. Không thể đến bệnh viện điều trị vì quá nghèo túng, lạc hậu hoặc quá sợ hãi, những ông bố, bà mẹ chết dần ở nhà cùng với con cái lực bất tòng tâm không thể cứu sống họ. Nếu trẻ may mắn sống sót, các cháu sẽ bị cộng đồng xa lánh vì họ sợ bị lây nhiễm virus.
Vấn đề này là một trong những nguyên nhân khiến dịch Ebola lây lan nhanh trong khu vực, tình trạng bi đát tăng lên theo cấp số nhân vì hằng ngày đều có nạn nhân mới. Trẻ mồ côi đang tăng lên với một tỉ lệ tương ứng với số người chết.
Hiện có hơn 8.000 người nhiễm Ebola ở Tây Phi, theo một con số ước tính có đến 20% bệnh nhân dưới 18 tuổi. Nếu không có sức khỏe dẻo dai (đề kháng tốt) hoặc dinh dưỡng hợp lý, cơ hội sống sót sẽ rất thấp. "Ở Tây Phi, cứ 4 cháu bị nhiễm Ebola sẽ có 3 cháu chết, tỉ lệ tử vong đạt đến 75%. Trẻ ở đây bị suy dinh dưỡng, sức khỏe yếu, nên các cháu khó có khả năng sống sót", bà Miles, Chủ tịch cứu trợ trẻ em, trầm giọng nói.
Những trẻ còn sống sót hoặc may mắn không bị nhiễm bệnh sẽ phải đối mặt với một tương lai mờ mịt. Theo số liệu từ UNICEF, tính đến thời điểm hiện tại, có 3.700 trẻ em mất cha hoặc mẹ, hoặc mất cả cha, mẹ vì Ebola ở Sierra Leone, Guinea và Liberia. Trong chuyến công tác đến
 |
| Số trẻ em mồ côi vì cha mẹ chết do nhiễm Ebola đang tăng theo cấp số nhân ở Tây và Trung Phi. |
Nhóm trẻ đầu tiên mà bà được gặp gồm 3 chị em, chị cả 18 tuổi, chị kế 7 tuổi và cậu em út 3 tuổi. Vì cha mất trong cuộc nội chiến đầy đau thương của đất nước, mẹ của các cháu phải vất vả thân cò một mình lầm lũi nuôi con. Khi bệnh Ebola làm mẹ đổ gục, những người con gọi xe cấp cứu và 4 ngày sau đó bà không trở về nhà. Đến thời điểm đó, bà đã gần nhắm mắt xuôi tay. Sau khi qua đời vào buổi tối hôm đó, xác bà vẫn quàn tại nhà riêng trước khi đội mai táng nhân đạo đến giúp chôn cất. Khi họ thực hiện nhiệm vụ, những đứa trẻ bỗng chốc trở nên không nơi nương tựa. "Họ mang xác người chết đi, đốt cháy rụi căn nhà và tất cả mọi vật dụng", bà Miles kể.
Bị cộng đồng xa lánh vì sợ lây bệnh, các cháu bị đẩy ra một mô đất nhỏ ngoài trời để sống. Trong điều kiện màn trời, chiếu đất, những trẻ mồ côi phải ngủ dưới tán cây. Không có nguồn thu nhập hoặc phát chẩn, mấy chị em đành phải đi bán rau xanh kiếm từng bữa qua ngày.
Sau đó, bà Miles gặp một thanh niên 19 tuổi cùng em gái của anh vừa tròn 7 tuổi đang phải sống dưới một tầng hầm trong nhà kể từ khi cha, mẹ qua đời vì Ebola. Bà Miles miêu tả về cảnh sống bi đát đó: "Chúng hầu như không có gì. Về cơ bản thi thoảng người ta quăng đồ ăn cho chúng, nhưng những đứa trẻ đó nhận được rất ít sự hỗ trợ".
Hợp tác với Bộ phúc lợi xã hội
Một trong những trẻ như vậy là cậu bé Moses, 10 tuổi, bị nhiễm Ebola ngay cùng thời gian bố và mẹ đổ bệnh. Không còn ai sống sót. Nằm côi cút trong phòng điều trị tích cực trong Trung tâm Y tế John Frank Kenedy ở Monrovia (Liberia), cháu không còn khả năng đưa ra bất kỳ thông tin chi tiết nào về địa chỉ để những nhà hoạt động xã hội, cán bộ phúc lợi xã hội giúp tìm bà con, họ hàng. Thật may mắn cho Moses, một gia đình sống gần nhà cũng có những người sống sót sau khi mắc Ebola đã nhận chăm sóc bé. Đây không phải là câu chuyện thường được lặp lại.
Theo Tổ chức Cứu trợ trẻ em, có hơn 1 triệu học sinh đang phải sống trong các vùng nhiễm Ebola thuộc Liberia phải nghỉ học, và chưa biết đến bao giờ được đi học trở lại.
UNICEF đã bắt đầu thực hiện những nỗ lực tích cực nhằm hỗ trợ trẻ mồ côi, đồng thời đang đào tạo hàng trăm nhân viên chăm sóc sức khỏe tâm thần và nhân viên xã hội để giúp đỡ đối phó với căn bệnh gây chết người, tuyển dụng những người khỏi Ebola chăm sóc các cháu và hỗ trợ thực phẩm, thuốc men, sản phẩm tẩy trùng cho hơn 60 ngàn trẻ em và hộ gia đình bị nhiễm thông qua hỗ trợ nhân đạo.
Để thực hiện nhiệm vụ này, UNICEF đang xin Chính phủ Mỹ viện trợ nhân đạo cho hơn 200 triệu USD. Đến thời điểm hiện nay, Tổ chức vì trẻ em của Liên hợp quốc chỉ nhận được 25% khoản viện trợ đó.
Khi đại dịch lan tràn, trẻ mồ côi sẽ phải tiếp tục đương đầu với một cú sốc lớn hơn. Bà Miles chia sẻ, các cháu mà bà từng tiếp xúc "rất dũng cảm", nhưng nỗi đau về thể chất lẫn tâm hồn được thị hiện rõ trong ánh mắt bơ vơ. Bà nghẹn lời: "chúng bị tổn thương, bạn có thể cảm nhận được điều đó thẳm sâu trong đôi mắt của chúng"