Tổng thống Nga đầu tiên và chiếc “vali hạt nhân”

"Nếu có rắc rối, gọi cho tôi!"

M. Gorbachev đã từ bỏ "ngai vàng" Điện Kremli ngay sau khi kết thúc bài phát biểu trên truyền hình vào ngày 25/12/1991. Nguyên soái E. Shaposhnikov, Bộ trưởng Quốc phòng đã được Tổng thống Yeltsin cho biết trước về bài phát biểu này. Ngay từ thời điểm đó, Yyeltsin và Shaposhnikov thỏa thuận với nhau sẽ cùng đến Điện Kremli để nhận chiếc "vali hạt nhân" của Gorbachev.

Thời điểm chuyển giao "cây vương trượng" hạt nhân của Gorbachev cho Yeltsin là đoạn kết huy hoàng mà Yeltsin đã chờ đợi từ lâu. Yeltsin đã sốt sắng ngồi vào chiếc "ngai vàng" cao quý đến nỗi bất chấp mọi logic sơ đẳng. Ngay từ trước khi Gorbachev có bài phát biểu từ chức vài ngày, B.Yeltsin đã ký mọi tài liệu cứ như đang có trong tay mình "những hợp phần kỹ thuật" để điều khiển các lực lượng hạt nhân chiến lược.

Khi các tài liệu này được chuyển tới Điện Kremli, nhìn thấy bản viết tay của Yeltsin, Gorbachev đã tái mặt nói rằng, mình không có ý định lao đầu vào địa ngục và chỉ đặt bút ký sau khi đã tuyên bố từ bỏ mọi quyền hành của Tổng thống Liên Xô.

Ngay sau bài phát biểu trên truyền hình của Gorbachev, Yeltsin đã liên lạc với Shaposhnikov bằng điện thoại và nói rõ: "Tôi không thể đến chỗ Gorbachev được, cậu đi một mình nhé". Vì sao ông ta không thể hay không muốn, Yeltsin không giải thích. Như vậy, ông ấy tự từ bỏ việc tiếp nhận sự đầu hàng của đối thủ đã bị đánh bại. Điều này không giống với Yeltsin vì trong những thú vui như thế, ông ta không bao giờ từ chối. Sự can đảm đến kệch cỡm mà Yeltsin đã thể hiện vào tháng 8/1991 đối với Gorbachev là không cần thiết.

Trước ống kính của hàng chục máy quay truyền hình, trước toàn thế giới, với nụ cười ác ý, Yeltsin chỉ  tay vào bản dự thảo Sắc lệnh về cấm Đảng Cộng sản Liên Xô trước mặt Gorbachev và yêu cầu phải ký ngay lập tức. Tại thời điểm đó, ngay cả những người không thích Gorbachev cũng cảm thấy thương hại cho ông ta. Còn những người ủng hộ Yeltsin hẳn cũng cảm thấy xấu hổ vì thần tượng của mình đã có hành động nhạo báng, nếu không nói là “cố ý hạ nhục” Tổng thống Liên Xô.

Sau khi nghe hết lời từ chối đến Kremli của Yeltsin, Shaposhnikov vô cùng lo lắng và đã trình bày: "Thưa Tổng thống, đây là vấn đề tế nhị, rất mong chúng ta cùng đi. Hơn nữa, tôi không biết liệu Gorbachev có chuyển tất cả "tài sản" cho tôi khi tôi đến có một mình?". Ngay lập tức, Yeltsin đáp: "Cứ đi đi, nếu có rắc rối, gọi cho tôi!".

Cuối cùng, mặc dù còn băn khoăn, day dứt, Nguyên soái Shaposhnikov cũng đã đến Kremli. Do nhận thức được tầm quan trọng của sứ mệnh lịch sử mà Yeltsin bất ngờ trao cho mình, nên Shaposhnikov lo lắng tự hỏi: "Liệu người ta có chuyển cho mình không? Đây là trò đùa chăng? Tổng thống Nga không muốn tự tay nhấn nút vali hạt nhân của đất nước!".

Chiếc “vali hạt nhân” của Tổng thống Nga.

Shaposhnikov mới vào đến cổng Borovitsk của Điện Kremli, các sĩ quan, những người được mệnh danh là "cái gì cũng biết", trong ca trực ở Sở Chỉ huy trung tâm của Bộ Tổng tham mưu đã sôi nổi bàn tán với nhau tin tức giật gân này. Họ đã đưa ra những nhận xét cay độc, có người còn nói rằng "dưới thời những người dân chủ, nguyên soái sẽ làm phu khuân vác".

Ở Bộ Tổng tham mưu, vào buổi chiều hôm ấy, nhiều người đã nát óc để giải đáp điều bí ẩn: phải chăng đây là tính kiêu ngạo điển hình của Yeltsin nhằm hạ thấp Gorbachev, hay là ông ấy vẫn chưa thoát khỏi chứng cồn cào ruột gan do bị say rượu sau bữa tiệc mừng đã ký được thỏa thuận giải tán Liên Xô ở Belarusia.

Về chuyện Shaposhnikov một mình đến Kremli, các sĩ quan ở Bộ Tổng tham mưu đã có nhận xét chua cay rằng nếu như Gorbachev chuyển giao chiếc "vali hạt nhân" cùng với một thùng dưa chuột muối (làm mồi để uống rượu), thì chắc Yeltsin sẽ đích thân đến…

Ma lực "cây vương trượng"

Yeltsin đã không chỉ một lần bị ốm nặng, phải nhập viện và không thể thực hiện được chức trách của Tổng thống. Khi cơn đau làm ông ta mê man, thậm chí có lúc đã xuất hiện tình trạng mong manh giữa sự sống và cái chết, Tổng thống Nga vẫn không chuyển giao cho bất cứ ai hai điều - quyền lực và chiếc "vali hạt nhân". Tổng thống đã nằm trên bàn mổ, còn "bộ sậu" của mình trong Kremli lại thì thầm với nhau về việc phải làm gì với chiếc "vali hạt nhân", có người kín đáo đề nghị nên tạm thời chuyển nó cho Thủ tướng Chernomyrdin, nhân vật thứ hai ở nước Nga.

Nhưng, về vấn đề này đã có nhiều ý kiến cho rằng nếu tình hình bất lợi, Thủ tướng "có thể dính vào cái nút bấm hạt nhân chặt đến nỗi không thể rời ra được" thì sao? Bởi vì mọi người đều hiểu: "Ai sở hữu mật mã mở khóa kho vũ khí hạt nhân, người đó nắm toàn bộ quyền lực".

M. Gorbachev và B. Yeltsin (phải) vào tháng 8/1991.

Khác với các cường quốc hạt nhân khác, ở Nga cho đến tận lúc ấy vẫn chưa có một văn bản luật xác định quy trình chuyển giao chiếc "vali hạt nhân" cho người sẽ thực hiện chức trách nguyên thủ quốc gia trong trường hợp Yeltsin không thể đảm đương được. Trong khi đó ở Mỹ, thủ tục này đã có, người ta đã xác định đến người thứ 14, cho đến tận Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp.

Trên thực tế, Thủ tướng Chernomyrdin cũng được nắm quyền lực và nút bấm hạt nhân trong một khoảng thời gian ngắn khi tim của Yeltsin được cho là ngừng đập dưới sự giám sát của bác sĩ phẫu thuật người Mỹ DeBakey. Nhưng ngay sau khi Yeltsin vừa mới tỉnh lại, Chernomyrdin đã ngay lập tức trả lại cho cho ông những "đồ đạc quý giá nhất". Việc nắm giữ những thứ đó thật sự nguy hiểm vì luôn bị "bộ sậu" của Tổng thống giám sát chặt chẽ, vì việc họ giữ gìn nó, cũng là để bảo vệ chính họ.

Tháng 1/1999, Yeltsin lại một lần nữa được đưa vào Bệnh viện Trung ương Kremli và phải ngừng điều hành đất nước. Lại một lần nữa ông ấy "quên" chuyển giao quyền lực và chiếc "vali hạt nhân" cho Thủ tướng Primakov, tất cả những thứ đó đã cùng với ông ta nằm trên giường bệnh