Tổng thống đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ thiệt mạng do bị đầu độc?

Ủy ban đặc biệt được thành lập dựa theo yêu cầu của các nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa Nhân dân (CHP) do M. Ataturk sáng lập, căn cứ vào các tài liệu mà Nhật báo Yeni Safak (Phát hiện mới) ấn hành tại Istanbul, dày công sưu tầm khám phá được. Nhân kỷ niệm 134 năm ngày sinh của cố Tổng thống M. Ataturk vào ngày 19/5 vừa qua, trên trang nhất tờ Yeni Safak đã chạy hàng tít lớn gây chấn động dư luận: "Ataturk bị cố ý đầu độc".

Tổng thống M. Ataturk lúc sinh thời.

Theo nguồn tin từ bản cáo phó chính thức, thì nguyên nhân cái chết của Tổng thống M. Ataturk là do bệnh xơ gan bột phát. Nhưng nhóm phóng viên điều tra của  Yeni Safak đã tìm thấy những bằng chứng chứng minh âm mưu sát hại Tổng thống Ataturk nhằm tiếm quyền từ các thế lực cao cấp nhất, trong đó có cả những nhân vật từng được ông Ataturk nâng đỡ. Họ gồm Mustafa Ismet Inonu (1884-1973), Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên của nền Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, người trở thành Tổng thống thứ 2 ngay sau khi M. Ataturk từ trần.

Chính cái họ "Inonu" của Thống tướng M. Ismet là do Ataturk đặt cho, ghi nhận tài cầm quân của ông trên mặt trận Inonu phía tây đất nước, góp phần đem lại chiến thắng cho Ankara trong cuộc chiến với Hy Lạp vào đầu thập niên 20 thế kỷ trước, tạo tiền đề giúp Thổ Nhĩ Kỳ giành được độc lập hoàn toàn.

Lá thư Tổng Thư Ký CHP K. Gulek gửi Bộ trưởng Nội vụ H. Bekata.

Các nhân vật tiếp theo liên quan đến âm mưu đầu độc Tổng thống Ataturk là Kasim Gulek (1905-1996), người từng giữ chức Tổng thư ký CHP từ năm 1950-1959, và 2 vị Bộ trưởng Bộ Nội vụ là Sukru Kaya (1883-1959) và Hifzi Oguz Bekata, ông này hiện nay vẫn còn sống.

Nhật báo Yeni Safak đã cho đăng tài liệu thứ nhất là bức thư đề ngày 30/6/1938, hơn 4 tháng trước khi Tổng thống Ataturk từ trần, do Bộ trưởng Nội vụ S. Kaya ký gửi Thủ tướng M. Inonu. Trong thư có đoạn: "Tất cả chúng tôi đều mong muốn một ngày gần đây ngài sẽ trở thành Quốc trưởng...".

Tài liệu thứ 2 là lá thư đề ngày 26/2/1959, được Tổng thư ký CHP K. Gulek gửi Bộ trưởng Nội vụ H. Bekata nhấn mạnh: "Ngài thật đáng trách khi chia sẻ chuyện đầu độc Ataturk với những người khác. Ngài thừa biết rằng không ai có cơ hội để sửa chữa sai lầm trong quá khứ. Nhưng không sao, tôi có người quen ở MAX sẽ can thiệp giúp ngài...". MAX là từ viết tắt của Cơ quan An ninh Quốc gia, tiền thân của Cơ quan Tình báo Quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ (MIT) hiện nay.

Ngoài ra, tờ Yeni Safak còn đề cập tới ông Mucahit Pehlivan, nghị sĩ CHP đại diện thủ đô Ankara tại Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ khóa 23 (từ năm 2007  đến 2011). Ông M. Pehlivan là vị dân biểu đầu tiên đã nhiều lần lên tiếng trên diễn đàn Nghị viện hơn 5 năm trước, tỏ ý nghi ngờ cái chết của cố Tổng thống M. Ataturk; đồng thời ông Pehlivan cũng đòi thành lập một Ủy ban Pháp y đặc biệt cấp Nhà nước tiến hành khai quật hài cốt vị "cha đẻ" của nền Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ, xem Ataturk có bị đầu độc hay không?

Cố tổng thống Ataturk vốn là một sĩ quan phục vụ trong quân đội Thổ Nhĩ Kỳ. Sau thất bại của Đế chế Ottoman trong Thế chiến I, ông đã đứng ra lãnh đạo Phong trào Quốc gia tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang chống lại các thế lực can thiệp, tiến tới việc thiết lập thể chế Cộng hòa ở Thổ Nhĩ Kỳ. Chính phủ Ankara do ông đứng đầu đã bắt tay vào một chương trình cải cách chính trị, kinh tế và văn hóa sâu rộng, nhằm biến đổi đất nước Thổ Nhĩ Kỳ thành một quốc gia hiện đại và thế tục.

Dưới sự lãnh đạo của ông, đường lối giáo dục tiểu học bắt buộc và miễn phí bắt đầu được áp dụng, song hành với việc xúc tiến xây mới hàng nghìn trường học trên khắp nước. Đồng thời, Ataturk còn thực thi đường lối mở cửa với thế giới bên ngoài, đem lại sự phồn vinh cho người dân thông qua "học thuyết Kemalism" được khắc ghi vào lịch sử.

Được biết, tên khai sinh chính thức của vị Tổng thống đầu tiên là Mustafa Kemal, còn cái họ "Ataturk" thêm vào đằng sau theo tiếng Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa là "Người cha của dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ", được Quốc hội nước này thông qua theo một nghị quyết đặc biệt năm 1934 dành để tôn vinh ông, đồng thời cấm mọi công dân Thổ Nhĩ Kỳ không được mang họ này.

Suốt 77 năm qua, cứ đến ngày 10/11 hằng năm kể từ khi Mustafa. Ataturk từ trần, vào lúc 9 giờ 5 phút sáng, tất cả các phương tiện giao thông và người dân trên cả nước đều đứng yên trong một phút, cúi đầu tưởng nhớ "Người cha của dân tộc Thổ Nhĩ Kỳ".