Tòa án Nam Phi: Thỏa thuận hạt nhân với Nga là vi hiến?
Tòa án Tối cao Western Cape ở Cape Town đưa ra phán quyết hôm 26-4, cho rằng thỏa thuận giữa ông Zuma và Tổng thống Nga Vladimir Putin ký năm 2014 về việc xây dựng và vận hành các nhà máy điện hạt nhân là phi pháp.
Phán quyết này có thể làm gia tăng những căng thẳng trong đảng African National Congress cầm quyền, vì trước đó có tin đồn rằng việc ông Zuma sa thải Bộ trưởng Tài chính Pravin Gordhan, một nhân vật được công chúng mến mộ, chủ yếu vì Bộ Tài chính phản đối việc xây các nhà máy điện do quá tốn kém.
Chính phủ có thể kháng cáo, nhưng Earthlife - tổ chức môi trường đã kiện vụ việc ra tòa án - tuyên bố “sẽ là dại dột cho Tổng thống hay bất kỳ ai khác chống lại bản án”.
 |
| Tổng thống Zuma đau đầu với phán quyết của tòa án. |
Các nhà phân tích đã ước tính đất nước hiện đại nhất của lục địa đen có thể phải tiêu tốn cỡ 1.000 tỷ rand (76 tỷ USD) để xây 8 nhà máy công suất 9,6 gigawatt như kế hoạch, và điều này sẽ gây căng thẳng cho ngân sách trong bối cảnh Nam Phi đang ở trong giai đoạn tăng trưởng yếu.
Theo sau việc cải tổ nội các của ông Zuma hồi tháng 4, Tập đoàn Năng lượng Hạt nhân Nam Phi nói sẽ tranh thủ xin giấy phép để xây các nhà máy ngay trong tháng 6 tới và đầu năm 2018 sẽ ký những hợp đồng đầu tiên.
Nhưng phán quyết của tòa án hôm 26-4 sẽ khiến tiến trình này bị chậm lại đáng kể, thậm chí có thể bị dừng lại. Tòa án cũng cho rằng Công ty Điện lực quốc gia Eskom đã được giao trách nhiệm sai trái trong việc mua các trang thiết bị cho các nhà máy hạt nhân.
“Tất cả các quá trình mua sắm liên quan đến nhà máy hạt nhân đều không tuân theo những chuẩn mực minh bạch cần phải có trong một nền dân chủ”, Thư ký điều hành của Hội đồng Phát triển Hiến pháp Nam Phi, ông Lawson Naidoo, nói.
Tòa án cho biết ông Zuma đã có quá nhiều ưu đãi với Nga trong thỏa thuận, như miễn tiền đền bù tai nạn và ưu đãi thuế.
Hãng đánh giá tín nhiệm toàn cầu Fitch Ratings đã hạ bậc tín nhiệm trái phiếu chính phủ của Nam Phi xuống mức “đầu cơ cao” sau khi ông Zuma cải tổ nội các. Hãng này cho rằng thỏa thuận hạt nhân là một nguyên nhân chính khiến ông Gordhan bị sa thải.
Các đảng phái đối lập đã tố cáo có tham nhũng nghiêm trọng trong thỏa thuận hạt nhân; đồng thời nói có mối quan hệ giữa Tổng thống với gia tộc Gupta nhiều ảnh hưởng.
Oakbay, công ty của nhà Guptas, sở hữu mỏ uranium duy nhất của đất nước. Con trai ông Zuma từng là giám đốc của mỏ này cho tới năm 2016. “Thỏa thuận là một công cụ để thỏa mãn lợi ích của một chính phủ tham nhũng”, người phát ngôn đảng Chiến binh Tự do kinh tế (EFF) nói.
Cho đến nay, cả ông Zuma và nhà Guptas đều luôn khẳng định không có làm gì sai trái.