Giải pháp nào cho Syria?
- Thổ Nhĩ Kỳ - Syria đấu pháo dữ dội gần biên giới, nhiều người thiệt mạng
- Nga-Iran nhất quyết phản đối Mỹ hút dầu Syria
- Mỹ tuồn dầu thô của Syria ra bên ngoài
"Hôm nay, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt được một thỏa thuận ngừng bắn tại Syria", ông Pence xác nhận tại cuộc họp báo diễn ra sau cuộc hội đàm ở Phủ Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Pence cho biết Thổ Nhĩ Kỳ và các lực lượng đồng minh của Ankara đã đồng ý tạm ngừng chiến dịch quân sự "Mùa xuân Hòa bình" nhằm vào các lực lượng người Kurd tại Đông Bắc Syria vốn được Mỹ hậu thuẫn.
Tạm thời hay lâu dài?
Theo Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence, lực lượng người Kurd như Các đơn vị bảo vệ nhân dân người Kurd (YPG) và Các lực lượng Dân chủ Syria (SDF) cũng đã nhất trí lui quân và ngừng bắn.
Ông Pence cho hay: "Chúng tôi đang phối hợp với các thành viên YPG tại vùng đệm an toàn để thực hiện rút quân một cách trật tự ra khỏi khu vực biên giới 32km. Chúng tôi sẽ cùng nhau mang hòa bình và an ninh tới cho khu vực này".
 |
| Một người phụ nữ ở ngoại ô thị trấn Tal Tamr gần thị trấn Ras al-Ayn của người Kurd ở Syria, nơi các lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ đã nhắm mục tiêu tấn công. (Ảnh AFP / Getty) |
Reuters dẫn lời một quan chức giấu tên nói rằng Thổ Nhĩ Kỳ "đã đạt được chính xác cái họ cần": đó là dỡ bỏ trừng phạt và thiết lập một vùng đệm an toàn ở biên giới phía Nam không có các tay súng YPG. Theo thỏa thuận ngừng bắn, phía Thổ Nhĩ Kỳ cũng cam kết tiếp tục hợp tác với Mỹ trong cuộc chiến chống lại nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).
Phó Tổng thống Pence nói thêm rằng Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến sẽ đồng ý ngừng bắn vĩnh viễn sau khi rút quân. "Điều này cũng bao gồm một thỏa thuận của Thổ Nhĩ Kỳ để không tham gia vào hành động quân sự chống lại cộng đồng Kobani", ông Pence nói trong một cuộc họp báo.
"Ngoài ra, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ đã cùng cam kết giải quyết hòa bình và tương lai cho vùng đệm an toàn, hoạt động trên cơ sở quốc tế để đảm bảo rằng hòa bình và an ninh xác định khu vực biên giới này với Syria".
Tổng thống Donald Trump ca ngợi quyết định này là "tin tuyệt vời" và "một kết quả tuyệt vời". "Hàng triệu mạng sống sẽ được cứu", ông Donald Trump nói trong một tweet cảm ơn Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu đã tranh luận về đặc tính thỏa thuận ngừng bắn của ông Pence, nói rằng đó chỉ là "tạm dừng" cho đến khi lực lượng người Kurd rời khỏi khu vực. Ông lưu ý rằng Mỹ chấp nhận tầm quan trọng của vùng an toàn để bảo vệ lợi ích an ninh hợp pháp của Thổ Nhĩ Kỳ.
"Hai bên hoàn toàn đồng ý rằng vùng an toàn sẽ nằm dưới sự kiểm soát của Lực lượng Vũ trang Thổ Nhĩ Kỳ", ông Cavusoglu nói. "Ngừng bắn không có nghĩa là rút lực lượng của chúng tôi. Chúng tôi sẽ tiếp tục ở đó".
Ông Cavusoglu cũng mâu thuẫn trực tiếp với thông báo của ông Pence, rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng ý tham gia vào bất kỳ hành động quân sự nào tại Kobani, Syria. "Chúng tôi không đưa ra bất kỳ lời hứa nào về Kobani", ông Cavusoglu nói, và rằng họ sẽ thảo luận về Kobani với Nga trong tương lai, New York Times đưa tin.
Mỹ "không ở đây"
Mặc dù thông báo tạm dừng chiến đấu trong 5 ngày và đưa ra cho ông Pence một thỏa thuận để trở về nhà, nhưng thực tế nó không phải là một thỏa thuận ngừng bắn mà là một sự thừa nhận về sự mất ảnh hưởng nhanh chóng của Mỹ tại Syria kể từ cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu từ ngày 9-10.
Trong vòng chưa đầy hai tuần, vị trí chính thức của Mỹ đã đảo ngược từ một trong những thế lực hỗ trợ ngầm cho sự kiểm soát của người Kurd Syria ở miền Bắc Syria - sang một trong sự chấp nhận hoàn toàn tham vọng lãnh thổ của Thổ Nhĩ Kỳ trong cùng khu vực.
Aaron Stein, tác giả "Chính sách đối ngoại mới của Thổ Nhĩ Kỳ", và Giám đốc chương trình Trung Đông tại Viện Nghiên cứu chính sách đối ngoại, nói tất cả đều dựa trên khái niệm hư cấu rằng Mỹ có tiếng nói ở một nơi mà họ đã rút lính của mình. "Mỹ không liên quan ở đây, Mỹ đã rời đi", ông nói.
Thông báo của ông Pence cũng đặt ra câu hỏi về việc người Kurd thậm chí có đồng ý chuyển ra khỏi miền Bắc Syria hay không. Ông Pence nói với các phóng viên rằng Mỹ đã làm việc với các thành viên dân quân người Kurd, cũng như các lực lượng phòng thủ Syria để tạo điều kiện cho một cuộc rút quân có trật tự. Tuy nhiên, việc tạm dừng bạo lực dường như chỉ là một củ cà rốt cho ông Pence mang về nhà nhằm giúp chính quyền Donald Trump tuyên bố chiến thắng.
"Thỏa thuận này có thể KHÔNG BAO GIỜ được thực hiện 3 ngày trước", ông Donald Trump viết trên Twitter. "Cần có một số "tình yêu khó khăn" để hoàn thành nó. Tuyệt vời cho tất cả mọi người. Tự hào về tất cả!".
Ông Donald Trump đang đề cập đến một lá thư mà ông gửi cho ông Erdogan, cảnh báo ông này bằng những từ ngữ hiếm khi được sử dụng giữa các nguyên thủ quốc gia, như "Đừng là một người khó tính. Đừng là một kẻ ngốc!"…
Phái đoàn Mỹ đã đến Ankara vào đầu ngày 17-10 trong bối cảnh các báo cáo rằng ông Erdogan đã phát động cuộc xâm lược một phần như là một phản ứng với bức thư. Bức thư được đề ngày 9-10, cùng ngày một chiến dịch của quân đội Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu chống lại các chiến binh người Kurd Syria.
| Các binh lính phe đối lập Syria do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đang bắn súng máy về phía các chiến binh người Kurd, ở khu vực phía bắc Manbij của Syria vào ngày 14-10-2019. |
Không rõ bức thư của ông Donald Trump có tác dụng cảnh tỉnh đối với ông Erdogan như ông dự đoán hay không, nhưng mới đây nhiều hãng tin đưa tin rằng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã quẳng bức thư vào thùng rác, mặc dù các trợ lý của ông đã không trả lời khi được hỏi liệu ông có thực sự vứt nó đi không. Tuy nhiên, việc rời khỏi thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ với bất kỳ thỏa thuận nào là một tình huống tốt nhất đối với ông Pence và ông Pompeo. Nhiệm vụ của họ đã trở nên phức tạp hơn khi ông Donald Trump dường như "rửa tay" đối với khu vực, nói hôm 16-10 rằng "nó không liên quan gì đến chúng tôi".
Khó khả thi
Nhưng các nhà phân tích cho biết vẫn chưa rõ làm thế nào thỏa thuận có thể khả thi, vì hầu hết các bên liên quan chính ở miền Bắc Syria - lãnh đạo người Kurd và chính phủ Nga và Syria - không có mặt ở bàn đàm phán.
"Ngay cả khi lực lượng người Kurd Syria rời khỏi các khu vực hiện đang bị quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tấn công, sẽ không có gì ngăn họ tái triển khai đến các khu vực khác dọc biên giới Syria hiện nằm dưới phạm vi ảnh hưởng của chính phủ Nga và Syria", Sinan Ulgen, thuộc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chính sách đối ngoại, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Istanbul, cho biết.
Trong một nỗ lực tuyệt vọng để ngăn chặn bước tiến của Thổ Nhĩ Kỳ, giới lãnh đạo người Kurd đã nhượng lại quyền kiểm soát quân sự phần lớn lãnh thổ còn lại của họ cho chế độ Syria và những người ủng hộ Nga vào Chủ nhật 13-10, sau khi quân đội Mỹ rút khỏi khu vực. "Các quyết định liên quan đến miền bắc Syria không còn chỉ là về Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ", ông Ulgen nói. "Nó cũng nói về Nga và chế độ Syria và Y.P.G".
Ông Pence và Ngoại trưởng Mike Pompeo đã tới Thổ Nhĩ Kỳ trong tuần trước để bày tỏ lo ngại về cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria. Nhiều báo cáo về thương vong dân sự và trốn thoát các tù nhân liên kết với IS đã xuất hiện trong cuộc chiến giữa người Kurd và phiến quân được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn. Ông Erdogan dự kiến gặp Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng vào giữa tháng 11.
Tuần trước, Tổng thống Donald Trump đã lên án vụ tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria và đe dọa sẽ "hủy diệt hoàn toàn và xóa sổ nền kinh tế của Thổ Nhĩ Kỳ". Chính quyền Donald Trump theo đuổi bằng cách áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và nói rằng họ sẽ tăng thuế đối với nhập khẩu thép lên 50%. Ông Pence cho biết hôm 17-10 rằng sẽ không có lệnh trừng phạt mới nào đối với Thổ Nhĩ Kỳ, và các lệnh trừng phạt hiện tại sẽ được rút lại sau khi lệnh ngừng bắn vĩnh viễn có hiệu lực.
Các cuộc tấn công của lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và các đối tác của họ ở phía đông bắc Syria đã giết chết nhiều chiến binh và thường dân người Kurd. Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã xem các Đơn vị Bảo vệ Nhân dân của Lực lượng Dân chủ Syria đa số người Kurd là những kẻ khủng bố. Mặc dù ước tính thương vong dân sự rất khác nhau, Đài quan sát nhân quyền Syria cho biết có ít nhất 72 thường dân đã thiệt mạng, tạp chí Phố Wall đưa tin.
Ông Donald Trump đầu tháng này đột ngột tuyên bố sẽ rút quân đội Mỹ khỏi khu vực, một quyết định mà ông nói dựa trên cam kết hạn chế sự hiện diện quân sự của Mỹ ở Trung Đông.