Tăng cường hợp tác quốc tế về dẫn độ, nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng phạm tội

PV: Trong những năm qua, khuôn khổ pháp lý về công tác dẫn độ của Việt Nam đã được hoàn thiện như thế nào, thưa đồng chí Phó Cục trưởng?

Phó Cục trưởng Đào Anh Tới: Hiện nay, công tác dẫn độ của Việt Nam được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật trong nước cùng các điều ước quốc tế đa phương và song phương mà Việt Nam là thành viên về dẫn độ.

Về pháp luật trong nước, công tác dẫn độ được điều chỉnh chủ yếu trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021 và 2025), Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và các văn bản hướng dẫn có liên quan. Bên cạnh các luật nêu trên, hoạt động dẫn độ còn chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản pháp luật khác như: Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017 và 2025), Luật Thi hành án hình sự năm 2019, Luật CAND năm 2018 (sửa đổi, bổ sung năm 2023), Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015, Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015 và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

Một trong những điểm nhấn trong năm 2025 đó là ngày 26/11, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Dẫn độ. Đây là luật đầu tiên được ban hành quy định toàn diện các vấn đề liên quan đến dẫn độ, bao gồm: Nguyên tắc, thẩm quyền, điều kiện, trình tự thực hiện dẫn độ giữa Việt Nam với nước ngoài, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước Việt Nam trong dẫn độ. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026 sẽ thay thế các quy định về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007.

Về các điều ước quốc tế, cho đến nay, Việt Nam là thành viên của 23 điều ước quốc tế đa phương có các quy định liên quan đến dẫn độ. Cùng với 23 điều ước quốc tế nêu trên, ngày 25/10/2025 và ngày 14/11/2025, thừa ủy quyền của Chủ tịch nước, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an đã ký Công ước quốc tế về chống sử dụng công nghệ thông tin cho mục đích tội phạm trong khuôn khổ Lễ mở ký Công ước tại Hà Nội và ký Hiệp định ASEAN về dẫn độ trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp các nước ASEAN lần thứ 13 tại Philippines. Như vậy, thời gian tới, Việt Nam sẽ chính thức trở thành thành viên của 25 điều ước quốc tế có các quy định liên quan đến dẫn độ.

Cùng với các điều ước quốc tế đa phương, tính đến tháng 12/2025, Việt Nam đã ký 20 hiệp định song phương về dẫn độ. Hiệp định song phương về dẫn độ gần nhất mà Việt Nam đã ký là với Ma-rốc (25/10/2025). Bên cạnh đó, pháp luật Việt Nam cho phép dẫn độ theo nguyên tắc có đi có lại với các quốc gia chưa tham gia các điều ước quốc tế về dẫn độ với Việt Nam.

Như vậy, khuôn khổ pháp lý hiện hành về công tác dẫn độ ở Việt Nam đã được hoàn thiện một bước đáng kể. Đặc biệt, việc Quốc hội khóa XV Kỳ họp thứ 10 thông qua Luật Dẫn độ khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc hoàn thiện pháp luật về dẫn độ theo hướng đồng bộ, hiện đại, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế; thúc đẩy hợp tác quốc tế về dẫn độ, nâng cao hiệu quả truy bắt các đối tượng thực hiện hành vi phạm tội ở trong nước bỏ trốn ra nước ngoài và phạm tội ở nước ngoài lẩn trốn ở Việt Nam; bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm; tạo nền tảng cho việc ký kết và thực hiện các cam kết quốc tế về dẫn độ, qua đó góp phần xây dựng, củng cố uy tín của Nhà nước Việt Nam trên trường quốc tế.

PV: Với khuôn khổ pháp lý ngày càng được hoàn thiện, thực tiễn công tác dẫn độ giữa Việt Nam và nước ngoài trong những năm gần đây đạt được những kết quả gì, thưa đồng chí?

Phó Cục trưởng Đào Anh Tới: Thực hiện chủ trương của Đảng về hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm; với quyết tâm truy bắt bằng được các đối tượng phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài, Bộ Công an với vai trò là Cơ quan trung ương của Việt Nam về dẫn độ đã tích cực, chủ động phối hợp với các cơ quan của nước ngoài trong việc xem xét, giải quyết hàng trăm yêu cầu dẫn độ của nước ngoài gửi đến Việt Nam và của Việt Nam gửi đi nước ngoài.

Về yêu cầu dẫn độ của Việt Nam gửi đi nước ngoài, từ năm 2008 đến tháng 10/2024, Công an các đơn vị, địa phương đã lập và chuyển 98 hồ sơ yêu cầu dẫn độ đến cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài (gồm 70 yêu cầu dẫn độ theo các hiệp định song phương về dẫn độ; 28 yêu cầu dẫn độ theo nguyên tắc có đi có lại), trong đó, đã dẫn độ được 16 đối tượng về Việt Nam trong đó có những đối tượng phạm tội đặc biệt nghiêm trọng; phía nước ngoài từ chối 18 đối tượng; kết thúc 2 yêu cầu dẫn độ do đối tượng bị yêu cầu dẫn độ đã chết hoặc bị bắt giữ sau khi quay trở về Việt Nam. Năm 2025, Bộ Công an đã hướng dẫn Công an các đơn vị, địa phương lập và gửi trên 20 hồ sơ yêu cầu nước ngoài dẫn độ các đối tượng về Việt Nam để truy cứu trách nhiệm hình sự và thi hành án hình sự. 

Về yêu cầu dẫn độ của nước ngoài gửi đến Việt Nam, từ năm 2008 đến đến tháng 10/2024, Bộ Công an đã tiếp nhận và xử lý 43 yêu cầu dẫn độ do cơ quan có thẩm quyền của phía nước ngoài gửi đến (gồm 29 yêu cầu dẫn độ theo các hiệp định song phương về dẫn độ; 14 yêu cầu dẫn độ theo nguyên tắc có đi có lại), trong đó đã thực hiện dẫn độ cho nước ngoài 21 đối tượng; từ chối 7 yêu cầu dẫn độ. Năm 2025, Bộ Công an đã tiếp nhận, xử lý 6 hồ sơ của phía nước ngoài yêu cầu Việt Nam dẫn độ 6 đối tượng về nước ngoài để truy cứu trách nhiệm hình sự và thi hành án hình sự.

Đây là những kết quả rất tích cực, nổi bật, là lời tuyên bố của Việt Nam trước cộng đồng quốc tế và các đối tác là chúng ta sẽ không dung tha cho bất kỳ đối tượng nào phạm tội ở nước ngoài được phép lẩn trốn ở Việt Nam cũng như khẳng định quyết tâm của Việt Nam sẽ truy bắt bằng được các đối tượng phạm tội ở Việt Nam lẩn trốn ở nước ngoài để trừng trị theo quy định của pháp luật, bảo vệ công lý, lấy lại công bằng cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân bị xâm hại.

PV: Bên cạnh kết quả, đồng chí có thể cho biết những khó khăn, vướng mắc mà các cơ quan của Việt Nam gặp phải trong công tác dẫn độ và giải pháp nào để nâng cao hiệu quả hơn nữa công tác này?

Phó Cục trưởng Đào Anh Tới: Bên cạnh kết quả đạt được như tôi vừa nêu trên, việc thực hiện các yêu cầu dẫn độ thời gian qua cũng bộc lộ không ít khó khăn, thách thức cần phải khắc phục, cụ thể là:

Thứ nhất, mặc dù các cơ quan chức năng của Việt Nam có nhiều cố gắng nhưng các điều ước quốc tế song phương về dẫn độ Việt Nam ký kết chưa nhiều. Một số quy định của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 chưa tương thích với pháp luật quốc tế, thông lệ quốc tế và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên cũng như chưa phù hợp với thực tiễn ở Việt Nam. Những vấn đề này đã được khắc phục cơ bản ở Luật Dẫn độ và Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2025 nhưng từ nay đến khi Luật Dẫn độ có hiệu lực (ngày 1/7/2026), các bộ, ngành, địa phương sẽ tiếp tục thực hiện các quy định về dẫn độ trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007.

Thời gian tới, Bộ Công an cần phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành khác có liên quan sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Dẫn độ để bảo đảm các văn bản hướng dẫn này có hiệu lực cùng thời điểm với luật vào ngày 1/7/2026, gồm: Nghị định của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Dẫn độ; nghị định của Chính phủ quy định về chi phí thực hiện và kinh phí bảo đảm công tác dẫn độ; thông tư của Bộ trưởng Bộ Công an và thông tư liên tịch của liên ngành các cơ quan tư pháp Trung ương quy định chi tiết một số điều của Luật Dẫn độ.

Đến nay, Việt Nam mới ký kết 20 điều ước quốc tế song phương về dẫn độ, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Vì vậy, Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh đàm phán, ký điều ước quốc tế song phương về dẫn độ với các nước. Trong đó, ưu tiên ký kết với các nước láng giềng, các nước trong khu vực và các nước có nhiều người Việt sinh sống, lao động, học tập và làm việc; các nước và vùng lãnh thổ có nhiều đối tượng truy nã người Việt có khả năng đang lẩn trốn hoặc các nước có nhiều người nước ngoài đang công tác, sinh sống tại Việt Nam như Đức, Hoa Kỳ, Slovenia, Litva và một số nước thuộc Liên minh châu Âu.

Việt Nam là thành viên của 23 điều ước quốc tế đa phương (sắp tới là 25 điều ước quốc tế) có quy định về dẫn độ, trong đó bảo lưu hoặc tuyên bố không áp dụng trực tiếp các quy định về dẫn độ tại 10 điều ước, điều này dẫn đến khi có vụ việc dẫn độ việc hợp tác với các quốc gia thành viên khác cùng là thành viên của điều ước quốc tế gặp nhiều trở ngại.

Hiện nay, để thực hiện chủ trương tích cực, chủ động hội nhập quốc tế, Việt Nam là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, cùng với việc tình hình tội phạm có yếu tố nước ngoài, tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia ngày càng có xu hướng phức tạp thì việc Việt Nam rút bảo lưu, rút tuyên bố không áp dụng các điều khoản dẫn độ đối với các điều ước quốc tế đa phương là cần thiết và khả thi, qua đó sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác dẫn độ nói riêng và phòng, chống tội phạm nói chung.

Thứ hai, việc phân công trách nhiệm và quan hệ phối hợp trong dẫn độ thời gian qua còn bất cập, hạn chế. Quan hệ phối hợp giữa các lực lượng điều tra, truy nã, thi hành án hình sự, quản lý xuất, nhập cảnh, quản lý cư trú, quản lý hành chính… liên quan đến hoạt động xác minh, truy bắt, truy tìm, truy nã tội phạm lẩn trốn ở Việt Nam, hoặc tội phạm thực hiện trên lãnh thổ Việt Nam lẩn trốn ra nước ngoài cũng đang đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết.

Nhiều chính sách quản lý cư trú, quản lý xuất nhập cảnh tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong cư trú, xuất nhập cảnh nhưng lại tạo ra khe hở, dẫn đến tình trạng có người phạm tội đã xuất cảnh ra nước ngoài, hoặc nhiều đối tượng bị truy nã ở nước ngoài đã lợi dụng chính sách thông thoáng trong quản lý cư trú, xuất nhập cảnh của Việt Nam để lẩn trốn, thay tên đổi họ và sinh sống ở Việt Nam.

Để giải quyết tồn tại này, các đơn vị quản lý xuất, nhập cảnh và các cơ quan điều tra, truy nã tội phạm cần tăng cường trao đổi thông tin, nhất là việc đề xuất, đăng ký hoặc rút khỏi danh sách đối tượng cấm nhập cảnh, cấm xuất cảnh, chú ý nhập cảnh, chú ý xuất cảnh; sử dụng phương tiện truyền tin nhanh chóng, bảo mật, chính xác về các đối tượng cảnh báo đến đơn vị thực hiện chức năng truy nã tội phạm và các cơ quan điều tra.

Thứ ba, hiện nay đội ngũ cán bộ thực hiện dẫn độ ở Bộ Công an và các bộ, ngành, địa phương hiện còn thiếu, kiêm nhiệm nhiều công tác khác nên còn gặp khó khăn trong việc theo dõi thường xuyên các vụ việc. Một bộ phận cán bộ chưa hiểu hết được nội dung các điều ước quốc tế về dẫn độ nên lúng túng khi áp dụng. Với hơn 50 điều ước quốc tế đa phương và song phương về dẫn độ đã có hiệu lực, hơn 20 điều ước quốc tế song phương về dẫn độ đang đề xuất đàm phán cũng như xu hướng số vụ việc dẫn độ hằng năm ngày càng nhiều, ước tính tăng lên khoảng 20-50 vụ việc dẫn độ, việc kiện toàn tổ chức, bổ sung biên chế cho các đơn vị làm công tác dẫn độ, nhất là đơn vị đầu mối của Bộ Công an về dẫn độ là cấp thiết. Đội ngũ cán bộ của cơ quan đầu mối về dẫn độ cần nắm vững các quy định, nguyên tắc cơ bản của pháp luật trong nước và pháp luật nước ngoài về hình sự, tố tụng hình sự, thi hành án hình sự, quản lý xuất, nhập cảnh, quản lý cư trú; bổ sung kiến thức ngoại ngữ, nhất là các ngôn ngữ chính thức của Liên hợp quốc; đẩy mạnh các lớp đào tạo kỹ năng ngoại giao, đàm phán điều ước quốc tế.

Thứ tư, cơ sở vật chất phục vụ cho công tác dẫn độ chưa đáp ứng được yêu cầu; chưa có cơ sở dữ liệu điện tử hồ sơ yêu cầu dẫn độ; chi phí phục vụ công tác dẫn độ chưa được quy định hoặc mức chi không đủ dẫn đến khó khăn trong quá trình thực hiện. Những vấn đề này cũng rất cần được lãnh đạo Bộ Công an, các ngành, các cấp quan tâm giải quyết trong thời gian tới, đặc biệt là chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ làm công tác dẫn độ, cán bộ thực hiện việc áp giải, dẫn độ, di lý đối tượng từ Việt Nam ra nước ngoài và từ nước ngoài về Việt Nam.

Việc ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ vào công tác dẫn độ cần được đẩy mạnh. Kiến nghị Bộ Công an cho nghiên cứu, xây dựng một trang thông tin điện tử tích hợp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Công an, có chuyên mục về “công tác dẫn độ” và thông báo, trao đổi địa chỉ website này với các quốc gia có liên quan biết để phối hợp giải quyết các vụ việc dẫn độ. 

PV: Xin cảm ơn đồng chí Phó Cục trưởng!