WHO họp đại hội trong bầu không khí căng thẳng Mỹ - Trung

• Những vấn đề gai góc tại cuộc họp trực tuyến về COVID-19 của WHO

Ngày 18/5, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) họp đại hội đồng Y tế Thế giới trong vòng hai ngày nhằm tìm cách phối hợp đối phó với dịch virus corona chủng mới. Căng thẳng gay gắt giữa Mỹ và Trung Quốc rất có thể sẽ phá hỏng các cuộc tranh luận.

Trong tình hình dịch bệnh hiện nay, các cuộc hội thảo trong khuôn khổ cuộc họp thường niên của WHO năm nay với sự tham gia của 194 quốc gia thành viên được tổ chức trực tuyến.

Mục tiêu của cuộc họp là đạt được một đồng thuận cho dự thảo nghị quyết yêu cầu Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus phải "sớm khởi động một quy trình đánh giá nhằm xem xét khả năng ứng phó dịch tễ của cộng đồng quốc tế cũng như là các biện pháp do WHO đưa ra". 

Hơn nữa, việc "xác định nguồn gốc bệnh truyền nhiễm của virus từ động vật sang người và tìm hiểu rõ đường lây nhiễm của virus trong dân chúng" là điều cấp thiết.

Lãnh đạo chiến dịch Y sĩ Không Biên giới Gaelle Krikorian nhấn mạnh rằng nghị quyết cũng nên kêu gọi "các sản phẩm y tế phải được phân phối rộng rãi, nhanh chóng và công bằng nhất có thể" thì công cuộc chống virus mới có hiệu quả.

Làm thế nào đạt được một đồng thuận chung cho những câu hỏi trên trong khi các chủ đề gây bất đồng không phải là ít, từ việc cải cách tổ chức, sự gia nhập của Đài Loan, phân phối vaccine, cho đến việc gởi chuyên gia đến Trung Quốc… trong đó nguồn gốc dịch bệnh hiện đang là tâm điểm của cuộc khẩu chiến giữa Mỹ và Trung Quốc.

Cho tới sáng 18/5, dịch COVID- 19 đã khiến gần 317.000 người chết, gần 4,8 triệu ca nhiễm tại 213 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó nước Mỹ là quốc gia chịu thiệt hại nặng nề nhất về người, đồng thời đẩy nền kinh tế toàn cầu chìm sâu trong suy thoái. 

Đại dịch cũng "hồi sinh" tất cả kịch bản tồi tệ nhất của mối quan hệ Mỹ - Trung, đẩy hai nước tiến sát nhất tới bờ vực đối đầu kể từ khi thiết lập quan hệ cách đây 4 thập kỷ. 

Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí bày tỏ sự thất vọng với thỏa thuận thương mại giữa hai nước, một trong số ít cam kết nhằm ngăn chặn những cuộc đấu khẩu leo thang thành xung đột thực sự.

Ngày 14/5, Tổng thống Trump nói rằng ông thất vọng với cách Trung Quốc xử lý COVID-19 và có thể trả đũa bằng cách cắt hoàn toàn quan hệ với nước này. "Tôi có mối quan hệ rất tốt đẹp với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, nhưng ngay bây giờ tôi không muốn nói chuyện với ông ấy", Tổng thống Mỹ nói trong cuộc phỏng vấn với Fox Business Network và khẳng định có thể "tiết kiệm được 500 tỷ USD" nếu cắt toàn bộ quan hệ với Trung Quốc.

Đáp trả, Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã hối thúc Mỹ từ bỏ "ý nghĩ thời Chiến tranh Lạnh" và hợp tác trong cuộc chiến chống COVID-19. Mâu thuẫn giữa hai nước nhiều khả năng sẽ ồn ào hơn trước thềm cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 tới. 

Ông Trump ngày càng đổ lỗi cho Trung Quốc về cuộc khủng hoảng COVID-19 vì nó đang cản trở cơ hội của ông nhằm tái đắc cử, trong khi ứng viên tổng thống đảng Dân chủ Joe Biden, Quốc hội và các bang cũng tham gia vào "cuộc chiến" với Trung Quốc. 

Trong khi đó, chính phủ Trung Quốc đã tung các lực lượng để chống lại Mỹ, trong bối cảnh xuất khẩu trì trệ và tỉ lệ thất nghiệp tăng cao đang đẩy nước này tới cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thế hệ.

"Các cuộc tấn công COVID-19 nhằm vào cả Mỹ và Trung Quốc dường như đã đẩy sự tụt dốc của quan hệ giữa 2 nước xuống ngưỡng kỷ lục. Kể từ khi hai bên bình thường hóa năm 1979, quan hệ Mỹ - Trung chưa từng nguy hiểm và đối đầu như ngày nay", Bloomberg dẫn lời Gao Zhikai, từng là người phiên dịch của cựu lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình, nói.

Cuộc khủng hoảng đã khiến các nhân vật "diều hâu" ở cả hai phía đưa ra những lời đe dọa hiếm khi xuất hiện trong hàng thập niên qua khi hầu hết chính giới tại Washington ủng hộ quan hệ với Bắc Kinh. 

Các nghị sĩ cấp cao của đảng Cộng hòa đã "đòi" Trung Quốc xóa nợ hơn 1.000 tỷ USD để bồi thường cho thiệt hại do COVID-19 - một động thái mà ông Gao Zhikai ví như "hành động chiến tranh".

Nhiều vấn đề sẽ phụ thuộc vào việc liệu thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 của ông Trump với ông Tập có tiếp tục được duy trì qua ngày bầu cử (3/11) hay không. 

Ông Trump ngày càng tỏ ra mất kiên nhẫn với Trung Quốc và cũng có dự đoán rằng Bắc Kinh nhiều khả năng không đáp ứng được các cam kết mua thêm 200 tỷ USD hàng hóa Mỹ trong năm nay và năm tới.

Mỗi một cuộc chiến mới chỉ làm gia tăng những nghi ngờ giữa hai cường quốc. Nhận sự gián đoạn về các chuỗi cung ứng gây ra do đại dịch, Mỹ đã hối thúc các công ty Mỹ chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc. 

Tổng thống Trump mới đây tuyên bố ông đang nhắm tới các công ty Trung Quốc niêm yết trên các sàn chứng khoán Mỹ nhưng không tuân thủ các quy tắc kiểm soát của nước này. 

Quỹ hưu trí tiết kiệm và đầu tư liên bang (FRTIB), vốn giám sát một kế hoạch tiết kiệm về hưu cho người lao động liên bang, đã trì hoãn một động thái cho phép đầu tư hàng tỷ USD vào các công ty Trung Quốc. 

Cùng ngày, Thượng viện Mỹ đã thông qua các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức Trung Quốc có liên quan tới các cáo buộc lạm dụng nhân quyền với người Duy Ngô Nhĩ tại Tân Cương.

Chuyên gia Shi Yinhong, từ Đại học Nhân dân Trung Quốc, cho rằng quan hệ Mỹ - Trung đã rơi vào trạng tháng tồi tệ nhất trong nhiều thập niên và sẽ chỉ căng thẳng hơn. Do đó, đối đầu chiến lược sẽ giảm bớt, nhưng các căng thẳng chính trị và ý thức hệ sẽ cố tình bị đẩy lên.