Iran khởi động lò phản ứng hạt nhân Bushehr
Sau 35 năm xây dựng, nhà máy Bushehr cuối cùng đã hoạt động, và việc đưa các thanh nhiên liệu vào lõi của lò phản ứng đã mở đầu cho tiến trình kích hoạt nhà máy trở thành một lò phản ứng hạt nhân. Nga sẽ vận hành nhà máy ở miền nam Iran, cung cấp nhiên liệu hạt nhân và chịu trách nhiệm xử lý rác thải hạt nhân.
Các chuyên gia nói cho đến khi nào nhà máy Bushehr được nước Nga vận hành và chịu sự giám sát chặt chẽ của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) thì Iran sẽ ít có cơ hội phát triển vũ khí hạt nhân. Các kỹ sư Đức đã bắt đầu làm việc cho nhà máy năng lượng hạt nhân Bushehr từ thập niên 70 thế kỷ trước. Dự án tuy bị trì hoãn nhiều lần nhưng cuối cùng đã hoàn thành dưới sự giúp đỡ của Nga.
Theo các kỹ sư Nga, nhà máy Bushehr được đánh giá là an toàn để vận hành. Các chuyên gia hạt nhân tin tưởng sự liên quan của Nga đến dự án có nghĩa là Iran sẽ rất khó sử dụng nhà máy Bushehr để chế tạo một quả bom hạt nhân. Mặc dù vậy phương Tây vẫn cứ lo ngại chương trình làm giàu uranium riêng biệt của Tehran có thể ẩn chứa mục đích quân sự.
Theo các chuyên gia, nhiên liệu uranium mà nhà máy Bushehr sử dụng nằm dưới mức làm giàu cần thiết để chế tạo vũ khí hạt nhân - uranium làm giàu hơn 90% mới dùng được để chế tạo vũ khí, trong khi đó uranium ở Bushehr chỉ được làm giàu đến mức 3,5%.
Thật ra, có nhiều mối nghi ngờ rằng phương Tây đã bật đèn xanh cho lò phản ứng 1.000MW được khởi động trong một thỏa thuận ở hậu trường với nước Nga. Theo thỏa thuận này, người ta tin rằng Washington đã đồng ý cho mở cửa lò phản ứng Bushehr với điều kiện Nga ủng hộ những biện pháp trừng phạt mới chống Iran của Liên Hiệp Quốc.
Phương Tây và Israel lại nhìn thấy mối nguy hiểm thật sự ẩn tàng ở chỗ Iran có chương trình làm giàu uranium của riêng mình. Tehran đã bắt đầu chương trình thử nghiệm để làm giàu uranium đến mức 20% - mà theo họ là cần thiết cho lò phản ứng nghiên cứu y khoa. Về mặt kỹ thuật, nhà máy có thể hoạt động trong vài tháng nữa dù các nguồn của Mỹ tin rằng sẽ phải mất 1 năm trước khi lò phản ứng cung cấp năng lượng cho mạng lưới điện của Iran.
 |
| Bên trong nhà máy Bushehr của Iran. |
Nhiên liệu dành cho lò phản ứng Bushehr do Nga cung cấp và nó sẽ được đưa trở lại Nga để tái xử lý. Và nhiên liệu do Nga cung cấp sẽ là đối tượng được bảo vệ nghiêm ngặt. Những chuyên gia kiểm soát vũ khí giàu kinh nghiệm như là Mark Fitzpatrick ở Viện Quốc tế nghiên cứu chiến lược ở London (IISS) tin rằng, một lò phản ứng đang hoạt động của Iran sẽ không đặt ra mối nguy cơ phát triển vũ khí hạt nhân miễn là nó được vận hành chỉ để sản xuất năng lượng cho việc phát điện.
Tuy nhiên, Mark Hibbs lập luận rằng bước khởi động cuối cùng của Bushehr đã thể hiện sự thất bại đối với những nỗ lực ngoại giao của phương Tây. Mark Hibbs nói: "Các chính quyền phương Tây đã cố gắng đặt Bushehr dưới những biện pháp trừng phạt quốc tế. Nhưng những biện pháp này đã gặp thất bại ở hai điểm: họ không ngăn được Iran vận hành Bushehr và họ cũng có thể khiến cho lò phản ứng trở nên kém an toàn hơn".
Khi Bushehr khởi động, nó trở thành lò phản ứng duy nhất trên thế giới hoạt động trong khi chính quyền Iran không phụ thuộc vào Hiệp định An toàn hạt nhân quốc tế. Được coi là lò phản ứng sản xuất điện đầu tiên trong khu vực, dự án của Iran nhận được sự quan tâm sát sao của các quốc gia láng giềng ở Trung Đông.
Nhiều quốc gia khác ở Vùng Vịnh và xa hơn - ví dụ như Các tiểu Vương quốc Arập thống nhất (UAE) và Jordan - cũng đang thèm muốn theo đuổi chương trình năng lượng hạt nhân. Nhưng còn chương trình làm giàu uranium của Iran nhằm mục đích gì? Iran tuyên bố chương trình đang phát triển để cung cấp nhiên liệu cho hàng loạt những lò phản ứng được xây dựng ở các địa phương trong tương lai nhằm thỏa mãn nhu cầu năng lượng dài hạn cho đất nước