"Điệp viên huyền thoại Stierlitz" của điện ảnh Xôviết vừa qua đời

Huyền thoại của điện ảnh XôViết vừa qua đời ngày 5/1/2009 ở tuổi 82 sau một cơn nhồi máu cơ tim...

Mối lương duyên của Tikhonov với điện ảnh chứa đựng nhiều yếu tố hết sức tình cờ. Xuất thân từ một gia đình công nhân, Tikhonov sau khi tốt nghiệp trường dạy nghề còn làm thợ tiện trong suốt vài năm tại một nhà máy quân sự. Dù cha mẹ muốn ông trở thành một sinh viên khoa nông nghiệp, nhưng Tikhonov vào năm 1945 vẫn quyết định đăng ký thi tuyển vào Trường Điện ảnh Quốc gia toàn Nga. Ngay trong lần "gõ" cánh cửa nghệ thuật đầu tiên này, đã có một sự tình cờ mang tính chất định mệnh xảy ra đối với Tikhonov. Chàng thanh niên khi đó mới 17 tuổi đang tấm tức khóc vì thi trượt ngay tại hành lang thì bắt gặp vị giáo sư nổi tiếng Bibikov, người sau khi hỏi han và tìm hiểu đã quyết định đặc cách nhận anh vào khóa học.

Ba năm sau, Tikhonov đã có vai diễn đầu tiên trong phim "Đội cận vệ trẻ" nổi tiếng của đạo diễn Gerasimov. Tuy nhiên, khác với nhiều bạn diễn khác trong phim, vai diễn đầu tiên của Tikhonov không được chú ý nhiều. Trong suốt 10 năm sau đó, ông không nhận được một đề nghị đáng chú ý nào từ phía các đạo diễn. Nhưng Tikhonov vẫn không nản chí và tiếp tục trau dồi kỹ năng diễn xuất của mình qua những vở kịch.

Bước đột phá thực sự trong sự nghiệp của Tikhonov diễn ra vào năm 1958, khi đạo diễn Rostoski nhìn nhận được ở ông những nét điển hình cho nhân vật Morozov trong phim "Chuyện xảy ra ở Penkov". Chính diễn xuất tuyệt vời của Tikhonov đã góp phần lớn cho thành công của bộ phim, ông được thực sự công nhận trong con mắt của cả giới khán giả điện ảnh và đạo diễn. Giai đoạn lao động nghệ thuật tích cực nhất của Tikhonov là vào cuối những năm 50, đầu những năm 60, khi ông được mời tham gia vào một loạt các vai diễn. Cũng nhờ những vai diễn đa dạng trên mà tài năng của Tikhonov càng được khẳng định - vẫn là những phẩm chất diễn xuất tuyệt vời, nhưng khán giả bắt gặp ông trong mỗi bộ phim là một nhân vật hoàn toàn khác về tính cách, phong cách và cả điệu bộ.

Một bước ngoặt khác trong sự nghiệp của Tikhonov đã đi kèm với thiên sử điện ảnh "Chiến tranh và hòa bình". Ban đầu, khi Tikhonov đề nghị đạo diễn cho mình đóng vai Andrey Bolkonski, ông đã bị từ chối thẳng thừng. Nhưng dường như số phận một lần nữa lại được sắp đặt, khi hai diễn viên hàng đầu được chọn cho vai diễn trên vì bận những bộ phim khác không thể tham gia, nên đạo diễn buộc phải gọi Tikhonov. 

Khi bộ phim được trình chiếu, các nhà phê bình đã đua nhau chỉ trích vai diễn của Tikhonov, còn bản thân đạo diễn cũng nói rằng, ông không hình dung được nhân vật của mình đã biến đổi theo cách khác nhau vậy. Bất chấp thành công không nhỏ của bộ phim - trở thành phim ăn khách nhất vào thời đó cùng với giải Oscar - Tikhonov vẫn phải hứng chịu một sức ép rất lớn. Thậm chí theo như cô con gái Anna cho biết, cha mình đã tính tới chuyện từ bỏ điện ảnh để chuyên tâm cho lĩnh vực sân khấu. Nhưng may mắn cho các khán giả Xôviết là chuyện này đã không xảy ra. Tikhonov phần nào đã có được sự động viên kịp thời với giải thưởng quốc gia cho vai diễn trong bộ phim "Gắng sống đến thứ hai".

Tất nhiên, đỉnh cao sự nghiệp đem đến sự nổi tiếng trên toàn thế giới của Tikhonov chính là vai sĩ quan tình báo Xôviết Maxim Maksimovich Isaev (trong vỏ bọc viên sĩ quan Đức Max Otto von Stierlitz) trong bộ phim "17 khoảnh khắc mùa xuân". Cuộc sống của ông cũng thay đổi hoàn toàn từ thời điểm đó. Mỗi khi một tập phim mới được trình chiếu, hầu như cả đất nước Xôviết đều dán mắt vào màn hình tivi, nuốt từng lời thoại của viên sĩ quan tình báo Xôviết cùng những đối thủ đặc biệt của anh ta.

Cho tới thời điểm này, khó có một bộ phim nào tại Liên Xô trước đây cũng như ở nước ngoài có thể mô tả về nghề tình báo một cách chân thực và sống động như "17 khoảnh khắc mùa xuân". Phim đã lôi cuốn người xem từ đầu đến cuối nhờ hình tượng về một điệp viên xuất sắc, về công việc thường xuyên phải chịu áp lực căng thẳng trước nguy cơ bị bại lộ, về cuộc đối đầu từng phút giây với trí tuệ và diễn biến tâm lý của nhân vật.

Có chuyện kể rằng, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô Leonid Brejnev khi đó đã say mê nhân vật Stierlitz đến nỗi, ông đã chỉ thị phải tìm được điệp viên Isaev thực sự ngoài đời để tặng thưởng cho anh ta danh hiệu Anh hùng Liên Xô. Nhưng khi được giải thích Isaev chỉ là một nhân vật hư cấu mang tính điển hình, thì phần thưởng đã được chuyển cho vai diễn xuất sắc trên của nghệ sĩ Tikhonov. Ông được phong danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân Liên Xô.

Về sau đó, sự nghiệp của Tikhonov cũng rất thành công với  các vai diễn khác, nhưng đối với tất cả những người yêu điện ảnh Xôviết, ông vẫn luôn được nhắc tới với cái tên sĩ quan tình báo Stierlitz. Về cuối đời, Tikhonov lặng lẽ lui về sống ẩn dật tại một biệt thự ở ngoại ô Moskva. Tikhonov từng bị một cơn nhồi máu cơ tim từ năm 2002. Đến ngày 5/12 vừa rồi, ông lại tiếp tục phải nhập viện vì một cơn nhồi máu tiếp theo. Các bác sĩ đã quyết định phẫu thuật khẩn cấp để cứu ông nhưng không thành công. Đến 15h35' (theo giờ địa phương), "điệp viên Stierlitz" đã trút hơi thở cuối cùng