Tiết lộ danh tính điệp viên thứ tư đánh cắp bí mật hạt nhân Mỹ

• Điệp viên huyền thoại của tình báo XôViết qua đời ở tuổi 103
• Alexander Kopaski - Điệp viên “độc nhất vô nhị”
• Vụ trao đổi điệp viên với số lượng kỷ lục

Nhưng trên thực tế, có một điệp viên thứ tư - mật danh "Godsend" - đã tham gia truyền lại bí mật nguyên tử cho tình báo Liên Xô. Danh tính của người này đã bị che giấu khỏi tầm nhìn công khai cho đến tận gần đây.

Điệp viên thứ tư

Tên thật của ông ta là Oscar Seborer, và ông làm việc tại Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở New Mexico, quê hương của Dự án Manhattan nơi chế tạo vũ khí hạt nhân đầu tiên. Trong nhiều thập kỷ, cái tên Seborer hầu như bị lu mờ, chỉ được đề cập trong vài chục trang giữa hàng chục ngàn tài liệu bí mật do FBI biên soạn. 

Nhưng khi các tài liệu này được giải mật vào năm 2011, chúng đã thu hút sự chú ý của hai nhà sử học, John Earl Haynes và Harvey Klehr. 70 năm sau khi Seborer phản bội đất nước của mình, câu chuyện của ông cuối cùng đã được kể lại, tờ New York Times mới đây đưa tin.

Các công nhân lắp đặt thiết bị nguyên tử đầu tiên trên thế giới, được đặt tên là “The Gadget”, một tòa tháp thử nghiệm tại Khu vực ném bom Alamogordo ở New Mexico vào tháng 7-1945.

Nhà sử học Klehr, trước đây làm việc tại Thư viện Quốc hội, và Haynes, giáo sư danh dự tại Đại học Emory ở Georgia, trước đây đã từng cộng tác với các cuốn sách về gián điệp thời Liên Xô, như "Venona: Giải mã gián điệp Xô viết ở Mỹ" (1999) và "Gián điệp: Sự trỗi dậy và sụp đổ của KGB ở Mỹ" (2010), được phát hành bởi Nhà xuất bản Đại học Yale.

Trước phát hiện này, ba điệp viên được biết đến là những người mang bí mật nguyên tử cho Liên Xô từ Los Alamos gồm David Greenglass, Klaus Fuchs và Theodore Hall. Điệp viên thứ tư đã được đề xuất vào đầu những năm 1990 dựa trên manh mối trong hồi ký của các sĩ quan KGB, nhưng đến năm 1995, người ta phát hiện những manh mối đó thật ra là một phần chiến dịch thông tin sai lệch của Nga nhằm bảo vệ một điệp viên tích cực khác, Klehr và Haynes viết. Họ đã công bố trực tuyến phát hiện của họ trong số mới nhất của tạp chí CIA Studies in Intelligence.

Các nhà nghiên cứu đã đặt tên cho Seborer là gián điệp thứ tư của Los Alamos, dựa trên các tài liệu FBI đã giải mật năm 2011, cũng như các hồ sơ một phần từ một sáng kiến kéo dài hàng thập kỷ có tên là Chiến dịch SOLO. Chiến dịch này diễn ra từ năm 1952 đến 1980, tập trung vào hai anh em người Mỹ đã cung cấp thông tin cho FBI. 

Cho đến nay, chỉ có các hồ sơ SOLO cho đến năm 1956 được công khai, và vẫn còn nhiều câu hỏi mở về hoạt động của Sabor với tư cách là một điệp viên và những gì đã xảy ra với ông ta sau khi trốn sang Liên Xô, các nhà nghiên cứu viết.

"Dễ bị bỏ qua"

Đề cập đến Seborer rất ít ỏi và "dễ bị bỏ qua" trong hàng núi hồ sơ đồ sộ, Klehr và Haynes nói. Tuy nhiên, họ biết rằng gia đình ông - những người nhập cư Do Thái từ Ba Lan - là "một phần của mạng lưới những người có liên quan đến tình báo Liên Xô".

Seborer được đào tạo như một kỹ sư và tham gia Quân đội Mỹ năm 1942; ông đã chuyển đến Los Alamos năm 1944 và được giao việc tại Dự án Manhattan trong hai năm, theo bài báo. Sau chiến tranh, ông làm kỹ sư điện cho Hải quân Mỹ, nhưng các dấu hiệu bắt đầu xuất hiện cho thấy rằng tất cả đều không ổn. Theo các nghiên cứu, các sĩ quan cấp trên của ông đã liên tục báo cáo về vấn đề bảo mật là "rủi ro an ninh", nhưng điều này dường như nảy sinh từ các mối liên hệ của ông với những người trong nước thay vì nghi ngờ gián điệp, theo nghiên cứu.

Năm 1952, Seborer đã bí mật trốn khỏi đất nước cùng với anh trai, chị vợ và mẹ vợ. Cuối cùng ông định cư ở Moskva, nơi ông chết năm 2015. Các cuộc trò chuyện từ các tập tin của SOLO gợi ý rằng "Người ghi bàn" có thể đã gặp phải điều gì đó khi ở Los Alamos. "Oscar ở New Mexico - bạn hiểu ý tôi", luật sư Isidore Needman nói với một trong những người cung cấp thông tin. "Tôi sẽ không vẽ cho bạn một sơ đồ", ông nói thêm, như Haynes và Klehr đã ghi chú trong bài báo của họ.

Needman tiếp tục gợi ý một cách cởi mở hơn rằng Seborer là một gián điệp, thậm chí còn viết một ghi chú cho người cung cấp thông tin có nội dung: "Anh ta (Người ghi bàn) đã trao cho họ (Liên Xô) công thức cho bom 'A'", các nhà nghiên cứu báo cáo.

Một "Godsend" của Liên Xô

Tài liệu lưu trữ KGB được công khai vào năm 2009 có nhiều manh mối chỉ ra Seborer là một điệp viên nguyên tử thứ tư. Ghi chú mô tả một ca phẫu thuật tại Los Alamos, được xác định là "Godsend", bàn giao bí mật nguyên tử nhưng sau đó rời đi để nhận một công việc khác, như Seborer đã làm. 

Hơn nữa, Godsend không đơn độc; ông là một phần của "gia đình." Các tên mã khác - "Bố già", "Tương đối" và "Nata" - lần lượt đề cập đến hai anh trai và em gái của Godsend, các nhà nghiên cứu đã viết. Nhóm này có khả năng đại diện cho Seborer và anh chị em của ông ta, những người được biết đến với các hoạt động và mối quan hệ với tình báo Liên Xô , theo nghiên cứu.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu vẫn đang làm việc để chắp nối các chi tiết để xác định các bí mật nguyên tử cụ thể mà Seborer có thể đã chia sẻ - và liệu các thành viên gia đình của ông có đóng vai trò trực tiếp trong hoạt động gián điệp hay không. "Mặc dù chúng tôi biết rất nhiều về thông tin mà Fuchs, Hall và Greenglass có quyền truy cập - và một số chi tiết cụ thể về chính xác những gì họ cung cấp cho Liên Xô - chúng tôi chỉ biết rằng Seborer đã cung cấp một cái gì đó", họ viết trong nghiên cứu.

Cho đến nay, ít nhất, tầm quan trọng của những đóng góp của Sabor đối với tình báo Liên Xô vẫn còn là một ẩn số. Mặc dù có thể đáng chú ý rằng một trong những người tham dự đám tang của ông là đại diện của Dịch vụ An ninh Liên bang Nga - cơ quan gián điệp thay thế KGB, các nhà nghiên cứu báo cáo.