Tết sớm của những con người từng sa ngã
Phía sau bức tường cao với hàng rào dây thép gai chắc chắn, có những con người từng sa ngã đang tất bật gói bánh chưng, tập văn nghệ để chào đón Xuân mới.
Những ngày cuối năm, dù thời tiết trở lạnh, nhưng không vì thế mà sắc Xuân tại huyện miền núi Phù Yên, tỉnh Sơn La bớt tươi tắn. Đào, hoa khoe sắc mọi con phố, đường xá huyên náo người người mua bán, rộn ràng sắm Tết.
Nằm cách trung tâm huyện khoảng 3 cây số, Trại giam Yên Hạ hiện đang giam giữ trên 3.000 phạm nhân, chủ yếu là người dân tộc thiểu số và phạm tội về ma túy.
Phía sau những bức tường cao với hàng rào dây thép gai chắc chắn của Trại giam Yên Hạ, những phạm nhân đang được giám thị và cán bộ, chiến sĩ tạo điều kiện để chuẩn bị đón Tết.
Thoăn thoát đôi bàn tay đong gạo, đỗ, thịt, phạm nhân Vàng A Minh khéo léo buộc từng chiếc lạt để hoàn thiện bánh chưng vuông vắn tại khu vực bếp của Trại giam. Năm nay 35 tuổi nhưng đã dành 5 cái Tết trong Trại, Minh chia sẻ: “Cứ đến Tết là nhớ nhà lắm, không biết ở nhà vợ đã chuẩn bị ăn Tết đến đâu rồi, có tiền để mua sắm cho các con chưa, tâm trạng không biết tả thế nào, lẫn lộn lắm”.
Minh nghẹn ngào: “Nếu ở nhà thì tầm này mình đã đưa vợ xuống chợ huyện mua đồ Tết, bánh kẹo và quần áo mới cho con. Tết ở trên quê mình vui lắm, có lễ hội, múa khèn, ném pao. Giờ chỉ cố gắng làm sao để cải tạo thật tốt, sớm được trở về với mẹ, vợ và các con”.
Bị bắt năm 2016 tại khu vực biên giới Việt - Lào, thuộc địa phận xã Lao Khô, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La, vì tội buôn bán trái phép chất ma tuý, Minh bị tuyên án 13 năm 6 tháng tù giam. Sau 2 lần giảm án, cho đến nay, thời gian phải chấp hành án còn lại của Minh là 54 tháng.
Bên cạnh Minh, từng nhóm phạm nhân khác được cán bộ quản giáo chia thành các tổ với những “nhiệm vụ” khác nhau, từ rửa lá, cắt gấp lá đến gói bánh, nấu bánh…
Ở một góc khác của bếp Trại giam, phạm nhân Vàng A Xúa đang nhanh tay xếp lá cũng chững lại đôi nhịp khi nói về gia đình. Chấp hành bản án 20 năm tù về tội buôn bán trái phép chất ma túy, đây là năm đầu tiên Xúa đón Tết trong trại giam. Xúa nói nhớ nhà, nhớ vợ con, nhớ những ngày giáp Tết cùng gia đình quây quần bên bếp lửa, gói bánh chưng.
Tại hội trường của Phân trại số 1 Trại giam Yên Hạ, phạm nhân Cà Văn Ún cùng “đội văn nghệ đặc biệt” cũng đang uyển chuyển tập múa những điệu xoè để chuẩn bị biểu diễn chương trình văn nghệ đầu Xuân. Ún quê ở Tuần Giáo, Điện Biên, bị bắt vì tội mua bán trái phép chất ma tuý, bị tuyên án 17 năm tù.
Ún tâm sự đã 10 năm ăn Tết ở trong Trại nên cứ mỗi khi Tết đến, tâm trạng bồi hồi, nhớ nhà, nhớ quê lại rộn lên, nhưng cũng nhờ sự động viên, an ủi của các cán bộ và những hoạt động ý nghĩa của Trại, nỗi niềm ấy vơi bớt phần nào .
Ngồi lặng lẽ một góc hội trường, phạm nhân Lèo Văn Dùng cầm trên tay ít hoa quả và bánh kẹo, Dùng nói là của mẹ mới đưa khi vào thăm hồi sáng. Thanh niên 22 tuổi, quê Mai Sơn, Sơn La, cho biết bản thân đang thụ án 20 năm tù về tội hiếp dâm, vào trại từ năm 2021.
“Em ân hận lắm”, Dùng vừa nói vừa cúi mặt. “Chỉ mong những bạn trẻ ở ngoài xã hội hãy luôn thận trọng với những hành vi của mình, trân trọng những phút giây ở bên gia đình, tuân thủ pháp luật để không phải ân hận”. “Em nhớ nhà, nhớ mẹ, nhớ bạn bè lắm nhưng được sự động viên của các cán bộ quản giáo, được tham gia các hoạt động gói bánh chưng, văn nghệ, thể thao trong trại, em thấy phần nào vơi đi nỗi cô đơn, mặc cảm”, Dùng nói thêm.
Gói bánh chưng và tập văn nghệ là một vài trong các hoạt động mà Trại giam Yên Hạ thường xuyên tổ chức để các phạm nhân được đón Tết trong không khí ấm áp, vui vẻ, vơi bớt nỗi cô đơn, hụt hẫng, mặc cảm, cũng như khơi dậy lòng hướng thiện, cố gắng cải tạo tốt để sớm được về với gia đình.
“Ngày Tết, ai cũng muốn sum vầy bên gia đình, nên những phạm nhân đang thụ án cũng cần sự quan tâm, động viên để họ bớt nỗi cô đơn, vì họ cũng có những tình cảm rất con người”, Đại tá Nguyễn Ngọc Chiến, Giám thị Trại giam Yên Hạ, cho biết. Đại tá Nguyễn Ngọc Chiến nói thêm, việc gói bánh chưng kéo dài trong khoảng 5 ngày. Sau khi hoàn thành, mỗi phạm nhân sẽ được phát 4 chiếc, ăn trong những ngày Tết. Ngoài ra, ngày Tết, chế độ ăn của phạm nhân cũng được bổ sung đầy đủ hơn thường ngày.
Đã nhiều năm công tác tại Trại giam Yên Hạ, Trung tá Nguyễn Chi An, Đội trưởng Đội Giáo dục, cho biết Trại giam Yên Hạ có 3 phân trại, đóng tại các xã trên địa bàn huyện Phù Yên, hiện đang quản lý và giam giữ trên 3.000 phạm nhân, trong đó có 200 người chấp hành án chung thân. “Các phạm nhân tại đây có đến 70% là người dân tộc thiểu số, sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, trình độ hiểu biết về pháp luật còn hạn chế và có đến 80% là phạm nhân phạm tội liên quan đến ma tuý”, Trung tá Nguyễn Chi An nói thêm.
Năm mới đang đến rộn ràng bên ngoài bức tường cao của Trại giam Yên Hạ, nhưng đằng sau bức tường đó, nhờ sự quan tâm của các giám thị và cán bộ, những con người từng sa ngã cũng sẽ có một cái Tết vui vẻ hơn, nguôi đi phần nào nỗi nhớ nhà, nỗ lực cải tạo để sớm được hòa nhập với xã hội.