Eritrea và Ethiopia “mở cánh cửa hòa bình” sau 20 năm
Trong một động thái rất biểu tượng, Thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed cho biết Ethiopian Airlines sẽ khởi động lại chuyến bay đến Eritrea lần đầu tiên kể từ năm 1998 khi xung đột nổ ra giữa hai quốc gia trên biên giới tranh chấp của họ, khiến quan hệ ngoại giao bị phá vỡ kể từ đó.
Chuyến thăm hôm 26-6 diễn ra sau khi Thủ tướng Abiy cho biết ông sẽ tôn trọng tất cả các điều khoản của một thỏa thuận hòa bình, cho thấy ông có thể sẵn sàng giải quyết tranh chấp biên giới, một động thái được hoan nghênh bởi Eritrea.
“Hôm nay là một ngày đáng vui mừng vì hai người giống hệt nhau và hai thế hệ đã bị tách ra trong suốt thời gian đó, nhưng qua những cuộc đấu tranh, chúng tôi đã mở cánh cửa hòa bình”, Ngoại trưởng Eritrea Osman Saleh nói.
Ông Abiy nói rằng ông hy vọng tranh chấp sẽ kết thúc trong thế hệ này và nhắc lại sự sẵn sàng chấp nhận việc chuyển giao lãnh thổ. "Sẽ có việc đổi đất giữa hai nước nhưng điều đó sẽ không quan trọng - sẽ không có biên giới giữa hai nước vì chúng tôi mối quan hệ hai bên sẽ tăng cường", ông nói trong bữa ăn tối cấp nhà nước với đại diện Eritrean.
“Đối với những người Ethiopia đã mong muốn đến Massawa (Eritrea) để đi dạo, tôi gọi cho bạn để sẵn sàng khi Ethiopian Airlines sẽ bắt đầu các dịch vụ ở đó sớm”, ông Abiy nói.
Trước đó, các vận động viên Olympic, ca sĩ, diễn viên và nhà lãnh đạo tôn giáo đã cùng ông Abiy tại sân bay Addis Abiba để chào mừng Ngoại trưởng Osman Saleh và phái đoàn cấp cao Eritrea với những vòng hoa rực rỡ. Quốc kỳ của cả hai nước được cắm trên các cột đèn ở Addis Ababa cùng với biểu ngữ có dòng chữ “Chào mừng!”. Tổng thống Eritrea Isaias Afwerki đã hoan nghênh "thông điệp tích cực" của Ethiopia và quyết định cử phái đoàn bao gồm cố vấn Yemane Gebreab và phái viên của ông tới Liên minh châu Phi.
Cuộc chiến biên giới đã khiến khoảng 80.000 người thiệt mạng và hàng chục ngàn người phải tị nạn. Biên giới hai nước vẫn còn trong tình trạng quân sự. Ông Abiy đã bị tấn công bằng lựu đạn vào ngày 23-6, một vụ tấn công mà các phương tiện truyền thông liên quan đến chính phủ đổ lỗi cho các đối thủ cải cách kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 4.
Eritrea và Ethiopia đã phá vỡ quan hệ ngoại giao 2 thập kỷ trước, mặc dù Asmara có một phái đoàn thường trực tại Addis Ababa để đại diện cho mình tại Liên minh châu Phi, có trụ sở tại thủ đô Ethiopia. Không có đại diện Eritrea nào tham gia chính thức để đàm phán với Chính phủ Ethiopia ít nhất kể từ năm 1998.
Eritrea vốn là một tỉnh của Ethiopia trước đây. Sau 30 năm chiến tranh đòi độc lập và tách khỏi Ethiopia, năm 1993, Ethiopia đã đồng ý để Eritrea tách ra thành một quốc gia độc lập.
Đây là vùng có vị trí chính trị chiến lược và kinh tế xung yếu, án ngữ con đường giao thông chính đi qua Biển Đỏ nối từ châu Phi sang Trung Đông và đường tới kênh đào Suez.
Song do việc phân định đường biên giới giữa Ethiopia và Eritrea chưa rõ ràng cùng với nhiều vấn đề khác đã khiến quan hệ hai nước ngày càng rạn nứt và dẫn tới bùng nổ cuộc xung đột tranh chấp khu vực đường biên giới chung vào tháng 5-1998.
Sau nhiều nỗ lực ngoại giao, sự trung gian hòa giải của nhiều nước, tổ chức quốc tế, tháng 6-2000, hai bên ký Hiệp định ngừng bắn; tháng 12-2000 ký Hiệp định hòa bình. Lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ đã được triển khai tại khu đệm ở dọc biên giới hai nước, vào sâu lãnh thổ Eritrea 25 km để giám sát việc thực hiện Hiệp định hòa bình.
Theo Hiệp định hòa bình (tháng 12-2000), một ủy ban độc lập có nhiệm vụ điều hành khu vực tranh chấp (khu vực an ninh tạm thời) giữa Ethiopia và Eritrea và khoảng 3.200 binh sĩ LHQ tuần tra tại vùng đệm (rộng 25km dài 1.000km). Tuy nhiên, Eritrea không chấp nhận phán quyết này, theo đó thành phố Badme phải được trao cho Eritrea.
Trong suốt những năm qua tình hình căng thẳng giữa 2 quốc gia vẫn cứ âm ỉ, có nguy cơ bùng phát thành cuộc xung đột vũ trang bất cứ lúc nào. Vụ việc gần đây nhất là vào đầu tháng 6 vừa qua, binh sĩ hai nước đã giao tranh ác liệt tại khu vực biên giới, gây ra thương vong đáng kể. Cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau khơi mào xung đột.
Người phát ngôn Chính phủ Ethiopia Getachew Reda nói rằng, cuộc xung đột hôm 12-6 là một trong những vụ việc nghiêm trọng nhất những năm gần đây, diễn ra với quy mô lớn hơn nhiều so với các vụ đấu súng trước đó.
Thủ tướng Abiy Ahmed (bên trái) đón Ngoại trưởng Osman Saleh và phái đoàn cấp cao Eritrea tại sân bay ở Addis Ababa ngày 26-6