Buôn bán thận bất hợp pháp tăng chóng mặt

• Phá nhiều đường dây buôn bán nội tạng ở châu Âu
• Nhiều giáo sư, bác sĩ Ai Cập dính vào đường dây buôn bán nội tạng

Theo các quảng cáo trên mạng, giá chào bán một quả thận có thể lên tới 500.000 peso (9.700 USD), tùy theo thỏa thuận. Giá trung bình là từ 200.000-300.000 peso (3.900-5.800 USD). Người nhận thường trả tiền thức ăn và đi lại cho người hiến tạng, cũng như phí môi giới. 

Đằng sau đó là các đường dây tội phạm có tổ chức ở Philippines. Chúng nở rộ nhờ vào sự nghèo đói, cũng như sự gia tăng số bệnh nhân bị bệnh thận. Số bệnh nhân chạy thận đã tăng từ 9.716 năm 2010 lên 21.535 năm 2017, theo thống kê chính thức.

Bất chấp pháp luật 

Reyna về nhà, mệt mỏi sau một ngày dài ở Bệnh viện Đa khoa Philippines. Bà dành cả ngày nói chuyện với hai người có thể hiến thận. Họ chính là nguồn thu nhập tiềm năng của bà. Reyna là một "cò săn thận", đi khắp các khu ổ chuột ở Manila để tìm người hiến tạng. 

Cách kiếm tiền của bà là trái pháp luật, và có thể mang lại án phạt 20 năm tù. Nhưng vì nghèo đói, bà đã bất chấp rủi ro ngồi sau song sắt. Danh sách chờ dài Hiến tạng ở Philippines hợp pháp nếu người hiến và người nhận là họ hàng. Nói chung, những người có thể hiến và nhận cho nhau là cha mẹ, con cái, anh chị em, ông bà và các cháu.

Hiến tạng giữa những người không cùng huyết thống cũng được cho phép - với cả người Philippines và người nước ngoài - nếu hai bên có quan hệ thân thích. Người cho nội tạng phải chứng tỏ được rằng mình đang hiến tạng tự nguyện, vì tình thân. Chẳng hạn, hai người yêu nhau lâu dài có thể hiến tạng cho nhau. Đồng nghiệp nếu biết nhau hơn 10 năm cũng đủ điều kiện. 

Không có quan hệ thân tình như trên, việc hiến tạng là phạm pháp. Nhưng các đường dây vẫn hoạt động rộng rãi, được thương mại hóa. Các giao dịch được thực hiện "chui", và đây từ lâu đã là "bí mật mà ai cũng biết" ở đất nước này.  

"Chúng tôi không thành công trong việc phòng bệnh thận. Nguyên nhân gốc rễ là tiểu đường và cao huyết áp, và số ca bệnh này đang tăng lên", bác sĩ Benita Padilla, chuyên gia về thận từ Viện Thận và Ghép tạng Quốc gia ở Manila, nói với Channel NewsAsia. 

Những người cần thận đa số là những người bị suy thận mạn tính và phải chạy thận. Theo bác sĩ Padilla, khoảng 40.000 bệnh nhân phải chạy thận trên cả nước mỗi năm, nhưng chỉ 500 người trong số họ có thể tìm được người hiến thận. Ngay cả khi có khả năng chi trả 11.000-20.000 USD chi phí phẫu thuật, người nhận vẫn phải đối mặt với danh sách chờ dài và thực tế phũ phàng là có thể họ sẽ phải chạy thận cả đời. 

Reyna tìm người sẵn sàng hiến thận, rồi sắp xếp cho họ đi khám. Với mỗi người chịu đi như vậy, bà nhận được 500 peso Philippines, tương đương 1 USD. Quá trình khám có thể mất tới một năm. Lợi nhuận hấp dẫn khiến thị trường buôn bán nội tạng trái pháp luật ở Philippines nở rộ, nhắm đến các nạn nhân nghèo, yếu thế suốt nhiều thập kỷ nay. 

"Chính phủ không thể chặn được. Họ không thể cấm những người đang có nhu cầu, đang cố kiếm sống qua ngày", Reyna nói với Channel NewsAsia trong ngôi nhà tồi tàn của mình. Đơn hàng gần nhất đến từ một công chức về hưu bị suy thận giai đoạn sau, phải chạy thận. Người này sẵn sàng trả 120.000 peso (2.300 USD) để mua quả thận khỏe mạnh.

Nhiều người bán thận vì bị lừa

Người mua thận thường thuê "môi giới" để tìm những người hiến thận, sẵn sàng giả các mối quan hệ thân tình, các giấy tờ để hợp pháp hóa việc hiến thận trong mắt chính quyền. Môi giới tiếp tục thuê "cò thận" như Reyna, sống trong các khu nghèo, quen biết tốt, biết cách nhắm đến những người hoàn cảnh khó khăn, túng thiếu, dễ bị thuyết phục đi bán nội tạng. 

Theo bà Nancy Scheper-Hughes từ tổ chức Organ Watch chuyên giám sát buôn bán nội tạng. Theo nghiên cứu của bà, đa số nạn nhân tự nguyện đi hiến tạng, để rồi nhận ra họ đã bị lừa gạt. "Người hiến tạng thường lo ngại đang phạm pháp, rằng đây là cái bẫy", Reyna nói: "Vì vậy tôi phải nói là tôi biết bệnh nhân, là bạn của bệnh nhân và muốn cứu giúp, như vậy để họ tin". 

Reyna trở thành cò thận sau khi chính chồng của bà bán thận. Bà đã dành nhiều năm làm quen với các môi giới khác, và những người mua, người bán ở Manila.

Chính phủ Philippines đang hành động để dẹp bỏ buôn bán nội tạng, thiết lập các ủy ban giám sát quốc gia, tạo quy chuẩn đánh giá người hiến tạng. Nhưng trong khi các quy chuẩn đang được hoàn thiện, cò thận như Reyna tiếp tục lạm dụng những người nghèo hiến thận, hướng dẫn họ cách lừa dối chính quyền. "Đối với một số người hiến tạng, đó là lựa chọn duy nhất mà họ có để kiếm tiền.  Reyna nói.

Người bán thận được "tuyển" từ những cộng đồng dân cư nghèo ở thủ đô Manila và họ nhận được từ 2.000 tới 3.000 USD cho một quả thận. Nhưng do hiện nay nhu cầu về ghép thận quá cao nên những kẻ trung gian bắt đầu đi sang những vùng lân cận của thủ đô Manila và ở miền Trung Philippines để tìm người bán thận. Các tổ chức tội phạm và các bác sĩ chuyên phẫu thuật ghép tạng là những người kiếm lợi được nhiều nhất trong những ca ghép tạng ở Philippines.