Tân Tổng thống và vấn nạn tham nhũng tại Guatemala

Theo giới truyền thông, ông Jimmy Morales mới rời sự nghiệp diễn xuất truyền hình hồi năm ngoái để dành thời gian tranh cử và trở thành ứng cử viên của đảng Mặt trận Tiếp cận Quốc gia. Tuy không có kinh nghiệm tham chính, nhưng ông Jimmy Morales vẫn đánh bại đối thủ là cựu Đệ nhất phu nhân Sandra Torres, ứng cử viên của đảng Đoàn kết Dân tộc vì Hy vọng (chỉ giành được 31% số phiếu).

Cựu diễn viên hài đã thuyết phục cử tri bằng cam kết chống tham nhũng và ngay sau khi biết thắng cử, ông Jimmy Morales lập tức tuyên bố, sẽ mạnh tay trong cuộc chiến chống tham nhũng và làm trong sạch tân chính phủ. Giới truyền thông cho rằng, những người ủng hộ ông Jimmy Morales khi bất mãn trước bê bối tham nhũng của chính phủ dưới thời cựu Tổng thống Otto Perez Monila, người bị bắt hôm 3/9 vừa qua. Dự kiến, tân Tổng thống sẽ nhậm chức vào ngày 14/1/2016 và trong gian đoạn ông Jimmy Morales chưa nắm quyền, Phó Tổng thống Alejandro Maldonado lãnh đạo đất nước với tư cách Tổng thống lâm thời (từ 3/9).

Ngày 26/10, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đã chúc mừng ông Jimmy Morales vừa đắc cử Tổng thống Guatemala, đồng thời tái khẳng định sự ủng hộ của Washington đối với Guatemala trong cuộc chiến chống tham nhũng. Hơn 10 ngày trước (16/10) Chính phủ Mỹ từng khẳng định, đã tài trợ thêm 5 triệu USD cho Ủy ban Quốc tế chống miễn trừ hình phạt tại Guatemala (CICIG), cơ quan từng điều tra tham nhũng khiến chính phủ của cựu Tổng thống Otto Perez Molina bị sụp đổ. Giới chuyên môn cho rằng, tuy chỉ là một cơ quan trực thuộc Liên hợp quốc, nhưng CICIG được coi là công cụ gây ảnh hưởng trực tiếp của Mỹ tại Guatemala. Bởi tuy ngân sách hoạt động của CICIG khoảng 10 triệu USD/năm, nhưng từ năm 2008, số tiền tài trợ trực tiếp và công khai của Mỹ cho cơ quan này đã là 36 triệu USD.

Theo giới truyền thông, trước khi CICIG bắt đầu công bố vụ án tham nhũng khiến bà Roxana Baldetti phải rời ghế Phó Tổng thống hồi tháng 5 và ông Otto Perez Monila phải từ chức hôm 3-9, Đại sứ Mỹ tại Guatemala từng gây sức ép buộc cựu Tổng thống Otto Perez Monila phải gia hạn hoạt động cho CICIG. Người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest từng tuyên bố, Washington ủng hộ quyết định từ chức của ông Otto Perez Molina.

Theo giới truyền thông, CICIG đã thu thập bằng chứng từ hơn 89.000 cuộc nghe lén điện thoại, 6.000 thư điện tử và 17 cuộc vây bắt. Và mạng lưới do cựu Tổng thống cầm đầu đã tham nhũng 3,8 triệu USD trong gần 1 năm qua (từ tháng 5/2014 đến tháng 4/2015), trong đó ông Otto Perez Monila và cựu Phó Tổng thống Roxana Beldetti mỗi người nhận hối lộ 800.000 USD.

Gần 2 tháng trước (8/9), Thẩm phán Miguel Angel Galvez thông báo, cựu Tổng thống Otto Perez Monila bị tạm giam 3 tháng và chờ ngày xét xử đối với một loạt tội danh trong thời gian ông nắm quyền. Theo đó, cựu Tổng thống Otto Perez Monila đã chính thức bị buộc tội tham nhũng. Và Thẩm phán Miguel Angel Galvez cũng khẳng định, có đủ bằng chứng chứng minh cựu Tổng thống Otto Perez Monila đã tham gia vào một mạng lưới phạm tội mang tên The Line (còn gọi là La Linea). Và đây là một đường dây chuyên móc nối với các công ty nhập khẩu và quan chức chính phủ nhằm trốn thuế và hối lộ.

Theo giới chuyên môn, nếu luật sư của ông Otto Perez Monila có thể thuyết phục được tòa rằng, những bằng chứng tìm được không đủ để kết tội, cựu Tổng thống sẽ tránh bị định tội vào ngày 21/12/2015.

Thẩm phán Miguel Angel Galvez từng cho rằng, cựu Tổng thống Otto Perez Molina có khả năng đào tẩu bằng máy bay, nên phải bị giam giữ tại nhà tù quân sự Matamoros gần trung tâm thủ đô Guatemala City. Tối 1/9, ông Otto Perez Molina bị cấm ra nước ngoài và đây là biện pháp chưa từng diễn ra ở Guatemala. Trước đó, với 158 phiếu thuận, Quốc hội Guatemala đã thông qua nghị quyết tước quyền miễn trừ của ông Otto Perez Molina.

Ông Otto Perez Molina bị cáo buộc đẩy đất nước vào cuộc khủng hoảng chính trị sau khi đứng đầu một đường dây nhận hối lộ "khủng". Bộ trưởng Tư pháp Thelma Albania cho biết, ông Otto Perez Molina còn bị điều tra tội rửa tiền, do đó khối tài sản của cựu Tổng thống đã bị phong tỏa. Thẩm phán Miguel Angel Galvez cũng đã ra lệnh bắt tạm giam không cho tại ngoại đối với cựu Phó Tổng thống để phục vụ công tác điều tra bởi bà Roxana Baldetti có quốc tịch Italia, đang bị cáo buộc cùng ông Otto Perez Molina điều hành mạng lưới biển thủ hàng triệu USD công quỹ. Và tòa cũng đã đóng băng tài khoản ngân hàng của cựu Phó Tổng thống cùng 11 bất động sản của gia đình bà Roxana Baldetti.

Được biết, hơn 20 quan chức trong chính quyền cựu Tổng thống Otto Perez Monila, như cựu Phó Tổng thống Roxana Beldetti, cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương... đều đã bị bắt vì có liên quan tới The Line.