IS mất đất, nhưng chưa hoàn toàn bị tiêu diệt

• Thủ lĩnh Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) Baghdadi vẫn còn sống?
• Liên minh đặc biệt chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng
• Có bàn tay của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng

Thành trì cuối cùng sụp đổ

IS từng kiểm soát những khu vực trải dài một phần lớn của Syria và Iraq, mà tổ chức này chỉ cần một mùa hè năm 2014 để xâm chiếm. Phần lãnh thổ này bao gồm nhiều thị trấn và thành phố, trong đó có cả Mosul, thành phố lớn thứ hai của Iraq. Các chiến binh khủng bố đã tuyên bố thiết lập một caliphate (vương quốc Hồi giáo) trải dài trên 1/3 lãnh thổ của Iraq và Syria.

Vào thời đỉnh điểm, phần lãnh thổ do IS kiểm soát có kích thước bằng nước Anh, trải dài từ gần thị trấn Aleppo của miền Bắc Syria đến vùng ngoại ô thủ đô Baghdad của Iraq và là nơi ở của 8 triệu người.

Tính đến đầu tháng 2, nhóm này chỉ nắm giữ khoảng 1 dặm vuông ở biên giới Syria, và mặc dù cuộc tấn công cuối cùng diễn ra trong 6 tuần, lực lượng người Kurd do Mỹ hậu thuẫn đã tuyên bố sự sụp đổ của “caliphate” tự xưng của IS. Sự sụp đổ của IS là một thành tựu lớn đối với Mỹ và các đồng minh của họ, mặc dù chiến thắng này không ngăn chặn IS tiến hành các cuộc tấn công trong khu vực hoặc truyền cảm hứng cho các cuộc tấn công ở nước ngoài.

Ở thời đỉnh cao vào năm 2014 và 2015, IS được coi là tổ chức khủng bố duy nhất kiểm soát một lãnh thổ rộng lớn. Nhưng các nhóm khủng bố trong suốt lịch sử đã tiến hành bạo lực một cách hoàn hảo mà không cần có lãnh thổ riêng. Vậy tại sao lãnh thổ riêng khiến IS trông rất đe dọa đối với thế giới? Và liệu thế giới có an toàn hơn khi caliphate đã bị tan rã?

Khi IS tích lũy lãnh thổ, chính quyền Obama đã tranh luận căng thẳng về việc có nên một lần nữa đưa quân đội Mỹ đến Iraq, nơi họ vừa rút quân chỉ vài năm trước. Quy mô Tình trạng nô lệ tình dục, thực thi bạo lực trong việc giải thích luật Hồi giáo, các vụ hành quyết hàng loạt của IS đã ngày càng rõ ràng hơn, nhưng nó vẫn còn mù mờ.

Trong khi đó, cũng có dấu hiệu cho thấy nhóm có thể sử dụng lãnh thổ của mình để thực hiện các cuộc tấn công chống lại các mục tiêu phương Tây, nhưng điều đó vẫn không nhất thiết có nghĩa là nó sẽ thành công. Hàng thập kỷ tranh luận trước khi IS ra đời đã không mang lại sự đồng thuận về tầm quan trọng của lãnh thổ đối với các nhóm khủng bố. 

Vụ tấn công khủng bố kinh hoàng nhất lịch sử Mỹ, vào ngày 11-9-2001, phần lớn đã được lên kế hoạch từ một nơi trú ẩn an toàn ở Afghanistan; vụ đánh bom gây tử vong nhiều thứ hai, vụ đánh bom thành phố Oklahoma, đã được lên kế hoạch ở Mỹ.

Sức mạnh của một caliphate

Vào mùa hè năm 2014, IS đã đánh tan toàn bộ các sư đoàn của quân đội Iraq, một số trong đó chỉ đơn giản là đã bốc hơi, thay vì chiến đấu, theo John R. Allen, tướng thủy quân lục chiến đã giúp tổ chức liên minh chống IS dưới thời chính quyền Obama. 

Nhóm này đã tiếp quản một trong những thành phố lớn nhất của Iraq, Mosul, nơi thủ lĩnh của nó, Abu Bakr al-Baghdadi, đã tuyên bố một caliphate. Sự sụp đổ của thủ đô Baghdad, Iraq đối với các chiến binh dường như cho thấy việc xây dựng caliphate là một khả năng thực sự. 

Mục tiêu của nhóm này dường như không thể cưỡng lại và bất khả chiến bại, Allen nói. Và họ đang hướng sự chú ý về phía Vùng đất phía Bắc của người Kurd Iraq. 

Các quan chức Mỹ bắt đầu lo lắng rằng IS có thể giày xéo người Kurd, những người từng là một trong những đối tác tốt nhất của Lầu Năm Góc hồi ở Iraq. 

Các quan chức cũng kinh hoàng trước thảm họa nhân đạo đang diễn ra trên núi Kurdistan, núi Sinjar của Iraq, nơi nhóm này đã bao vây các thành viên của nhóm thiểu số tôn giáo Yazidi.

Trong khi đó, với lãnh thổ đã tích lũy, IS có thể tự do điều động, tiếp cận các nguồn tài chính và một công cụ tuyển mộ mạnh mẽ hàng ngàn chiến binh nước ngoài đang tìm một nơi để sống và chiến đấu cho phiên bản Hồi giáo của họ. IS đã tịch thu các ngân hàng và nhà máy lọc dầu; tạo ra thu nhập bằng cách đánh thuế người dân trong các khu vực dưới sự kiểm soát của chúng. 

Theo một ước tính, các nguồn này đã tăng thêm doanh thu hơn 800 triệu đô la cho IS vào năm 2015. Trong khi đó, việc phát động các cuộc tấn công khủng bố có chi phí khá rẻ, đôi khi chỉ là tiền thuê xe. Và IS càng có nhiều tài nguyên, thì càng có nhiều khả năng gây thiệt hại. Không chỉ với súng ống, IS đã chiếm giữ Đại học Mosul, nơi chúng tiến hành nghiên cứu về vũ khí hóa học. Al-Qaeda đã thực hiện những nghiên cứu tương tự tại các cơ sở ở Afghanistan.

Cuối cùng, việc thành lập một caliphate, một vùng đất được cho là "thánh" mà IS tuyên truyền rằng người Hồi giáo trên khắp thế giới có trách nhiệm bảo vệ và mở rộng. Dự án này đã thu hút hàng ngàn người nước ngoài đến Iraq và Syria, không chỉ để chiến đấu, mà còn giúp quản lý nhà nước mới được tuyên bố. Sự tồn tại của thực thể này trông giống như một tuyên bố mạnh mẽ, không chỉ IS có thể đe dọa quân đội hùng mạnh nhất trên Trái đất, nhưng cũng đã thành công trong việc vẽ lại bản đồ Trung Đông.

IS đã thực hiện một số cuộc tấn công táo bạo ở nước ngoài, chẳng hạn như vụ đánh bom và nổ súng kết hợp ở Paris, được lên kế hoạch từ thủ đô tự xưng caliphate ở Raqqa, Syria, khiến khoảng 130 người thiệt mạng. 

Nhưng ở Mỹ và châu Âu, tình trạng thường xảy ra là các cá nhân chỉ có kết nối trực tuyến với IS, nhưng cũng thực hiện các cuộc tấn công trên danh nghĩa của IS và cũng gây chết chóc lớn, như vụ tấn công xe tải năm 2016 ở Nice đã giết chết hơn 80 người, hoặc vụ nổ súng ở Orlando cùng năm đó đã giết chết 50 người. 

Mặc dù vậy, phần lớn nạn nhân của IS này không phải là phương Tây, họ chủ yếu là người Iraq và Syria sống dưới sự kiểm soát của IS, hàng ngàn người đã chết dưới sự cai trị của IS kể từ năm 2014. Thêm vào đó, hơn 1.000 người đã chết trong chiến dịch của liên minh chống IS.

Quái vật 3 đầu

Vì lãnh thổ cốt lõi của IS đã sụp đổ, nên sức mạnh của nhóm giảm rõ rệt. Các tuyên truyền của IS đã giảm đi với sự phá hủy của một số trung tâm truyền thông của nó ở Syria. Dòng chảy chiến binh nước ngoài đến lãnh thổ bị thu hẹp đã chậm lại đáng kể. Số người chết trong các vụ tấn công mà nhóm này tuyên bố trên toàn thế giới đã giảm dần kể từ mức cao nhất vào năm 2014. Cuộc tấn công gần đây nhất mà nhóm này tuyên bố chống lại một mục tiêu phương Tây là vào tháng 8-2017, khi một chiếc xe tải đâm vào người đi bộ ở Barcelona, làm 13 người chết.

Tuy nhiên, nhóm tiếp tục thực hiện các vụ đánh bom tự sát lớn ở Iraq, Syria và các nơi khác vào cuối tháng 1, họ đã nhận trách nhiệm về một vụ đánh bom tự sát khiến 20 người thiệt mạng ở Indonesia. Ước tính của Lầu Năm Góc và Liên Hiệp Quốc cho biết lực lượng chiến đấu của IS lên tới 30.000 người, hầu như ít thay đổi so với ước tính của CIA về IS năm 2014. 

Việc sản xuất các chương trình tuyên truyền mới của nhóm có thể bị chậm lại, nhưng có rất nhiều chương trình dành cho những người nhiệt tình có kết nối internet. Nếu ai đó muốn lái một chiếc xe vào đám đông và tuyên bố rằng IS đã khiến anh ta làm điều đó, thì việc ngăn chặn hắn ta hiện nay cũng khó khăn như trước kia.

"Ngay bây giờ, chúng tôi biết rằng có những máy bay chiến đấu IS nằm rải rác xung quanh Syria và Iraq, và chính IS đang phát triển ở các nơi khác trên thế giới. Mối đe dọa IS vẫn còn", Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton nói với ABC. 

Tướng Allen ví IS là một con quái vật 3 đầu: cái đầu chính ở Iraq và Syria, một cái đầu ở 8 tỉnh IS, và một cái đầu nằm trên không gian mạng. Với một trong những cái đầu đã biến mất, câu hỏi là những cái đầu khác sẽ phản ứng như thế nào. Có phải một thất bại có nghĩa là mọi người ít bị IS thu hút bởi vì nó không còn là xu hướng chiến thắng, hay nó ám chỉ rằng mọi người sẽ muốn trả thù?

Tuyên bố chiến thắng của SDF được nhận định chỉ có giá trị tượng trưng. Hàng ngàn chiến binh IS đã giải tán và đi vào hoạt động ngầm. Các quan chức quốc phòng Hoa Kỳ đã cảnh báo rằng IS có thể trở lại Syria trong vòng 1 năm nếu áp lực quân sự và chống khủng bố được giảm bớt. Và ISIS đã thành lập các chi nhánh trên khắp châu Á và châu Phi, và tiếp tục hoạt động ở những nơi như Afghanistan, Libya, Bán đảo Sinai của Ai Cập, Yemen và Philippines.