“Điệp viên tay mơ” lĩnh án vì mộng thành James Bond

“Giấc mộng tình báo”

Howard Phillips, 65 tuổi, sống tại thị trấn Harlow (Essex), từng là một chuyên viên tư vấn tài chính độc lập. Tuy nhiên, sau hàng loạt biến cố trong sự nghiệp và đời sống cá nhân, ông dần rơi vào trạng thái bấp bênh cả về kinh tế lẫn tâm lý. Không còn điểm tựa nghề nghiệp ổn định, Phillips bắt đầu chìm đắm trong những tưởng tượng mang màu sắc điện ảnh về thế giới gián điệp. Trong mắt giới truyền thông Anh, câu chuyện của Phillips gợi nhắc hình ảnh một “James Bond phiên bản lỗi” - không có hào quang, không kỹ năng đặc biệt, nhưng lại dấn thân vào một thế giới đầy rủi ro mà ông không hề kiểm soát được.

Theo hồ sơ vụ án, từ cuối tháng 3/2024, Phillips bắt đầu chủ động tìm cách tiếp cận các cơ quan đại diện nước ngoài, gửi email với nội dung đề nghị “hợp tác đổi thông tin lấy thù lao”. Trong thư, ông tự nhận có thể cung cấp dữ liệu liên quan đến một số nhân vật cấp cao tại Vương quốc Anh, dù bản thân chưa từng làm việc trong bất kỳ cơ quan chính phủ hoặc đơn vị an ninh nào. Cơ quan điều tra nhận định động cơ chính của Phillips xuất phát từ khó khăn tài chính sau nhiều năm thất bại trong sự nghiệp và mong muốn tìm kiếm “con đường tắt” để kiếm tiền nhanh chóng.

Dưới bí danh “David Marshall”, Phillips gửi một bức thư với lời lẽ tự tin, cam kết sẵn sàng thực hiện bất cứ nhiệm vụ nào để chứng minh sự hữu ích của mình. Thay vì nhận được phản hồi từ nước ngoài, ông đã lọt vào tầm ngắm của MI.5. Cơ quan phản gián này lập tức triển khai một chiến dịch bí mật, cử hai đặc vụ cải trang lấy tên “Sasha” và “Dima” tiếp cận, từng bước kiểm tra động cơ và khả năng hành động của ông.

Đầu tháng 4/2024, Phillips được hướng dẫn chuẩn bị một tập dữ liệu lưu trên USB, ghi đầy đủ những thông tin mà ông cho là quan trọng để chứng minh thiện chí hợp tác. Theo chỉ đạo của “Sasha” và “Dima”, ông phải thực hiện phương thức “dead drop” (giấu và nhận vật phẩm ở địa điểm trung gian mà không tiếp xúc trực tiếp). Cụ thể, Phillips phải đặt một chiếc USB chứa tài liệu vào ổ khóa của một xe đạp công cộng, gần nhà ga St Pancras ở trung tâm London - khu vực đông đúc thường xuyên có nhiều người qua lại. Tuy nhiên, toàn bộ quá trình từ liên lạc, chuẩn bị thiết bị cho đến hành vi “thả vật” tại điểm hẹn đều nằm trong tầm kiểm soát của Cơ quan An ninh Nội địa Anh (MI.5).

Đến cuối tháng 4, Phillips gặp hai đặc vụ tại khách sạn London Bridge Hotel. Cuộc gặp diễn ra bí mật nhưng được MI.5 ghi hình và lưu trữ toàn bộ. Tại đây, Phillips nói về khả năng cung cấp dữ liệu cá nhân của một cựu Bộ trưởng Quốc phòng, bao gồm địa chỉ nhà riêng, số liên lạc và lịch trình di chuyển bằng phi cơ riêng. Động thái này khiến MI.5 đánh giá ông đã bước qua giới hạn pháp lý và tiến hành kế hoạch bắt giữ.

Đến đầu tháng 5, kế hoạch của Phillips bước vào giai đoạn nhạy cảm hơn. Ông đích thân đặt phòng tại khách sạn Hilton khu vực Euston dưới tên thật, mua một chiếc điện thoại mới và chuẩn bị cho cuộc gặp với “người chỉ huy” trong mạng lưới tình báo mà ông tin tưởng đang hợp tác. Tại quán cà phê Costa Coffee ở West Thurrock, Phillips trao cho “Dima” một túi giấy bên trong có thiết bị USB cùng thẻ chìa khóa khách sạn, đổi lại nhận một phong bì chứa 1.000 bảng Anh tiền mặt.

Ngay sau đó, khi di chuyển đến quán cà phê Black Sheep ở khu vực King’s Cross để thực hiện chỉ dẫn tiếp theo, ông bất ngờ bị các đặc vụ MI.5 bao vây và bắt giữ. Ngày 16/5/2024, Phillips chính thức bị khởi tố theo Điều 3 của Đạo luật An ninh Quốc gia 2023 với cáo buộc thực hiện hành vi nhằm hỗ trợ một cơ quan tình báo nước ngoài.

Trong phiên xét xử tại Tòa án Winchester ngày 22/7/2025, Phillips khẳng định không hề có ý định gây tổn hại cho đất nước mà chỉ muốn “dụ dỗ và vạch mặt một điệp viên nước ngoài”. Ông khai rằng từng hy vọng có thể chuyển những thông tin mình thu thập được cho một quốc gia đồng minh như một hành động thiện chí. Trước tòa, Phillips cũng đề cập đến niềm đam mê với nhân vật điệp viên hư cấu James Bond và tiết lộ từng hai lần nộp đơn xin gia nhập Cơ quan An ninh MI.5 vào các năm 2014 và 2024 nhằm thể hiện lòng trung thành với đất nước. Tuy nhiên, bồi thẩm đoàn không chấp nhận lời biện hộ này và kết luận ông phạm tội “thực hiện hành vi nhằm hỗ trợ đáng kể cho một cơ quan tình báo nước ngoài”, với mức án tối đa 14 năm tù giam.

Theo hồ sơ tòa án, Phillips từng có sự nghiệp ổn định trong lĩnh vực tư vấn tái cấu trúc doanh nghiệp, trước khi chuyển sang làm việc tự do với vai trò cố vấn về tuân thủ bảo mật dữ liệu từ năm 2018. Tuy nhiên, sau khi nghỉ hưu, ông rơi vào khó khăn tài chính kéo dài do không thể duy trì thu nhập ổn định. Trong nhiều tháng, Phillips đã gửi hàng loạt email và hồ sơ xin việc nhưng không nhận được hồi đáp tích cực, dẫn đến tâm lý bế tắc. Trong tình thế bế tắc, ông đã tìm đến một lựa chọn liều lĩnh và phải trả giá bằng cả tự do lẫn danh dự.

Kỷ nguyên nguy cơ nội gián

Vụ án của Howard Phillips chính là một lời cảnh tỉnh về những thách thức ngày càng phức tạp trong an ninh nội địa. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, các mối đe dọa tình báo không còn chỉ đến từ những mạng lưới gián điệp được tổ chức bài bản, mà còn xuất phát từ các cá nhân đơn lẻ - những người không thuộc bất kỳ cơ quan tình báo nào, nhưng lại dễ bị cuốn vào các hoạt động nguy hiểm vì những động cơ cá nhân hoặc sự mê muội nhất thời.

Trường hợp của Howard Phillips là ví dụ điển hình cho một kiểu rủi ro an ninh đang ngày càng phổ biến trong kỷ nguyên hiện đại. Ông không phải điệp viên chuyên nghiệp, không được đào tạo bài bản, cũng không nhận lệnh từ bất kỳ tổ chức nào. Tuy nhiên, những khó khăn kinh tế kéo dài, sự thất vọng cá nhân và niềm đam mê viển vông với hình tượng điệp viên hư cấu đã đẩy ông vào một hành vi mạo hiểm mà chính bản thân không lường hết hậu quả.

Cách MI.5 phát hiện và xử lý vụ việc này cho thấy một bước tiến đáng kể trong năng lực phản gián hiện đại của Anh. Thay vì theo dõi bị động, MI.5 chủ động xây dựng một chiến dịch phản gián có kiểm soát ngay từ đầu. Từ việc tiếp cận ban đầu qua thư từ, chuyển sang các nền tảng liên lạc kỹ thuật số, thiết lập các điểm giao nhận vật lý, cho đến các cuộc gặp trực tiếp, toàn bộ quá trình đều nằm trong tầm giám sát. Những bằng chứng được thu thập bảo đảm rằng mọi hành vi có thể bị vô hiệu hóa trước khi gây ra thiệt hại thực tế.

Giới chuyên gia đánh giá đây là ví dụ tiêu biểu của kỹ thuật “giăng bẫy phản gián”, trong đó mục tiêu được dẫn dắt từng bước vào một kịch bản có kiểm soát, tin rằng mình đang thực sự tham gia vào một hoạt động gián điệp. Trên thực tế, toàn bộ quá trình chỉ là phần trong một chiến dịch điều phối nhằm trung hòa nguy cơ tiềm ẩn trước khi nó vượt ngoài tầm kiểm soát. Mô hình này không chỉ giúp phát hiện những đối tượng có hành vi bất thường, mà còn góp phần quan trọng trong việc cảnh báo và răn đe, đặc biệt trong bối cảnh các yếu tố “nội sinh” - những công dân mang tư tưởng lệch lạc hoặc dễ tổn thương ngày càng trở thành mắt xích tiềm ẩn trong an ninh quốc gia.

Không giống những điệp viên chuyên nghiệp được huấn luyện bài bản, gia đình và luật sư miêu tả Phillips  như một người “mơ mộng và dễ bị ảnh hưởng”, với sự ám ảnh về hình tượng James Bond đến mức mờ nhạt ranh giới giữa phim ảnh và thực tế. Vợ cũ của ông, bà Amanda Phillips, từng nhận xét chồng mình là “một người có tâm hồn tốt nhưng không thực tế, dễ bị cuốn vào những ý tưởng viển vông”.

Theo đánh giá của Cơ quan Công tố Hoàng gia Anh (CPS) và bộ phận chuyên trách chống khủng bố thuộc CPS do bà Bethan David đứng đầu, vụ án Howard Phillips là lời cảnh báo mạnh mẽ đối với bất kỳ ai có ý định tiếp tay cho hoạt động tình báo nước ngoài, bất kể động cơ xuất phát từ lợi ích vật chất, tham vọng cá nhân hay những ảo tưởng lý tưởng hóa về công việc gián điệp. Mọi hành vi hỗ trợ hoặc tạo điều kiện cho gián điệp đều bị xem là mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh quốc gia và sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Đạo luật An ninh Quốc gia 2023.

Bồi thẩm đoàn chỉ mất khoảng 4 giờ để đi đến phán quyết nhất trí, cho thấy bằng chứng và lập luận của phía công tố được trình bày chặt chẽ, minh bạch và đầy sức nặng. Dư luận Anh đặc biệt quan tâm đến vụ việc, với nhiều tờ báo lớn gọi Phillips là “James Bond phiên bản lỗi”, “người mê James Bond đến cực đoan” hay “ông bố 4 con tự nguyện làm gián điệp”.

Đáng chú ý, đây cũng là một trong những vụ án đầu tiên tại Anh được xét xử theo Đạo luật An ninh Quốc gia 2023, văn bản pháp lý mới được thông qua nhằm ứng phó với các nguy cơ hiện đại trong lĩnh vực phản gián. Theo đó, bộ luật không chỉ hướng đến các mạng lưới tình báo chuyên nghiệp có tổ chức, mà còn mở rộng thẩm quyền xử lý đối với các cá nhân độc lập có hành vi, kế hoạch hoặc ý định tiếp tay cho tình báo nước ngoài, bất kể mức độ chuyên môn hay mối liên hệ cụ thể.

Giới chuyên gia cho rằng việc sử dụng khung pháp lý mới trong trường hợp Howard Phillips cho thấy quyết tâm của Anh trong việc thiết lập hàng rào pháp lý chắc chắn nhằm bảo vệ chủ quyền và bí mật quốc gia trong bối cảnh môi trường an ninh quốc tế ngày càng phức tạp. Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc gia tăng, các hoạt động gián điệp, dù đến từ lực lượng chính quy hay những “tác nhân tự phát” đều được xem là mối nguy cần phải được nhận diện sớm và xử lý dứt khoát.

Phiên tòa khép lại, Howard Phillips đối diện mức án nghiêm khắc, nhưng dư âm từ vụ việc không chỉ dừng lại ở một bản án hình sự. Vụ án phản ánh những thách thức ngày càng đa diện trong môi trường an ninh hiện đại - nơi một cá nhân không được đào tạo, không thuộc bất kỳ tổ chức nào, vẫn có thể trở thành mắt xích nguy hiểm trong một chuỗi rủi ro tình báo chỉ bởi sự ngộ nhận, khủng hoảng cá nhân hoặc niềm tin sai lệch về vai trò của mình.

Trường hợp của Phillips không chỉ cho thấy mức độ chủ động của MI.5 trong việc kiểm soát nguy cơ từ sớm, thông qua các kỹ thuật phản gián mô phỏng chuyên sâu mà còn khẳng định xu thế siết chặt pháp lý để ngăn chặn mọi hành vi tiếp tay cho thế lực nước ngoài, dù xuất phát từ vô tình hay hữu ý. Đạo luật An ninh Quốc gia 2023, với phạm vi xử lý mở rộng, đang định hình một hệ thống phòng vệ pháp lý mới cho nước Anh trước những chuyển động khó lường của thế giới tình báo đương đại.

Ở góc độ xã hội, vụ án đặt ra câu hỏi về năng lực tự nhận thức và giới hạn hành vi trong một thời đại mà thông tin, cám dỗ và tưởng tượng có thể nhanh chóng xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo. Trong bối cảnh đó, việc củng cố nhận thức pháp lý, cảnh giác trước các dấu hiệu lôi kéo, và nâng cao trách nhiệm công dân trở thành yêu cầu cấp thiết.

Đây không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan chức năng, mà là nền tảng xây dựng một xã hội có khả năng đề kháng tốt hơn trước các nguy cơ an ninh phi truyền thống. Howard Phillips không phải là điệp viên, nhưng câu chuyện của ông là một lời nhắc nhở rõ ràng: trong một môi trường an ninh ngày càng phức tạp, sự tỉnh táo và hiểu biết không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc để giữ gìn an ninh quốc gia và bảo vệ chính mình.