Người từng ngăn chặn thảm sát bằng khí độc của Đức Quốc xã

Khí đó là Zyklon B, một biến thể của axit xyanhydric hoặc axit prussic, giải phóng khói độc khi tiếp xúc với không khí. Việc sử dụng nó không được thảo luận. Đầu năm 1042, Gerstein nhận được tài liệu tóm tắt về việc xây dựng khối nhà “cần thiết” ở Ba Lan bị chiếm đóng “để đầu độc người Do Thái bằng khí độc”.

Gerstein nghi ngờ Zyklon B là phương tiện đẩy nhanh cuộc thảm sát hàng loạt. Nhưng, Gerstein không phải là một đảng viên Quốc xã bình thường. Ông đã gia nhập Waffen SS để vạch trần tội ác của nó. Bây giờ, ông không chỉ là nhân chứng của nỗi kinh hoàng mà còn là người được lệnh phải đảm bảo rằng công cụ giết người được chuyển đến đích.

Khi sự kháng cự thất bại, Gerstein xâm nhập vào SS

Kurt Gerstein, một người đàn ông cao, gầy với khuôn mặt nghiêm nghị và đôi mắt đen sâu thẳm, nộp đơn xin gia nhập Waffen-SS vào tháng 9/1940. Lúc đó, Gerstein 35 tuổi. Hồ sơ cho thấy Gerstein có tố chất một tân binh hoàn hảo. Gerstein sinh ra trong gia đình cực kỳ bảo thủ, và cả cha và mẹ anh ta đều là những người theo chủ nghĩa Quốc xã nhiệt thành. Nhưng khi nhìn kỹ hơn vào cuộc đời của ông, người ta thấy cả ý chí và lòng dũng cảm để nổi loạn.

Ở trường, Grstein nổi tiếng là trốn học và hỗn láo, hành vi khiến ông xung đột với cha mình. Gerstein tìm thấy sự an ủi trong Kinh thánh và khi rời trường để học trở thành kỹ sư khai thác mỏ, ông đã dành những ngày cuối tuần để viết các tập sách nhỏ cho một nhóm Kinh thánh toàn quốc. Khi Đức Quốc xã lên nắm quyền năm 1933, Gerstein tức giận vì kế hoạch của Hitler nhằm tạo ra một nhà thờ Tin lành Đức chịu ảnh hưởng của Đức Quốc xã.

Tháng 2/1935, Gerstein đã đứng lên trong một nhà hát để phản đối một vở kịch “chống Cơ đốc giáo” và bị các thành viên của Đoàn Thanh niên Hitler đánh đập. Không nao núng, Gerstein tiếp tục công khai chỉ trích chế độ Hitler. Gerstein bị bắt hai lần nhưng sau khi trải qua nhiều tuần trong trại tập trung, ông đột nhiên trở thành một con người khác. Nhận được việc làm tại một mỏ kali, ông đã giúp đỡ Thanh niên Hitler địa phương và nhận được giấy chứng nhận công dân tốt của Đức Quốc xã. Nhưng đó là một hành động khôn ngoan.

Gerstein đã nhận ra rằng, vì Đức Quốc xã sẽ tiêu diệt bất kỳ ai mà chúng coi là kẻ thù, nên cách duy nhất để thay đổi chế độ là từ bên trong. Và mong muốn vạch trần chế độ của Gerstein càng mạnh thêm sau một khám phá mới, ghê tởm. Trong khi hỏi về cái chết của một người họ hàng, Gerstein phát hiện Đức Quốc xã đã bắt đầu một chương trình bí mật để “an tử” cho những “người bị bệnh tâm thần”. Bị chính gia đình mình xua đuổi vì tin vào tuyên truyền của Anh, Gerstein tuyên bố: “Tôi muốn biết chuyện gì đang xảy ra!”.

Ngày 15/3/1941, Kurt Gerstein được nhận vào Waffen-SS. Trong vòng vài tháng, sự tận tụy với công việc cùng với kiến thức về kỹ thuật và y học của ông đã khiến cấp trên chú ý nên được chuyển đến Viện Vệ sinh ở Berlin, nơi các nhà hóa học làm việc trong bí mật nghiêm ngặt về hàng loạt thí nghiệm cho Đế chế. Khi Gerstein phát triển phương pháp giải quyết một đợt bùng phát bệnh sốt phát ban ở Wehrmacht, ông nhanh chóng trở thành chuyên gia hàng đầu của viện về khử trùng và vệ sinh. Đối với Đức Quốc xã, xã hội Đức chỉ có thể thực sự được “khử trùng” bằng cách loại bỏ người Do Thái.

“Chúng tôi cần ông cải thiện dịch vụ phòng hơi ngạt”

Tuyết rơi ở Berlin vào sáng ngày 20/1/1942, khi một loạt xe ôtô màu đen chạy qua cổng một biệt thự sang trọng ở Wannsee, một vùng ngoại ô phía tây nam thành phố. Khoảng 15 viên chức cấp cao của Đế chế được mời đến dự cuộc họp đặc biệt tại địa điểm thư giãn này. Cuộc họp được Reinhard Heydrich, giám đốc SD, một cơ quan tình báo của SS, sắp xếp. Gerstein và nhóm cộng sự được giao nhiệm vụ: thực hiện mọi “chuẩn bị cần thiết để tổ chức giải pháp hoàn chỉnh cho vấn đề Do Thái trong phạm vi ảnh hưởng của Đức ở châu Âu”. Cuộc họp sẽ đưa lý thuyết vào thực hành - và đưa Holocaust vào hoạt động.

Vài tháng sau, một thuộc hạ của Adolf Eichmann đến văn phòng của Gerstein để giao lệnh: Thu thập Zyklon B và chuyển đến phương Đông. Vào đầu tháng 8/1942, Gerstein đi cùng một đoàn xe vào một vùng rừng rậm thuộc Tiệp Khắc cũ để lấy các thùng chứa khí từ một nhà máy kali trước khi tiến vào Ba Lan. Ở điểm dừng tiếp theo, Gerstein giả vờ kiểm tra hàng hóa và nói với những người khác rằng một trong những thùng hàng bị rò rỉ. Họ đã giúp ông chôn nó bên lề đường. Đó là một chiến thắng, nhưng chỉ là một chiến thắng nhỏ. Đoàn xe Zyklon B đến doanh trại SS ở Lublin ngày 17/8/1942.

Chính tại đây, cảnh sát trưởng SS địa phương là Chuẩn tướng Odilo Globonik, đã tạo ra một mạng lưới các trại tử thần tại Belzec, Sobibor và Treblinka mà ông ta khoe khoang là thanh trừng tất cả người Do Thái Ba Lan. Cuộc thảm sát hàng loạt tại Belzec đã bắt đầu, và kế hoạch là giết chết mọi người Do Thái trong vòng vài giờ sau khi đến nơi. Nhìn vào Gerstein, chuyên gia “vệ sinh”, Globonik nói: “Chúng tôi cần ông cải thiện dịch vụ phòng hơi ngạt của chúng tôi”.

“Hít thở thật sâu. Nó sẽ giúp phổi khỏe mạnh hơn”

Nằm nép mình bên sườn đồi có nhiều cây cối, trại Belzec bao gồm các doanh trại SS, một nhà ga xe lửa nhỏ và một loạt tòa nhà nhỏ gọn. Khi Gerstein quan sát, chuyến vận chuyển mới nhất của người Do Thái ở châu Âu dừng lại. Chỉ huy trại là Christian Wirth, một cảnh sát cấp cao đưa chương trình “an tử” của Hitler vào thực hành chết chóc. Phần đầu tiên của nghi lễ chết chóc diễn ra theo đúng kế hoạch của Wirth: Hàng trăm đàn ông, phụ nữ và trẻ em bị lôi ra khỏi tàu và bị đẩy đi bằng roi và tiếng la hét trên mặt đất gồ ghề.

Một chiếc loa phóng thanh thông báo rằng trước khi bắt đầu làm việc, họ phải đi tắm. Những người phụ nữ và trẻ em gái, bị bắt đầu tiên, được đưa chạy qua một kênh giữa hàng rào thép gai đến Bade und Inhalationsraume, phòng tắm và phòng hít thở, nơi một người đàn ông SS to béo với khuôn mặt tử tế bảo họ đừng lo lắng. “Tất cả những gì bạn phải làm là hít thở thật sâu. Nó sẽ tăng cường phổi - một biện pháp phòng ngừa bệnh tật!”. Khi một người phụ nữ khoảng 40 tuổi bước lên cầu thang, bà quay sang Gerstein và Wirth, và nguyền rủa những kẻ giết bà. Wirth vung roi và bà bị đẩy vào bên trong.

Sự đau đớn trong  phòng hơi ngạt bị hỏng

Phòng tử hình nhanh chóng chật cứng đến nỗi bọn SS và những người giúp việc người Ukraine của chúng phải dùng vai để đóng những cánh cửa nặng nề. Có cả tiếng la hét, cầu nguyện và tiếng hét giận dữ và căm thù. Trung sĩ SS Lorenz Hackenholt giờ đã bước lên phía trước. Anh ta phụ trách chiếc xe tải có ống xả được đưa vào buồng nạn nhân. Nhưng động cơ của nó không nổ máy. Wirth hét lên và chửi thề trong sự xấu hổ, khi bên trong hàng trăm người phải chịu đựng sự đau đớn kéo dài không thể tưởng tượng nổi. Vài phút trôi qua thành một giờ. Một chiếc đồng hồ bấm giờ kêu tích tắc - một phần trong chỉ dẫn của Gerstein để đánh giá phương pháp hiệu quả nhất để thực hiện vụ giết người quy mô công nghiệp. Từ bên trong, tiếng kêu cứu vọng lại: “Cứu chúng tôi! Xin hãy cứu chúng tôi!”.

Khi động cơ cuối cùng khởi động, nó chạy trong 32 phút cho đến khi tất cả mọi thứ bên trong đều chết máy. Sau đó, khi những người khác trên tàu bị sát hại, Wirth cho Gerstein xem đống đồ vật có giá trị bị đánh cắp từ các nạn nhân. Khi bỏ túi hai đồng vàng, ông ta nói với Gerstein rằng vấn đề với động cơ chưa từng xảy ra trước đây và yêu cầu Gerstein không đề xuất bất kỳ thay đổi nào đối với Berlin. Gerstein đã nói dối rằng lô hàng Zyklon B mà ông mang đến có vẻ bị hỏng và cần phải tiêu hủy.

Gerstein đã cố gắng nhưng không thành công trong việc cảnh báo quân Đồng minh

Trở về Đức một mình trên chuyến tàu đêm đến Berlin, Gerstein gặp một nhà ngoại giao Thụy Điển là Nam tước Goran von Otter. Trong ánh sáng yếu ớt của chuyến tàu tối om, Gerstein đã bật khóc khi mô tả những gì ông đã thấy. Gerstein nói: “Nếu bạn nói với quân Đồng minh, thì họ có thể rải hàng triệu tờ rơi khắp nước Đức để mọi người biết chuyện gì đang xảy ra, và họ sẽ nổi dậy chống lại Hitler”. Người Thụy Điển báo cáo đầy đủ cho chính phủ Thụy Điển trung lập, nhưng vì sợ làm xấu đi mối quan hệ với Hitler nên đã gác lại báo cáo cho đến khi chiến tranh kết thúc.

Trở lại Berlin, Gerstein liên lạc với phái đoàn Thụy Sĩ tại đó, nơi cũng lo ngại về việc chống đối Hitler, và sau đó là sứ thần địa phương của giáo hoàng, người mà Gerstein không biết đến, tin vào “thỏa hiệp và hòa giải” với Đệ tam Đế chế. Nhân viên của sứ thần đã đưa Gerstein ra khỏi tòa nhà. Trở lại căn hộ của mình, Gerstein ngồi phịch xuống ghế. “Tôi đã mất đi hy vọng cuối cùng của mình rồi”, ông nói. Tại nơi làm việc, Gerstein bị đẩy sâu hơn vào nỗi kinh hoàng, cố gắng chuyển hướng hoặc phá hoại các lô hàng khí độc. Gerstein nói với một người bạn: “Cỗ máy đã bắt đầu chuyển động, và tôi không thể dừng nó lại. Khi được tận mắt chứng kiến, một ngày nào đó tôi có thể làm chứng về nó”.

Gerstein được nhìn nhận như thế nào sau chiến tranh

Năm 1945, khi Đức Quốc xã sụp đổ, Kurt Gerstein nắm bắt cơ hội để làm chứng. Từ bỏ vị trí của mình ở Berlin, Gerstein lái xe về phía tây và đầu hàng quân đội Pháp. Lúc đầu, được chấp nhận là một người chống Đức Quốc xã thực sự, ông đã viết một báo cáo về những gì đã thấy ở các trại tử thần. Nhưng khi tình báo quân đội Pháp đưa Gerstein đến Paris, họ nói với ông rằng ông đang bị điều tra như một tội phạm chiến tranh. Ngày 25/7/1945, Gerstein treo cổ tự tử trong phòng giam. Trong khi đó ở Ba Lan, các nhà điều tra đang dần hiểu rõ nỗi kinh hoàng đã xảy ra ở Sobibor, Treblinka và Belzec - những nơi ước tính có khoảng 1,4 triệu người Do Thái ở châu Âu đã bị sát hại. Tháng 8/1950, tên của Gerstein đã được đưa ra trước tòa án phi Quốc xã hóa ở Đức để đánh giá danh tiếng của ông.

Tòa án chấp nhận Gerstein đã chuyển hướng và tiêu hủy một lượng lớn Zyklon B trong “các hành động kháng cự”, nhưng cho biết hành động của ông “không đủ quan trọng hoặc có ảnh hưởng để ngăn chặn cỗ máy này”. Tòa án phán quyết Gerstein không “nằm trong số những tên tội phạm chính nhưng xếp ông vào nhóm “bị ô uế”. Nhà văn Saul Friedlander, người có cha mẹ bị Đức Quốc xã sát hại, lập luận rằng tòa án “trên thực tế đã kết án ông vì những nỗ lực vô ích của ông”. Mười lăm năm sau phán quyết, một tòa án cấp cao hơn đã lật ngược phán quyết có tội.