Chống thảm họa trên ISS của các phi hành gia vũ trụ

• Nga: Nữ du khách đầu tiên trên trạm ISS
• Bất chấp căng thẳng, Nga – Mỹ bắt tay dựng trạm không gian Mặt trăng

 “Người vũ trụ” của ISS

Trong danh sách những nhà phi hành gia vũ trụ có thâm niên làm việc trên trạm không gian quốc tế (ISS) thì chắc có lẽ là TS Michael Foale, ông đồng thời là nhà nghiên cứu vật lý thiên văn có lẽ đứng hàng Top. Phi hành gia vũ trụ gốc người Anh làm việc cho NASA này đã có hơn 1 năm sống và làm việc trong vũ trụ. Foale đã từng bay trên tàu con thoi và tàu vũ trụ Soyuz của Nga, đã sống trên trạm không gian Mir và nắm quyền chỉ huy trên ISS.

Ông đã tiến hành 4 sự kiện đi bộ ngoài vũ trụ với tổng cộng 23 giờ làm việc trong bộ quần áo vũ trụ của cả Nga và Mỹ. Những kỳ tích đó bao gồm chuyến đi bộ không gian kéo dài 8 tiếng nhằm nâng cấp hệ thống vi tính trên Viễn vọng kính không gian Hubble. Quý ông có nụ cười đôn hậu kể: "Tôi quả là người rất là may mắn. Đa phần các đồng nghiệp khác đều ganh tỵ với tôi, rằng tại sao tôi bay ngoài không gian hoài".

Như một niềm đáng tự hào, Michael Foale đã có mặt trên trạm không gian Mir vào tháng 6 năm 1997 khi một tàu không gian hậu cần Progress không người lái đã lao vào Mir, đập vỡ tấm pano quang điện và làm bể thân tàu.

Còi báo động hú vang khắp nơi, không khí rò rỉ mất điện và trạm Mir quay vòng; Foale cùng với 2 phi hành gia Nga khác đã sửa chữa mô-đun tàu vũ trụ Soyuz và bịt ngay mô-đun bị hư hại. Bằng cách giữ ngón tay cái lên cửa sổ của trạm Mir và kiểm tra sự chuyển động của các ngôi sao, Foale đã sử dụng thao tác huấn luyện vật lý để ước định tốc độ quay của Mir, vì thế bước tiếp theo sẽ là dùng mọi cách để làm cho cỗ máy cồng kềnh đưa trở lại vị trí kiểm soát ban đầu của nó.

Bộ ba nhanh chóng nhận ra rằng áp suất không chỉ cứu lấy Mir mà còn giúp cho sứ mạng của họ tiếp tục diễn ra. Và trong vòng vài tuần kế tiếp đó, Foale đã làm việc cùng các đồng nghiệp để sửa chữa trạm Mir, phục hồi máy phát điện và kiểm soát cũng như dành ra nhiều giờ để giải phóng một lượng nước ngưng tụ chảy nhỏ giọt ở các vách tường bên trong trạm không gian.

Michael Foale tâm sự: "Tôi không cảm thấy tính mạng mình bị đe dọa quá 10 giây hay lâu hơn trong suốt thời gian diễn ra vụ va đụng, mà tôi luôn cảm thấy có một cơ hội để tự cứu lấy chúng tôi và kiến thức đã không khiến tôi lâm vào hoảng loạn, và vì thế không cần phải sợ sệt. Nó trở thành một trong những sứ mạng tốt nhất của tôi. Tôi có nhiều cơ hội để phát minh ra các giải pháp đối với những vấn đề mà các tay quản lý NASA thường loay hoay tìm cách đối phó". Giờ đây sau hơn 20 năm khi "cứu sống" thành công trạm không gian Mir, Foale quay sang nhắm một mục tiêu khác: ISS.      

Hé lộ trạm không gian mặt trăng của Mỹ

ISS ngày hôm nay là nơi liên tục có con người kể từ năm 2000. Và theo thời gian, nó đã cán mốc ngân sách đạt 100 tỷ USD. ISS đã chứng minh rằng nhân loại có thể sống và làm việc lâu dài trong vũ trụ, cũng như có thể tiến hành các nghiên cứu khoa học hiệu quả ngay trong quỹ đạo. ISS cũng chứng minh rằng các quốc gia có thể hợp tác lẫn nhau hoặc tin tưởng với nhau ngay khi ở trên mặt đất - như 2 đối tác tin cậy Nga, Mỹ - có thể đồng hành làm việc cùng nhau trong vũ trụ.

"Đó là một sự hợp tác ăn ý, làm kiện toàn sức mạnh đối tác, và đó là một tài sản có giá trị từ một dự án như ISS", dẫn lời phát biểu của ông Michael Foale, ông đã bay đến ISS vào năm 2003, là một trong số 2 thành viên phi hành gia của ủy ban giám sát quốc tế về các chính sách và hoạt động của ISS. Ngày làm việc trên ISS được đánh số. Ngân sách hoạt động của nó được tài trợ bởi các cơ quan vũ trụ cho tới năm 2024. Điều này có nghĩa là trong vòng 6 năm tới, cấu trúc tốn kém nhất sẽ được đẩy ra khỏi quỹ đạo bởi tàu vũ trụ Progress và sẽ tan rã ở đáy biển Thái Bình Dương.

Đồng hồ đếm ngược đang đổ chuông. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm (tháng 7 năm 2019) lần đổ bộ đầu tiên trên Mặt Trăng, Tổng thống Donald Trump gần đây đã chỉ đạo NASA quay trở lại Mặt Trăng. Kế hoạch mới sẽ bao gồm việc xây dựng một trạm vũ trụ - hay "cửa ngõ mặt trăng" trong quỹ đạo quanh mặt Trăng trước khi tiến hành xây dựng cấu trúc trên bề mặt của nó.

Đó là một tham vọng được hỗ trợ bởi người đứng đầu Cơ quan không gian châu Âu (ESA), ông Jan Werner, và cơ quan vũ trụ Nga. Trung Quốc cũng đang đeo đuổi các kế hoạch đổ bộ Mặt Trăng của riêng họ. Mặc dù không có đề xuất nào được đưa ra trọn vẹn, dường như các cơ quan không gian chưa sẵn sàng cho việc rót tiền vào sứ mạng Mặt Trăng trong các khoản ngân sách thám hiểm của nhân loại.

Đối với NASA, hiện họ đang chi khoảng 8 tỷ USD bao gồm chi phí vận hành khoảng 1,4 tỷ USD cho ISS cũng như đầu tư vào loại tàu vũ trụ mới gọi là Hệ thống phóng vũ trụ (SLS).

Ông Foale phân vân: "Có cuộc cạnh tranh về mức độ chi tiền giữa các dự án khác nhau. Họ không thể lên Mặt Trăng hay Sao Hỏa cũng như không thể cáng đáng tiếp tục cho các nhân viên, tàu hàng, thực phẩm và nguồn cung ứng chỉ riêng cho ISS". Từ khi rời NASA, ông Foale đang làm việc với một dự án tư nhân về những công nghệ hàng không mới mẻ, ông tin chắc rằng các nhà điều hành thương mại có thể đảm chắc cho tương lai của ISS.

Ông Foale nhấn mạnh: "Tôi hy vọng rằng lĩnh vực không gian thương mại có thể là một kế hoạch kinh doanh nhằm cho phép một phần của ISS được duy trì trong vũ trụ mà không cần phải đánh chìm nó xuống biển Thái Bình Dương. Quý vị cần phải có những hướng sáng tạo để giữ cho nó ổn định trong vũ trụ".

ISS đã hỗ trợ một số hoạt động thương mại. Một công ty tư nhân tên là NanoRacks đã vận hành các thiết bị trạm vũ trụ cho các khách hàng tư nhân. Trạm sẽ được sử dụng bằng cách phóng các vệ tinh nhỏ vào quỹ đạo, tiến hành các chuyến bay tàu vũ trụ thương mại như tàu hậu cần người máy học SpaceX's Dragon.

Cơ quan vũ trụ Nga cũng đưa khách du lịch đến trạm vũ trụ và họ đang có đề án xây dựng một khách sạn vũ trụ. Mặc dù các chuyến bay thương mại có con người được hỗ trợ trực tiếp hay gián tiếp bởi các chính phủ, thế nhưng các sứ mạng không gian ngày càng được tư nhân hóa hơn. Đối thủ cạnh tranh của SpaceX là Blue Origin, đơn vị này có chủ nhân là tỷ phú Jeff Bezos, nhà sáng lập Amazon, gần đây đã hoàn thiện một thử nghiệm thành công đối với loại tên lửa mới của họ.

Và sau nhiều trở ngại, công ty du lịch vũ trụ Virgin Galactic hiện đang tiến tới việc phóng đầu tiên vào vùng cận quỹ đạo bằng tàu vũ trụ Spaceship 2. Trong khi đó, ông Foale đang nỗ lực cho chiến dịch cứu lấy ISS và ông đang có kế hoạch tung ra các trang web nhằm kêu gọi sự hỗ trợ để giúp ISS. Ông Foale nói rằng ông đang gây áp lực cho các cơ quan không gian nhằm tiếp tục trang trải cho chương trình hoạt động của ISS.

Ông Foale giải thích: "Mỗi kỹ sư, quản lý, phi hành gia hay phi công vũ trụ đều làm việc trên ISS, tất cả chúng tôi đồng nghĩ rằng trạm không gian này là một kỳ tích đại diện cho nhân loại vì thế rất nên tiếp tục nó. Tôi vẫn đang mong đợi NASA đồng hành với chúng tôi. Tôi đã nuôi hy vọng như thế từ rất lâu".