Khinh khí cầu “nhìn thấy tất cả” của Lầu Năm Góc

Khinh khí cầu "nhìn thấy tất cả" gồm 2 chiếc tạo thành một hệ thống phòng thủ có tên gọi rất dài là “Hệ thống cảm quang trên cao phòng vệ chống tên lửa hành trình tấn công mặt đất” (gọi tắt là JLENS). Mỗi khinh khí cầu trong bộ đôi JLENS này được lắp đặt hệ thống những rađa cảm ứng có khả năng "nghe" và "thấy" một vật thể kích thước bằng con người ở khoảng cách xa đến 544km (340 dặm). Đồng thời, do cấu trúc gần như dạng hình cầu, khinh khí cầu JLENS còn có thể thấy mọi vật thể trong vùng khả kiến 360 độ.

Nhà sản xuất khinh khí cầu JLENS là Công ty Raytheon có trụ sở đặt tại bang Maryland, cho biết, khinh khí cầu JLENS bay ở độ cao hơn 3.000m, được chằng buộc cố định với mặt đất bằng dây đặc chủng, hoạt động liên tục 24/24 giờ và liên tục 7 ngày trong tuần. Mỗi đợt hoạt động của JLENS là 30 ngày. Theo nhà sản xuất, hệ thống bộ đôi khinh khí cầu JLENS được bán cho Lầu Năm Góc với giá 450 triệu USD.

Ngày 26-6 vừa qua Lầu Năm Góc thông báo cho thử nghiệm chiếc khinh khí cầu thứ nhất, chiếc còn lại trong bộ đôi hệ thống JLENS được giữ ở chế độ "dự bị chiến lược". Các quan chức Lầu Năm Góc cho biết, hệ thống JLENS sẽ được lắp đặt tại Cơ sở I-95 của quân đội Mỹ ở bang Maryland, cách thủ đô Washington khoảng trên 70 km về phía đông bắc. Thời gian thử nghiệm của khinh khí cầu JLENS là 3 năm, dự kiến bắt đầu vào tháng 10/2014.

Quan chức Lầu Năm Góc cũng cho biết mục đích của việc trang bị hệ thống JLENS là nhằm tăng cường khả năng phòng vệ của Washington trước các cuộc tấn công bằng tên lửa đạn đạo, phòng chống các máy bay có phi công và thiết bị bay không người lái tầm thấp, đồng thời phát hiện từ xa các khí tài quân sự di chuyển trên mặt đất như xe thiết giáp, xe tăng, giàn phóng tên lửa di động, hay dưới nước như tàu chiến. Với tầm quan sát xa hàng trăm kilômét, hệ thống JLENS đặt tại Maryland được cho là có thể "nhìn thấy" tên lửa đang bay từ Boston đến Bắc Carolina.

Theo tờ Washington Post, các khinh khí cầu JLENS là hệ thống đầu tiên trong 16 hệ thống khinh khí cầu giám sát công nghệ cao đang được Lầu Năm Góc triển khai với kinh phí lên đến 2,7 tỉ USD.

Khinh khí cầu JLENS đang chuẩn bị thử nghiệm trên bầu trời bang Maryland, gần thủ đô Washington DC của Mỹ.

Theo một báo cáo của Văn phòng Kiểm toán trách nhiệm Chính phủ Mỹ (GAO) công bố vào tháng 10/2012, trong giai đoạn 2007-2012, Lầu Năm Góc cũng đã triển khai một chương trình trang bị 15 hệ thống thiết bị bay JLENS có gắn camera công nghệ cao có tầm quan sát xa hàng chục kilômét, tổng trị giá khoảng 7 tỉ USD.

Nhiều hệ thống đã từng được quân đội Mỹ lắp đặt tại các căn cứ ở Iraq và Afghanistan nhằm giám sát và phát hiện từ xa các chuyển động của các phần tử khả nghi, kể cả quân nhân Mỹ bên ngoài căn cứ. Trong vụ thượng sĩ Robert Bales sát hại 16 dân thường Afghanistan ở tỉnh Kandahar vào tháng 3/2012, một chiếc khí cầu quan sát bên trên căn cứ của anh ta đã ghi hình lại toàn bộ diễn biến của vụ việc.

Ngoài việc sử dụng trong quân đội, theo CBS News, những chiếc khinh khí cầu quan sát còn được Chính phủ Mỹ sử dụng cho mục đích giám sát, theo dõi hoạt động của bọn tội phạm đưa người nhập cảnh lậu qua biên giới Mỹ - Mexico.

Tuy nhiên, do trục trặc kỹ thuật mà một số hệ thống trong chương trình này bị trì hoãn hoặc phát sinh tốn kém chi phí cao hơn dự kiến ban đầu. Một ví dụ điển hình: Tháng 9/2010, một chiếc khinh khí cầu mang tên Skyship 600 trong một hệ thống JLENS bị đứt dây chằng và bay tự do, đâm vào chiếc còn lại gây cháy nổ trên bầu trời gần thành phố Elizabeth City, bang Bắc Carolina. Vụ tai nạn này đã khiến cho chương trình JLENS phải kéo dài thêm thời gian thiết kế kỹ thuật và sản xuất khinh khí cầu, làm phát sinh chi phí thêm 168 triệu USD từ mức chi phí ban đầu 176 triệu USD cho hệ thống này.

Dù phục vụ mục đích, yêu cầu gì, việc Lầu Năm Góc quyết định trang bị hệ thống JLENS đang khiến cho nhiều người ở Mỹ lo ngại. Các nhà hoạt động vì quyền riêng tư ở Mỹ lo rằng, bên cạnh việc phát hiện các nghi phạm, các đối tượng khả nghi đe dọa an ninh thủ đô Washington, thì những chiếc khinh khí cầu công nghệ cao hiện đại nhất này còn có thể giám sát cả các hoạt động cá nhân của công dân Mỹ.

Christopher Calabrese thuộc Liên đoàn Các quyền tự do công dân Mỹ (ACLU) băn khoăn rằng, hiện tại không có luật lệ nào quy định hoạt động của các loại khinh khí cầu trong chương trình JLENS này. Để trấn an nỗi lo lắng của mọi người, quân đội Mỹ nói rằng không có kế hoạch gắn các thiết bị nhìn xuyên thấu mọi thứ như camera độ phân giải cao hay bộ cảm ứng hồng ngoại. Đồng thời, quân đội Mỹ cũng thông báo sẽ không chia sẻ thông tin thu thập được với các cơ quan bảo vệ pháp luật từ cấp liên bang, cấp bang cho đến địa phương. Tuy nhiên, không có gì bảo đảm rằng Lầu Năm Góc sẽ thực hiện đúng như những gì mình đã cam kết.

Mặt khác, không chỉ có quyền riêng tư của công dân bị đe dọa, mà những vấn đề khác có vẻ nghiêm trọng hơn cũng đang được đặt ra đối với việc bay thử nghiệm các khinh khí cầu JLENS. Người dân Mỹ lo ngại nhất là chuyện quân đội Mỹ đang "quân sự hóa" bầu trời của họ. Vì việc thử nghiệm sẽ đòi hỏi phải có "vật thí nghiệm" là những chiếc máy bay nhỏ mô phỏng tên lửa đang bay.

Việc này lại làm nảy sinh vấn đề khác là các phi công máy bay dân sự phải hết sức cẩn thận, phải làm thêm động tác là đưa ra các thông báo cảnh báo khi bay qua vùng trời "thử nghiệm" để tránh bị nhầm lẫn với máy bay "thí nghiệm"