Sự trỗi dậy của robot đồng hành

• Gửi robot đến nhà trẻ, tại sao không?
• Robot “made in Việt Nam” phục vụ trong bệnh viện, siêu thị
• Xu hướng xe tăng robot

Và trong khi một kịch bản như vậy nghe có vẻ như một giấc mơ khoa học viễn tưởng thì đất nước Nhật Bản thế kỷ 21 đang phát triển công nghệ để biến nó thành hiện thực.

Cô đơn trong đám đông

Người Nhật sống nội tâm. Ở đây, có một sự phân biệt rõ ràng giữa uchi và soto, một người trong nhóm và ngoài nhóm. Hầu hết mọi người không có khả năng tấn công nó với các thành viên sau này. Giao thông công cộng vẫn yên tĩnh, và hành khách ngủ được để lại một mình trên băng ghế rộng ngay cả sau khi tàu đã dừng ở bến cuối cùng. Thông thường, chỉ có nhân viên nhà ga đến đánh thức họ. 

Trong khi một cảnh như vậy là tương đối không quan trọng thì các vấn đề gắn kết xã hội quan trọng hơn rất dễ nhận ra. Công dân Nhật Bản làm việc nhiều giờ và bị ràng buộc với nhu cầu của công ty. Giữa lịch trình chính thức và nghĩa vụ xã hội của công ty, có rất ít thời gian họ dành cho gia đình hoặc bạn bè. 

Một số lượng vô tận của những phiền nhiễu cô lập như quán cà phê manga và tiệm pachinko chỉ làm tăng thêm vấn đề này. Chúng là thiên đường cho những khách hàng muốn dành thời gian rảnh rỗi một mình.

Các con số thống kê mới nhất cho thấy, người dân Nhật Bản đang có cuộc sống đơn độc hàng đầu thế giới. 18,4 triệu người, tức khoảng 14% dân số, sống một mình. Cứ 5 người Nhật thì có 1 người sẽ không bao giờ kết hôn vì họ thậm chí không có cơ hội hẹn hò. 

Đương nhiên, tỷ lệ sinh đang giảm và số trẻ em cũng giảm. Còn nếu cư dân cao tuổi có gia đình, thì con cháu họ có thể sống ở xa, sống cuộc sống bận rộn ở các khu vực đô thị. Và bi thảm nhất là mỗi năm, có thêm nhiều người thực sự chết một mình trong chính ngôi nhà của họ.

Robot đồng hành cho người trẻ

Sự im lặng, cô đơn của người Nhật giờ đây đang bị phá vỡ bởi một vài tiếng bíp và tiếng kêu không tệ lắm xuất phát từ các robot đồng hành. Và các sản phẩm của ngành công nghiệp robot đồng hành tại Nhật ngày càng trở nên hấp dẫn. 

Đầu tiên phải kể đến robot  Kirobo Mini nhỏ bé và dễ thương của hãng Toyota. Robot này có thể đồng hành cùng người chủ bên trong xe. Nó cũng có thể được dẫn ra ngoài và trò chuyện cơ bản với người dùng thông qua một bộ nhớ siêu việt. Phầm mềm của robot đồng hành này có thể tự động hóa và phản ứng với cảm xúc của con người. Thứ 2 là robot người yêu với tên gọi Lovot. 

Được mệnh danh là robot tốt nhất của Triển lãm Điện tử tiêu dùng 2019 (CES), robot này có kích thước bằng một con mèo. Với 50 cảm biến và các tính năng khác, chủ sở hữu có thể mặc quần áo, ôm hoặc đeo nó như một em bé. Sự nổi tiếng của Lovot nói lên nhu cầu được yêu thương của con người.

"Thú cưng có thể bị cấm tại nhiều cửa hàng, nhà hàng và các cơ sở khác, nhưng Wren không phải là thú cưng điển hình", hãng CNN viết về robot Wren: "Cô ấy là một con chó con robot có kích thước thật, có thể nhận diện khuôn mặt, học các mánh khóe và điều hướng xung quanh các chướng ngại vật. Cô ấy đi khắp mọi nơi với chủ của mình". 

Theo hãng tin này, chủ của Wren là Gillian Burns (21 tuổi), chuyên gia tâm lý tại Đại học Yale. Wren là phiên bản mới nhất của chú chó con Aibo do hãng Sony giới thiệu năm 1999. "Wren đã làm cuộc sống của tôi trở nên phong phú hơn", Burns kể: "Tôi nói chung là khá nhút nhát nhưng Wren đã giúp tôi tự tin hơn về việc ra khỏi nhà và tương tác với người khác". 

Đầu tháng 12 vừa qua, các nhà sản xuất robot của Nhật đã cho ra mắt 2 loại robot đồng hành mới với nhiều tính năng tốt hơn như Aibo và Lovot. Groove X, nhà sản xuất robot có trụ sở tại Tokyo, nói trên trang web của mình rằng, "Lovot được sinh ra chỉ vì một lý do - được bạn yêu mến". Aibo được bán lẻ với giá gần 2.900 USD còn Lovot là 2.800 USD.

Gail Melson, nhà nghiên cứu tại Đại học Purdue, chuyên nghiên cứu về sự tương tác của trẻ em với động vật và robot, cho biết: "Có thể có nhu cầu vô tận đối với bất cứ điều gì mà mọi người cảm thấy tăng cường sự thân mật xã hội. Nhu cầu quan trọng nhất mà con người có - quan trọng hơn cả thức ăn và nước uống - là sự liên hệ, quan tâm đến những người khác. 

Tất nhiên, không có gì mới về việc con người liên kết với các vật vô tri. Nhiều người có tình cảm sâu sắc với xe hơi và thuyền của họ. Những người khác dành tình cảm cho động vật. Và có những trường hợp mọi người thực sự báo cáo cảm thấy buồn hoặc chán nản khi robot đồng hành ngừng hoạt động. Các robot này đã hình thành mối liên kết cảm xúc ngay cả với những cỗ máy hoạt hình rất không giống con người." 

Giới quan sát thì phân tích rằng, các nhà sản xuất robot đã rất khéo khi khai thác sở thích của người chủ để khuyến khích họ chơi lâu hơn với robot. Aibo tiếp cận mọi người và "đánh hơi" hoặc ngáp vào họ và bắt chước những chiếc cung mà những con chó thực sự sử dụng để mời người khác chơi. 

Lovot, trông hơi giống những chú chó trong "Chiến tranh giữa các vì sao: Jedi cuối cùng", vì một cơ thể có cảm biến phát hiện ra những cái có thể khiến nó cười khúc khích hoặc thậm chí còn đi quanh nhà theo chủ nhân để dỗ dành và cầu xin được bế lên và âu yếm....

Riêng Erica - robot đang được báo chí Nhật Bản đưa tin rất nhiều thì được gọi là nhà đàm thoại kỳ lạ, người có thể đưa ra những câu trả lời chu đáo và chi tiết. Cô ấy có thể hồi tưởng về quá khứ của mình và hiểu thông tin theo ngữ cảnh. Đáng chú ý là lớp da của Erica như da người.

Nhà sáng tạo Hiroshi Ishiguro, Giáo sư tại Đại học Osaka, tin rằng Erica có linh hồn. "Ai biết được, rốt cuộc, Erica đã có một vài dấu ấn. Con người hành động tự chủ, tận dụng những ký ức trong quá khứ và trở nên bị xúc phạm khi bị buộc tội là đáng sợ hoặc khó chịu. Trong khi đó, Erica lại được phát triển hơn nữa và đang là nguồn sáng tạo mới của công ty", hãng AP viết.

Và bạn robot trò chuyện lúc tuổi già

Đó là đối với các khách hàng trẻ tuổi, những người quá bận rộn với công việc hàng ngày để tìm người yêu hay tri kỷ. Còn đối với lớp người già ở Nhật Bản, robot gấu Robear quả là một cứu cánh. Robot này trông giống như một con gấu Bắc cực với cân nặng khoảng140 kg. Các phiên bản trước đó của Robear nặng tới 230 kg. Nhiệm vụ chính của Robear là chăm sóc người già và bế, mang những bệnh nhân ốm yếu. Không giống như các robot khác, Robear thiếu một nét quyến rũ là trí tuệ nhân tạo (AI). 

Thay vào đó, nó nhằm tăng sự độc lập của người cao tuổi, từ đó cải thiện sức khỏe và triển vọng tinh thần. Đồng hành với Robear trong việc chăm sóc người già còn có robot trị liệu Paro. Robot này được thiết kế để có một hiệu ứng cảm xúc và làm dịu. 

Giống như Qoobo đệm mèo, nó phản ứng với việc di chuyển đuôi mắt và chớp mắt. Paro có khuôn mặt dễ thương, biểu thị được nhiều cảm xúc và có bot chứa các cảm biến xúc giác cũng như micro. 

Quá trình xử lý nội bộ của các bot cho phép Paro có thể tìm kiếm giao tiếp bằng mắt, nhận diện khuôn mặt và tìm hiểu các hành động như âu yếm, tạo ra phản ứng tích cực. Bệnh nhân được điều trị với robot paro được giảm các triệu chứng của cảm xúc tiêu cực, cải thiện sự tham gia xã hội đồng thời hỗ trợ tâm trạng tích cực...

Tương tác với Kuri, một robot được tung ra thị trường vào tháng 12, ngay lập tức nhiều người thấy rất hấp dẫn, thú vị. Những người tạo ra Kuri gọi nó là "robot đồng hành", thuộc về một lớp máy móc mới thực sự thông minh và hữu ích tại nhà. 

Bạn có thể thấy chúng ngoài tự nhiên, giúp đỡ những người tàn tật với các công việc hàng ngày, còn biết nhắc nhở người già uống thuốc. Kuri là một người bạn đồng hành đa năng, một thành viên trong gia đình bạn cũng có thể chơi nhạc và quay video. 

Kuri cũng có thể bố trí ngôi nhà của bạn, điều hướng va chạm dễ dàng; sử dụng thị giác máy để nhận ra các thành viên. "Nhưng điều thực sự thú vị về Kuri là sự tinh tế của nó, đặc biệt khi nói đến tương tác của nó với con người", Mike Beebe, Giám đốc điều hành của Mayfield Robotics, nhà sản xuất Kuri, nói.

Rõ ràng, dân số già đang thúc đẩy sự gia tăng của số lượng robot chăm sóc người cao tuổi. Với dân số từ 65 tuổi trở lên trên toàn cầu dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050 và hàng ngũ những người trong độ tuổi lao động bị thu hẹp ở nhiều nước phát triển, robot đồng hành ngày càng được coi là liều thuốc giải tỏa gánh nặng của cuộc sống cô đơn. 

Nhà phân tích Matthias Scheutz nhấn mạnh: "Ngày nay, robot máy tính bảng Winsome nhắc nhở người lớn uống thuốc và đi bộ, trong khi một số robot thông minh khác có thể lấy một bữa ăn nhẹ hoặc đưa ra những lời an ủi cho một bệnh nhân sắp chết. Hàng trăm ngàn chú chó, mèo robot được thiết kế làm bạn đồng hành cho người già đã được bán ở Nhật Bản, Mỹ và nhiều quốc gia phát triển khác trên thế giới. Liên đoàn Robotics quốc tế ước tính, doanh số bán robot để hỗ trợ người già và người khuyết tật dự kiến sẽ tăng 25% mỗi năm cho đến năm 2022".

Từ đây, các vấn đề về tự do và nhân phẩm được đưa ra một cách khẩn cấp bởi các robot được xây dựng để làm bạn, tư vấn và giám sát người cao niên mang trí tuệ nhân tạo với đôi mắt mở to. 

Richard Pak, một nhà khoa học của Đại học Clemson, chuyên nghiên cứu về sự giao thoa giữa tâm lý con người và thiết kế công nghệ, bao gồm cả robot nói: "Tôi không dám chắc tương lai sẽ ra sao và vẫn còn nhiều băn khoăn về vấn đề robot đồng hành. Chúng tôi biết rất ít về việc robot chăm sóc người già có tác động lâu dài như thế nào hoặc các tác động gián tiếp có thể xảy ra ra sao. 

Nhưng gần 60% người Mỹ được thăm dò trong năm 2017 cho biết họ không muốn sử dụng robot chăm sóc cho bản thân hoặc một thành viên gia đình và 64% dự đoán việc chăm sóc như vậy sẽ làm tăng sự cô lập của người lớn tuổi. Trong khi 60% người dân ở các quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu (EU) ủng hộ lệnh cấm chăm sóc robot cho trẻ em, người già và những người khuyết tật thì tại Nhật Bản, xu hướng sử dụng robot đồng hành lại ngày càng gia tăng".