Thuốc kháng sinh có thể khiến vi khuẩn khỏe hơn, lây nhanh hơn

• WHO thực hiện chiến dịch chống kháng thuốc kháng sinh ở Việt Nam
• Nguy cơ kháng thuốc kháng sinh trong điều trị
• Nhiều bác sĩ lạm dụng cho dùng kháng sinh

Nghiên cứu cho biết, hậu quả của việc lạm dụng thuốc kháng sinh rất đáng sợ, dẫn tới tình trạng không có bất cứ loại kháng sinh nào có thể chữa trị bệnh. Suy nghĩ cho rằng, khi dùng thuốc kháng sinh, vi khuẩn có thể sẽ yếu hơn và ít sinh sôi, lây lan hơn vì vậy chúng sẽ không tồn tại quá lâu trong cơ thể, không có khả năng phá hủy hệ miễn dịch của con người hay động vật.

Đó là về mặt lý thuyết. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu được công bố rộng rãi trên tạp chí y học Science Translational Medicin, đã chỉ ra được sai lầm của lý thuyết này. 

Đào sâu nghiên cứu về mã di truyền của vi khuẩn phổ biến nhất như Pseudomonas aeruginosa và Acinetobacter baumannii (cả hai loại này đều có sức đề kháng với kháng sinh tổng hợp) - cùng với vi khuẩn Vibrio cholerae, các nhà nghiên cứu nhận thấy, gene của những vi khuẩn này biến đổi dưới tác dụng của các loại thuốc. Khi nghiên cứu trên cơ thể động vật, các nhà khoa học theo dõi những tác động của biến đổi gene đối với khả năng lây nhiễm của từng loại vi khuẩn khác nhau trên từng vật chủ khác nhau.

Điều khiến các nhà nghiên cứu ngạc nhiên là chủng vi khuẩn khi kháng kháng sinh dường như gây tổn hại hơn cho cơ thể, chúng khỏe hơn, mạnh hơn, khả năng lây nhiễm vào tế bào nhanh hơn các dòng khác.

Tiến sĩ David Skurnik, Phó giáo sư về y khoa của Bệnh viện Brigham and Women’s và Trường y Harvard cho hay: “Vi khuẩn biến đổi nhanh một cách đột biến, chúng thích nghi nhanh, nguy hiểm nhất là loại  kháng kháng sinh. Khi đề cập tới vi khuẩn P. aeruginosa, ông cho biết: “Sự kháng thuốc có mối tương quan với khả năng thích nghi đột biến của P. aeruginosa”.

Điều này có nghĩa, những vi khuẩn kháng thuốc không chỉ biến đổi phức tạp. Việc lạm dụng thuốc kháng sinh làm tăng chủng loại vi khuẩn do sự biến đổi gene khiến vi khuẩn có khả năng kháng thuốc tốt hơn, và nghiên cứu mới nhất cho thấy, những chủng vi khuẩn mới này có khả năng thích nghi trên những cơ thể vật chủ bị nhiễm bệnh và gây ra bệnh. Gerald Pier - Giáo sư y khoa, vi trùng học, hóa học miễn dịch tại Trường y khoa Brigham và Harvard cho biết: “Chúng ta sẽ gặp rủi ro gấp đôi khi đương đầu với những vi khuẩn kháng thuốc. Không chỉ bởi khó ngừa được những vi khuẩn cứng đầu này lây lan mà còn vì có rất ít loại thuốc tiêu diệt được chúng”.

Giải pháp thông thường là hạn chế lạm dụng thuốc kháng sinh có thể chưa đủ. Uống thuốc kháng sinh một cách hợp lý sẽ giảm thiểu được sự xuất hiện của các chủng vi khuẩn kháng thuốc, nhưng không đủ để ngăn chặn tuyệt đối. Sự kháng kháng sinh đã dấy lên một nguy cơ đối với nền y học và điều này có nghĩa là bệnh nhân sẽ phải chịu rủi ro khi làm phẫu thuật do vết nhiễm trùng không thể được cứu.

“Sự kháng thuốc đang gây ra một nguy cơ lớn. Nếu chúng ta không hành động ngay, bất cứ ai trong chúng ta có thể sẽ phải nằm trong bệnh viện trong vòng 20 năm nữa và nguy cơ chết trong một ca mổ nhỏ mà nguyên nhân gây ra là một vết nhiễm trùng thông thường không thể được điều trị bởi thuốc kháng sinh”- Sally Davies, Giám đốc Y khoa của Anh nói với phóng viên - Và các cuộc phẫu thuật như thay thế vùng hông hoặc cấy ghép mô có thể gây chết người do rủi ro nhiễm trùng”.

Một trong số các loại siêu vi, MRSA, đã gây ra cái chết của 19.000 người mỗi năm tại Mỹ - nhiều hơn cả HIV và AIDS – và con số tương tự tại châu Âu. Một số loại vi trùng khác cũng đang lây lan. Trường hợp điển hình là sự kháng thuốc hoàn toàn của vi trùng lao đã xuất hiện trong vài năm gần đây và một làn sóng “siêu siêu vi” với sự đột biến NDM 1, lần đầu tiên xuất hiện tại Ấn Độ và giờ đây là toàn thế giới, từ Anh cho đến tận New Zealand. Năm ngoái, WHO đã thông báo một loại siêu vi lậu chưa thể chữa trị được đang lây lan trên toàn thế giới.

Davies đã liên lạc với chính quyền và các tổ chức trong toàn thế giới, bao gồm cả WHO và nhóm các nước phát triển (G8), để nhìn lại mối đe dọa này một cách nghiêm túc và khuyến khích cải tiến và đầu tư vào sự phát triển của thuốc kháng sinh. “Kể từ 20 năm trở lại đây mới có một phát hiện xung quanh thuốc kháng sinh, nghĩa là dịch bệnh đã tiến hóa nhanh hơn thuốc điều trị” – bà Sally Davies nói. Bà đã kêu gọi hợp tác giữa công nghiệp chăm sóc sức khỏe và công nghiệp dược để bảo tồn lượng kháng sinh đã có và tập trung hơn vào phát triển thuốc mới.

Tăng cường khảo sát để theo dõi tình hình của siêu vi kháng thuốc, kê ít đơn thuốc kháng sinh và chắc chắn rằng, chỉ kê thuốc khi thật cần thiết, và bảo đảm vệ sinh để hạn chế tối đa nhiễm trùng cũng rất quan trọng. Nigel Brown, người đứng đầu Cộng đồng Vi trùng học, đồng ý với nhu cầu bức thiết và nói rằng, mỗi thành viên sẽ làm việc cật lực để tìm hiểu rõ hơn các bệnh nhiễm trùng, làm giảm sự kháng thuốc kháng sinh và giúp phát triển ra loại thuốc kháng sinh mới.