Tổng thống Allende tuẫn tiết để bảo toàn danh dự
Sau gần 20 tháng nỗ lực điều tra nhằm xác định nguyên nhân cái chết của cố Tổng thống Salvador Allende (1908-1973), Tòa án Tối cao Chile đã ra thông cáo báo chí vào dịp 40 năm ngày mất của ông, chính thức xác nhận vị nguyên thủ quốc gia thứ 29 của Cộng hòa Chile đã tuẫn tiết để bảo toàn danh dự. Kết luận này đã đặt dấu chấm hết cho các giả thuyết xoay quanh sự hy sinh của nhà lãnh đạo kiên cường.
Thẩm phán cao cấp Mario Carozza thuộc Tòa án tối cao Chile, người chủ trì cuộc điều tra sâu rộng đã cho báo giới biết kết quả phẫu thuật tử thi, được thực hiện bởi một ê kíp đặc biệt gồm các chuyên viên pháp y và nhân trắc học hàng đầu, trong đó có 5 người là chuyên gia nước ngoài nổi tiếng đã ghi nhận hành động quyên sinh của cố Tổng thống.
Việc khai quật thi hài S. Allende từ hầm mộ gia đình ông diễn ra vào ngày 23/1/2012 với sự có mặt của gia quyến, bao gồm cả nữ Thượng nghị sĩ Isabel Allende, đồng thời là con gái út của cố Tổng thống. Bà I. Allende cũng là người chứng kiến từ đầu đến cuối quá trình khám nghiệm pháp y, hoàn toàn nhất trí với kết luận cuối cùng phù hợp với quan điểm lâu nay của gia đình.
Thoạt đầu cuộc điều tra được tiến hành song song theo 3 chiều hướng, tương ứng với các giả thuyết âm ỉ tồn tại trong dư luận suốt 4 thập niên qua: S. Allende bị "người thứ 3" bắn chết, bị cận vệ thủ tiêu, hay tự mình quyết định tự sát?
Trình tự điều tra cuối cùng được thẩm phán M. Carozza mô tả chi tiết rằng, vào lúc 8 giờ sáng ngày 11/9/1973, Tổng thống S. Allende cùng toán cận vệ riêng đã từ nhà mình trên phố St. Thomas More tới cung điện La Moneda (dinh Tổng thống), tọa lạc giữa trung tâm thủ đô Santiago. Tới khoảng 9h30, ông đã tổ chức một cuộc họp với các cố vấn quân sự thân cận. Trong cuộc họp này, nhiều người khuyên Tổng thống nên ra nước ngoài, nhưng Allende trả lời dứt khoát rằng, ông không có ý định đầu hàng và sẽ tự bảo vệ mình đến cùng.
 |
| S. Allende (người đeo kính) khoác súng AK - 47 cùng các vệ sĩ trong dinh La Moneda. |
Đến 11h30, phe đảo chính bắt đầu những cuộc oanh tạc dinh La Moneda gây ra hỏa hoạn và phá hủy một phần tầng 2 tòa dinh thự. Allende liền đội mũ bịt tai lên đầu, vai khoác súng tiểu liên cùng đội bảo vệ đi lên tầng trên để quan sát tình hình… Sau đó, Tổng thống ra lệnh cho tất cả mọi người phải rời khỏi tòa nhà, trình diện quân đảo chính để không nguy hiểm tới tính mạng. Rồi ông chia tay họ và đi vào Hội trường Độc lập. Vị nguyên thủ ngồi trên ghế bành, kê khẩu AK-47 giữa 2 đầu gối với họng súng chĩa vào phần dưới cằm và bóp cò… Các nhân chứng cho biết họ nghe thấy 1-2 tiếng súng phát ra từ phía hội trường, đinh ninh Tổng thống đã tuẫn tiết để bảo toàn danh dự.
Kết quả khai quật tử thi cho thấy hộp sọ bị vỡ rạn, phần lớn mô não biến dạng và mất một phần trán phía trên lông mày. Còn các nhà đường đạn học thuộc Bộ Quốc phòng Chile khẳng định: đó là những vết thương do cùng một khẩu tiểu liên tự động gây ra. Tương truyền, khẩu AK-47 này là do Chủ tịch Cuba Fidel Castro gửi tặng S. Allende khi ông mới đắc cử Tổng thống vào cuối năm 1970.
Lịch sử ghi nhận cố Tổng thống Chile Salvador Allende như là nhà lãnh đạo cánh tả đầu tiên ở Mỹ Latinh giành thắng lợi qua cuộc bầu cử dân chủ. Chính thể Allende đã áp dụng các chính sách tiến bộ như thực hiện hệ thống giáo dục hoàn toàn miễn phí, quốc hữu hóa các ngành công nghiệp then chốt, tiến hành cải cách nông nghiệp và Hiến pháp, kiểm soát giá cả, tăng quỹ lương… Đó là những vấn đề then chốt giúp chấn chỉnh nền kinh tế và nâng cao mức sống của người lao động