Nhà khoa học nguyên tử hàng đầu của Mỹ tình nguyện làm việc cho Liên Xô

Tập tài liệu cho thấy, vào đầu năm 1944, nhóm nhân viên tình báo đối ngoại trực thuộc Ủy ban An ninh Nhà nước Liên Xô (KGB) hoạt động tại New York đã chiêu mộ được nhà vật lý nguyên tử danh tiếng T. Hall, khiến ông đồng ý cộng tác với họ dưới bí danh "Mlad".

Khi Thế chiến II sắp kết thúc thì Theodore Alvin Hall cũng vừa tốt nghiệp Đại Học Harvard. Với tấm bằng cử nhân vật lý đặc biệt xuất sắc, nhà khoa học trẻ tuổi được "đặc cách" vào làm việc trong nhóm của vị giáo sư vật lý nguyên tử hàng đầu thế giới Robert Oppenheimer (1904-1967), nhận công tác tại Phòng Thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở tiểu bang New Mexico - "cái nôi" của các chương trình vũ khí tuyệt mật của Lầu Năm Góc.

Chính tại đây, trong khuôn khổ đề án khoa học quân sự mang mật danh "Manhattan", dưới sự chỉ đạo của R. Oppenheimer, trái bom nguyên tử đầu tiên trên thế giới đã ra đời. Qua nhân viên nội gián Mlad, tình báo Xôviết đã nhận được một lượng lớn những thông tin kỹ thuật quý giá, mà theo đánh giá của các chuyên gia Mỹ, đã giúp Điện Kremlin chế ra được trái bom hạch tâm đầu tiên sớm hơn 2 năm so với dự định.

Thông tin đầu tiên được T. Hall chuyển cho các điệp viên KGB là vào dịp Noel năm 1944. Chỉ trong quý I của năm kế tiếp, Mlad đã cung cấp cho tình báo Xôviết trọn vẹn bản danh sách các trung tâm nghiên cứu, cũng như tên tuổi các nhà khoa học trực tiếp tham gia đề án "Manhattan". Song song là các tài liệu mang tính tổng hợp và chi tiết về công cuộc chế tạo và chuẩn bị thử nghiệm vũ khí nguyên tử của Washington.

Những tin tức và tài liệu do T. Hall cung cấp đã được Viện sĩ Igor Kurchatov, vị chuyên gia hàng đầu về nguyên tử năng của Nhà nước Xôviết cho là "cực kỳ vô giá".

T.A.Hall lúc mới được KGB tuyển mộ và S. Sax - đồng nghiệp cùng chí hướng với Hall.

Người liên lạc đầu tiên của Hall chuyên giúp ông chuyển tin tức từ Los Alamos đến New York là Saville Sax. Saville là bạn đồng học và sống cùng một phòng với Theodore hồi còn học ở Harvard. Vào thời điểm đó, đôi bạn bắt đầu say mê các tư tưởng tả khuynh tiến bộ. Riêng S. Sax đã đệ đơn gia nhập Liên đoàn Thanh niên Cộng sản Mỹ - "cánh tay phải" của Đảng Cộng sản Mỹ (CPUSA). Để trao đổi thư tín và giao ước các cuộc hẹn gặp, cặp bạn đồng môn thông minh đã tự nghĩ ra bộ mật mã riêng, với "mã khóa" là những vần thơ trong tập "Lá cỏ" của nhà thơ Mỹ bất hủ Walt Whitman.

Ngoài Hall và Sax ra, tham gia đường dây cung cấp thông tin tuyệt mật này còn có một số công dân Mỹ cộng tác với đặc vụ Liên Xô, tiêu biểu là nữ giao liên Lona Koen chuyên với việc chuyển giao các bản vẽ kỹ thuật qua những cuộn vi phim được giấu một cách tinh vi.

Mọi sự đều được giải đáp đầy đủ qua đầu sách có tựa đề "Bom nguyên tử - câu chuyện bí ẩn về những điệp vụ nội gián tại Hoa Kỳ", do ký giả người Mỹ nổi tiếng Joseph Albright chấp bút. Trong đó nhà khoa học T. Hall thừa nhận là có tiếp xúc với nhân viên KGB vào năm 1944. Gặp gỡ một cách có chủ ý nhằm "ngăn chặn tình trạng độc quyền của Washington về vũ khí nguyên tử". Đồng thời Hall cũng khảng khái cho biết, rằng mình "không chịu ảnh hưởng của một thế lực nào hết và chưa bao giờ bị bất cứ ai tuyển mộ".

T. Hall còn nói rõ thêm: "Một số người quy chụp tôi là kẻ phản bội, cho dù hồi đó Moskva không phải là kẻ thù mà là đồng minh của Hoa Kỳ. Người Xôviết đã chiến đấu gan dạ với bè lũ phát xít, họ đã hy sinh biết bao xương máu để cứu các đồng minh phương Tây trong Thế chiến II".

Rồi ông thêm: "Thậm chí, có người cho rằng tôi đã góp phần làm thay đổi tiến trình lịch sử. Tuy nhiên, nếu cái "tiến trình lịch sử" đầy chết chóc ấy không khác đi, thì trong nửa thế kỷ qua chắc chắn đã bùng nổ cuộc chiến hạch tâm tiêu diệt nhân loại trên trái đất này.

Những lời trên đã phần nào giải thích lý do vì sao mà vào năm 1949, khi Liên Xô thử  nghiệm thành công trái bom nguyên tử đầu tiên, nhà khoa học tiến bộ T. Hall cho rằng mình đã làm đủ để "duy trì mối cân bằng hạt nhân trên hành tinh", và ông quyết định rút khỏi "cuộc chơi". T. Hall âm thầm giã từ đất Mỹ vào đầu năm 1962. Quãng đời còn lại ông sống ở Anh trong vai trò giáo sư hướng dẫn thực hành tại phòng thí nghiệm của Trường đại học Cambridge danh tiếng.

Cuốn sách của J. Albirght đã hé mở bức màn bí mật nhiều năm nay vẫn bao trùm tên tuổi của Theodore Alvin Hall, nhưng đồng thời cũng làm nảy sinh những thách đố mới trong lịch sử hoạt động gián điệp nguyên tử quốc tế. Chẳng hạn như qua đó người ta được biết vào năm 1948, dưới sự trợ giúp của cá nhân Theodore - Mlad, KGB đã chiêu mộ thêm 2 nhà vật lý hạt nhân mang quốc tịch Mỹ nữa cùng các bí danh "Anta" và "Aden". Nhưng cho tới nay sau hơn 6 thập niên, FBI vẫn bó tay chịu không thể lần ra được danh tính thật của 2 điệp viên khoa học kỳ cựu này