Giải mật vụ sát hại cựu Ngoại trưởng Chile Orlando Letelier

Hôm 7/10, tại Santiago, Ngoại trưởng Chile Heraldo Munoz đã tuyên bố với giới truyền thông như vậy. Theo đó, nhân dịp tới Chile tham dự Hội nghị quốc tế về đại dương lần thứ II, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã trao số tài liệu kể trên (vừa được CIA giải mật) cho Tổng thống Michelle Bachelet hôm 5/10. Và những thông tin quan trọng này đã được trao ngay cho con trai cố Ngoại trưởng Orlando Letelier (hiện là Thượng nghị sỹ đảng Xã hội cầm quyền) và Tòa án Tối cao Chile.

Nhiều bí mật được tiết lộ

Với gần 1.000 tài liệu do Mỹ cung cấp, Chile đã giải mật vụ sát hại cựu Ngoại trưởng Orlando Letelier tại Washington năm 1976 và việc này được thực hiện theo lệnh của nhà độc tài Augusto Pinochet và người lên kế hoạch là cựu Giám đốc Cơ quan Tình báo quốc gia (DINA) Manuel Contreras. Trước khi được bổ nhiệm làm Ngoại trưởng dưới thời Tổng thống Salvador Allende, ông Orlando Letelier là Đại sứ Chile tại Mỹ và từng phải ngồi tù 1 năm sau cuộc đảo chính ngày 11/9/1973 của Augusto Pinochet.

Sau 1 năm "bóc lịch", ông Orlando Letelier được phóng thích và tới Mỹ định cư. Nhưng ông Orlando Letelier cùng vợ chồng thư ký của mình (bà Ronni Moffit và ông Michael Moffit) đã chết sau khi quả bom cài trong xe của cựu Ngoại trưởng phát nổ tại Washington. Vụ ám sát ông Orlando Letelier xảy ra vào khoảng 10h20’ ngày 21/9/1976. Khi đó, người ta nghe thấy một tiếng nổ lớn từ chiếc xe hiệu Chevrolet đang đậu bên lề đại lộ Sheridan Circle gần khu tưởng niệm Đồi Capitol của Thủ đô Washington. Và đây là nơi tuyệt đối an ninh bởi gần khu đại sứ quán của Mỹ.

Cái chết của cựu Ngoại trưởng đã làm chấn động dư luận Chile và Mỹ. Bởi cái chết trong cuộc đánh bom xe nhằm vào ông Orlando Letelier được coi là vụ khủng bố đầu tiên được thực hiện tại Mỹ. Và người thực hiện là mật vụ của nhà độc tài Augusto Pinochet. Để tưởng nhớ các nạn nhân trong vụ sát hại kể trên, một tượng đài đã được dựng lên tại chính nơi quả bom phát nổ.

Tuy nhà độc tài Augusto Pinochet bị lật đổ năm 1990, nhưng cựu nhân viên mật vụ Eugenio Berrios vẫn phải trốn sang Uruguay sau khi bị gọi ra tòa làm chứng trong vụ sát hại ông Orlando Letelier. Những tưởng sẽ sống yên ổn tại Uruguay, nhưng ông Eugenio Berrios vẫn bị người của Augusto Pinochet sát hại bởi cựu nhân viên mật vụ là nhà hóa học, chịu trách nhiệm giám sát việc sản xuất khí độc thần kinh sarin và các loại vũ khí hóa học khác để chính quyền độc tài sử dụng chống lại lực lượng đối lập.

Năm 1995, cảnh sát Uruguay phát hiện ông Eugenio Berrios chết tại một bãi biển với mấy phát đạn bắn vào đầu. Cái chết của ông Berrios được coi là một trong những nhiệm vụ cuối cùng của "Chiến dịch kền kền" từng được thực hiện dưới thời Augusto Pinochet - chuyên ám sát người của lực lượng cánh tả. Luật sư Fabiola Letelier cho rằng, cựu nhân viên mật vụ Eugenio Berrios là nhân chứng quan trọng có thể làm sáng tỏ những tội ác từng diễn ra trong thời kỳ Augusto Pinochet nắm quyền.

Ngày 11/8 vừa qua, Tòa án Tối cao Chile đã giữ nguyên phán quyết đưa ra năm 2010 của tòa án địa phương. Theo đó, Tướng tình báo quân đội dưới thời nhà độc tài Augusto Pinochet là Hernan Ramirez, 76 tuổi, bị tuyên mức án 20 năm tù giam. Ông Hernan Ramirez bị cáo buộc cùng 10 sỹ quan quân đội Chile và 3 sỹ quan quân đội Uruguay lên kế hoạch và thực hiện vụ sát hại Eugenio Berrios, nhằm che giấu những bí mật đen tối nhất trong thời kỳ nắm quyền của nhà độc tài Augusto Pinochet. Sau khi bị tòa tuyên 20 năm tù, ông Hernan Ramirez đã tự sát bằng súng lục tại tư dinh. 3 sỹ quan quân đội Uruguay bị dẫn độ sang Chile từ tháng 4/2006 và sau khi bản án được tuyên, họ bị giam tại một nhà tù của quân đội ở ngoại ô Thủ đô Santiago.

Sau đó, Thẩm phán Crisosto Greisse thuộc Tòa phúc thẩm Santiago đã tuyên án 13 năm tù đối với 5 cựu sỹ quan cấp cao của DINA vì bị cáo buộc chủ mưu vụ bắt cóc Ziede Gomez, thành viên Phong trào Cánh tả cách mạng (MIR) trong chiến dịch mang tên Colombo năm 1974. 72 cựu nhân viên DINA khác bị tuyên phạt từ 10 tháng tới 4 năm tù giam, do có liên quan tới chiến dịch Colombo. Thẩm phán Crisosto Greisse cũng yêu cầu Chính phủ Chile phải bồi thường 245.000 USD cho vợ và con của nạn nhân. Theo giới truyền thông, chiến dịch Colombo do DINA tiến hành nhằm thủ tiêu 119 đảng viên cánh tả đối lập, mà đa phần thuộc MIR.

Số phận của những người liên quan

Sau khi chế độ Augusto Pinochet bị lật đổ, cơ quan tư pháp Chile đã tiến hành điều tra vụ ám sát cựu Ngoại trưởng Orlando Letelier. Đến năm 1995, vụ việc được khép lại và những người liên quan phải đứng trước vành móng ngựa. Theo đó, Tướng Pedro Espinosa và cựu Giám đốc DINA Manuel Contreras bị tuyên 7 năm tù/người. Cựu Giám đốc DINA Manuel Contreras còn bị cáo buộc liên quan tới vụ sát hại vợ chồng Tổng Tư lệnh quân đội Chile, Tướng Carlos Prats tại Argentina năm 1974, và ông ta vừa mới chết hồi tháng 8/2015.

Theo một báo cáo chính thức, trong 17 năm cầm quyền (1973-1990) của nhà độc tài Augusto Pinochet, khoảng 3.200 người đã bị giết hại, 1.300 người mất tích và gần 37.000 người bị tra tấn dã man trong các chiến dịch đàn áp. Mặc dù bị cáo buộc phạm hàng chục tội ác vi phạm nhân quyền, nhưng nhà độc tài Augusto Pinochet chỉ bị quản thúc tại gia, chưa bao giờ phải hầu tòa vì lý do sức khỏe và đã chết năm 2006 ở tuổi 91.

Theo giới truyền thông, Chính phủ Chile không tổ chức tang lễ với nghi thức nhà nước giành cho ông Augusto Pinochet, chỉ theo nghi lễ quân đội đối với cựu Tổng tư lệnh quân đội. Khi đó, cả Bộ trưởng Quốc phòng Vivianne Blanlot và Tư lệnh quân đội Oscar Izurieta đều có chung quan điểm khi quyết định sa thải Đại uý Augusto Pinochet Molina, cháu nội của nhà độc tài Augusto Pinochet vì có bài phát biểu không được phép tại tang lễ của ông nội - ca ngợi nhà độc tài là nhà lãnh đạo thế giới vĩ đại. Tổng thống Michelle Bachelet cũng đồng tình với cách giải quyết của Bộ trưởng Quốc phòng Vivianne Blanlot.

Tuy mất chức Tổng thống năm 1990, nhưng ông Augusto Pinochet vẫn lãnh đạo quân đội cho đến tháng 3/1998. Đến tháng 10-1998, ông Augusto Pinochet bị bắt tại Anh, sau đó bị quản thúc theo lệnh truy nã của Tây Ban Nha. Tới tháng 3/2000, ông Augusto Pinochet mới bị dẫn độ từ Anh về Chile.

Vẫn còn nhiều bí ẩn

Hơn 2 tháng trước (1/8), Mỹ cho công bố tài liệu (đăng trên trang web của Đại học George Washington) liên quan tới vụ quân đội Chile (cũng dưới thời Augusto Pinochet nắm quyền) thiêu sống 2 thanh niên năm 1986. Vụ sát hại dã man này bị che đậy suốt 30 năm qua, bởi nhân chứng bị bắt cóc và đe dọa, thẩm phán và luật sư bị gây sức ép. Vụ này bị phát hiện sau khi một trong những kẻ tham gia thú tội.

Theo đó, vào ngày 2/7/1986, một xe tuần tra của quân đội Chile đã bắt Rodrigo Rojas, 19 tuổi, và Carmen Gloria Quintana, 18 tuổi, ở Thủ đô Santiago. Hai thanh niên này đã bị tưới xăng và thiêu sống. Hung thủ đã vứt nạn nhân vẫn còn sống ra ngoại ô thành phố và họ tuy được cứu, nhưng Rodrigo Rojas đã chết sau đó 96 ngày do bỏng quá nặng. 5 ngày sau khi Rodrigo Rojas chết, cảnh sát trưởng Rodolfo Stange đã báo cáo sự việc với Augusto Pinochet, nhưng nhà độc tài này không tin và tuyên bố không muốn biết về vụ này.

Phó Tư lệnh quân đội Santiago Sinclair đã bắt các nhân chứng không được lên tiếng và hủy mọi bằng chứng có liên quan, sau khi nhận được báo cáo của cảnh sát trưởng Rodolfo Stange. Thượng tuần tháng 10/2015, cơ quan tư pháp Chile đã xét xử 7 kẻ có liên quan và ra lệnh bắt giam 5 tên khác.

Ngày 17/8, Chính phủ Chile đã thành lập một đơn vị đặc biệt có nhiệm vụ hỗ trợ quá trình điều tra những vụ vi phạm nhân quyền dưới thời nhà độc tài Augusto Pinochet. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Jose Antonio Gomez, đơn vị này do cựu Thẩm phán Tòa án Tối cao Alejandro Solis lãnh đạo và không trực tiếp tham gia quá trình điều tra các vụ án, chỉ phối hợp với các tòa án trong việc làm rõ những tội ác dưới thời Augusto Pinochet nắm quyền (1973-1990). Theo giới truyền thông, các tòa án Chile từng điều tra hơn 1.000 trường hợp bắt cóc, sát hại và tra tấn mà các quan chức dưới thời Augusto Pinochet gây ra, nhưng không có tiến triển bởi quân đội không muốn cung cấp thông tin về đối tượng có liên quan.

Gần 1 năm trước (19/11/2014), Tòa phúc thẩm tại Santiago đã yêu cầu nhà nước bồi thường 7,5 triệu USD cho hàng chục cựu tù nhân chính trị từng bị giam giữ (từ tháng 9/1973 đến tháng 9/1974) tại đảo Dawson thuộc tỉnh Tierra del Fuego dưới thời Augusto Pinochet. Sau đó (21/11/2014), Thẩm phán Mario Carroza đã tuyên án 5 năm tù giam đối với 2 cựu Đại tá quân đội là Edgar Cevallos Jones (83 tuổi) và Ramon Caceres Jorqueda (80 tuổi) vì bị cáo buộc đã tra tấn bằng ghế điện đối với Tướng Alberto Bachelet khi ông phản đối Augusto Pinochet. Bởi những cực hình kể trên là nguyên nhân khiến ông Alberto Bachelet lên cơn đau tim và chết năm 1974. Việc làm rõ nguyên nhân cái chết của Tướng Alberto Bachelet nằm trong số những cuộc điều tra được tiến hành từ năm 2011, có liên quan đến hơn 1.000 trường hợp kể trên. Tướng Alberto Bachelet là bố đẻ nữ Tổng thống Michelle Bachelet, nên cuộc điều tra này càng được quan tâm đặc biệt.