Mặt tối của lính thủy đánh bộ Mexico
Vào tháng 4-2021, 30 lính thủy đánh bộ Mexico bất ngờ được lệnh di chuyển đến thủ đô Mexico City để nhận nhiệm vụ mới. Nhưng vừa mới đến nơi thì họ bị cảnh sát bắt giữ. Đây là những đối tượng đầu tiên trong số 257 lính thủy đánh bộ bị tình nghi đã bắt cóc và giết hại gần 60 người lớn và trẻ em trong giai đoạn từ 2017 đến 2018.
Từ nhiều năm nay Chính phủ Mexico coi lực lượng lính thủy đánh bộ giống như thứ “vũ khí tối mật”. Do vậy, họ tìm mọi cách để che giấu những hành vi phạm pháp của binh lính. Trước sức ép của gia đình các nạn nhân, chính phủ mới chịu mở cuộc điều tra.
Phẫn nộ
Sau khi Tổng thống Mỹ Ronald Reagan tuyên bố mở cuộc chiến với ma túy, ông bắt đầu gửi các sỹ quan quân đội Mỹ đến các quốc gia Trung và Nam Mỹ để đào tạo quân đội của họ. Chỉ sau một vài năm đã xuất hiện những đơn vị đặc nhiệm tinh nhuệ, sẵn sàng trên tuyến đầu của cuộc chiến chống ma túy, đơn cử như lực lượng lính thủy đánh bộ Mexico.
Nhưng ngay từ những ngày đầu, lính thủy đánh bộ Mexico đã chịu nhiều tai tiếng. Trong số các cựu binh đi theo ông trùm Arturo Guzmán Decena để lập nên băng đảng khét tiếng Los Zetas có một số lính thủy đánh bộ. Sau những thành công mà Los Zetas đạt được, các nhóm cartel đối thủ cũng tìm cách thuê lính đặc nhiệm nói chung và lính thủy đánh bộ nói riêng làm tay súng cho mình.
Nữ nhà báo Azucena Uresti đã viết về hiện tượng này: “Có những thanh niên coi quân đội cũng như trường dạy nghề vậy. Họ nhập ngũ để học cách bắn súng, cách đột kích, v.v…để sau này đi làm thuê cho các băng đảng ma tuý…. Chính phủ đã tìm cách sàng lọc hồ sơ ứng viên nhập ngũ, nhưng đôi khi vẫn có một số trường hợp lọt lưới.”
Chính phủ Mexico chưa từng có một động thái thực sự nào trong việc trừng phạt các đối tượng “có vấn đề” trong hàng ngũ lính thủy đánh bộ. Trái lại, lực lượng này còn nhận được thêm nhiều nguồn lực và quyền hạn dưới thời Tổng thống Felipe Calderón (2006 - 2012). Mọi chuyện xuất phát từ quyết định sử dụng quân đội thay cảnh sát trực tiếp chống lại các băng đảng ma túy của ông Calderón.
Khó có thể phủ nhận hiệu quả của lưc lượng lính thủy đánh bộ Mexico. Họ góp công trực tiếp trong việc tiêu diệt băng đảng ma túy La Familia Michoacana, đặc biệt là trong vụ đấu súng giết chết ông trùm Nazario Moreno González. Tuy vậy, không ít người dân lại tỏ thái độ bất bình với lính thủy đánh bộ. Họ cho rằng, để đạt được mục đích của mình, quân đội sẵn sàng trở nên tàn bạo không kém gì bọn tội phạm. Cái chết của 12 người tại tỉnh Nuevo Laredo đã minh chứng rõ nét quan điểm này.
Vào mùa đông năm 2017, một nhóm lính thủy đánh bộ nhận nhiệm vụ đến thành phố Tamaulipan, tỉnh Nuevo Laredo. Tamaulipan là một điểm nóng của hoạt động buôn bán ma túy do nằm ngay bên kia biên giới với bang Texas, Mỹ. Trong sáu tháng đơn vị đóng tại Tamaulipan, họ bắt giữ 27 thường dân, trong đó 15 người không bao giờ trở về với gia đình. Gia đình của họ sau khi tổ chức tìm kiếm đã phát hiện ra xác của 12 nạn nhân, trong đó có hai em nhỏ 14 tuổi, được chôn giữa sa mạc trong tình trạng cơ thể có nhiều vết bầm dập do bị đánh.
Đây không phải lần đầu tiên xảy ra một vụ mất tích tập thể có liên quan đến lính thủy đánh bộ. Vào tháng 10-2016, 5 người đàn ông quốc tịch Mexico và Mỹ mất tích sau khi bị lính thuỷ đánh bộ bắt đi khỏi một khách sạn ở Tamaulipas. Vụ việc đến nay vẫn chưa điều tra ra. Sợ rằng điều tương tự sẽ xảy ra, người nhà 12 nạn nhân đã tổ chức biểu tình chặn đường một cây cầu nối Mexico với Mỹ. Chỉ khi báo chí vào cuộc thì người dân cả nước mới biết được sự thật ghê sợ ở Tamaulipas. Cả Văn phòng Quyền con người của Liên Hiệp Quốc ở Mexico cũng ra tuyên bố thúc giục Chính phủ Mexico sớm làm rõ chân tướng sự việc.
Liệu có đem đến sự thay đổi?
Sau hai năm điều tra, Chính phủ Mexico đưa ra kết luận rằng, 230 binh lính và 27 sỹ quan chỉ huy thuộc lực lượng lính thủy đánh bộ phải chịu trách nhiệm về những vụ mất tích và tử vong. Họ bị kết tội bắt giữ người không có trát của tòa; sử dụng nhục hình trong quá trình thẩm vấn; và giết người. Hiện toà án đang trong quá trình lượng tội với từng cá nhân có liên quan đến vụ việc.
Về phần mình Bộ Quốc phòng Mexico đã bỏ thái độ chống đối cuộc điều tra. Trong một thời gian dài họ luôn khẳng định rằng, 27 người bị bắt cóc là do các nhóm buôn ma túy mặc đồng phục quân đội chứ không phải là lính thủy đánh bộ. Đại diện gia đình các nạn nhân cho biết quân đội đã có động thái tìm cách giảng hòa và bồi thường. Tuy vậy, các gia đình vẫn giữ thái độ theo đuổi vụ việc đến cùng.
Phán quyết của tòa án đã và đang thúc đẩy nhiều cuộc điều tra tương tự. Hiện “tâm điểm” chú ý của dư luận đang hướng về vụ mất tích của Antonio Dominguez xảy ra hồi tháng 4-2018. Chàng trai 18 tuổi quốc tịch Mỹ này đang ở Mexico thăm họ hàng thì bị lính thủy đánh bộ bắt đi bặt vô âm tính. Bộ Ngoại giao Mỹ đang theo dõi sát sao cuộc điều tra vụ mất tích và sẵn sàng gây sức ép lên Chính phủ Mexico nếu không nhận được câu trả lời thỏa đáng.
Các vụ mất tích và tử vong có liên quan đến lực lượng lính thủy đánh bộ Mexico là sự phản ánh cuộc chiến chống ma túy ở nước này. Hai bên liên tục leo thang về mức độ tàn bạo đến mức dân chúng không còn phân biệt nổi ai là người tốt, ai là người xấu nữa, từ đó dẫn đến thái độ thờ ơ. Mà không cuộc chiến nào có thể chiến thắng mà không có sự ủng hộ của nhân dân cả.
Nhận ra điều này, chính phủ của Tổng thống Andrés Obrador đã thay đổi cách tiếp cận với ma túy. Ngày nay thay vì sử dụng vũ lực, chính quyền tìm đến những biện pháp tuyên truyền, kinh tế, v.v…nhằm “cách ly” quần chúng với các nhóm cartel. Rất có thể nhân những vụ việc vừa qua, chính phủ sẽ còn thay đổi sâu rộng hơn nữa lực lượng lính thủy đánh bộ nói riêng và quân đội nói chung theo tinh thần tôn trọng luật pháp và quyền con người.