Melamine trong sữa gây độc như thế nào?

"Kinh ngạc!" - Đó là thái độ phản ứng của hai tổ chức hàng đầu thế giới là WHO và UNICEF về vụ sữa dành cho trẻ em từ Trung Quốc bị nhiễm chất melamine. Kinh ngạc là vì lợi nhuận, nhà sản xuất có thể vô lương tâm đến mức đưa một loại hóa chất dùng làm chất dẻo, đồ gia dụng, nội thất, đồ chơi… và… phân bón vào sữa - nguồn thực phẩm cơ bản của trẻ em?!

Và như lời ông Jean-Marc Olivé, Trưởng Văn phòng đại diện WHO tại Việt Nam, đây là loại hoá chất mà không ai nghĩ tới trong quá trình kiểm nghiệm sữa. Mặc dù trước đó, melamine đã có một đôi lần bị nghi ngờ nhiễm trong thực phẩm, nhưng việc hàng loạt các em bé bị bệnh sỏi thận vì uống sữa nhiễm melamine là chuyện không có tiền lệ.

Vì thế, với các bác sỹ Việt Nam và ngay cả với chuyên gia WHO, những nghiên cứu, hiểu biết về tác hại của melamine với cơ thể người là khá hạn chế. Tuy nhiên, dựa trên những lý thuyết khoa học về melamine, có thể thấy những tác hại kinh hoàng của nó.

Vì sao người ta trộn melamine vào sữa?  

Theo thông tin từ Viện Vệ sinh y tế công cộng TP Hồ Chí Minh, melamine là hợp chất hữu cơ, công thức hóa học là C3H6N6, màu trắng, dạng bột tinh thể tan nhẹ trong nước. Melamine được biết đến như một chất gây hại nếu nuốt, hít và có thể hấp thụ qua da. Mắt, da và đường hô hấp có thể gây kích thích khi tiếp xúc với melamine, nếu tiếp xúc lâu dài với melamine có thể gây ung thư và ảnh hưởng đến bộ phận sinh sản. Liều độc của melamine khá cao với LD 50 là hơn 3 gr/kg trọng lượng cơ thể.

Melamine chỉ được phép dùng trong sản xuất công nghiệp (đồ chơi, đồ nội thất, gia dụng…) với nhiều đặc tính ưu việt như tính kết dính cao, kháng nhiệt tốt, không bị ăn mòn, không mùi vị… Ngoài ra, melamine còn được dùng để sản xuất phân bón.

Lấy mẫu xét nghiệm chất melamine trong sữa.

Do tính chất melamine có mức độ nitrogen cao - chiếm 66% khối lượng - là cơ sở để nhà sản xuất thiếu lương tâm nghĩ ra mánh khóe kiếm lời bất chính. Việc cho melamine vào sữa lừa người tiêu dùng và lừa được cả máy móc xét nghiệm về hàm lượng đạm (protein) cao trong sữa, nhưng thực chất không phải như vậy.

Do hầu hết các cuộc kiểm tra protein hiện nay vẫn căn cứ vào hàm lượng ni-tơ, khi thêm melamine vào sữa, chỉ số xét nghiệm sẽ cho thấy hàm lượng ni-tơ rất cao, gây hiểu lầm là lượng protein cao, nhưng đó chỉ là đạm giả, vì ni-tơ trong melamine không có giá trị dinh dưỡng. Các bậc cha mẹ đã vô tình mua phải các sản phẩm sữa nhiễm độc và yên tâm rằng sữa có hàm lượng đạm cao, gây cảm giác ngon miệng khi uống, mà không biết mình bị lừa.

Trẻ uống sữa trộn melamine kéo dài sẽ bị thiếu dinh dưỡng, nhưng tệ hại hơn là chất độc melamine sẽ tích tụ qua từng ngày, lắng cặn lại và gây hại cho cơ thể. Melamine đã từng bị phát hiện bị nhiễm trong thực phẩm dành cho thú nuôi có xuất xứ từ Trung Quốc và gây chấn động dư luận vì làm cho hàng ngàn chó, mèo tại Mỹ bị chết.

Vai trò của melamine trong việc hình thành sỏi thận

Theo tài liệu mới nhất mà Văn phòng đại diện WHO tại Việt Nam vừa công bố, dựa trên những nghiên cứu ngẫu nhiên về thức ăn vật nuôi có nhiễm melamine với sự phát triển của sỏi thận và suy thận cấp sau đó ở chó và mèo, đã cho thấy rằng, melamine và các chất cấu trúc tương tự như nó, như axit cyanua có thể kết hợp với nhau tạo ra tinh thể. Với liều lượng cao, đạt ngưỡng tập trung, thì tinh thể này sẽ hình thành và gây tác hại.

Những nghiên cứu tiếp theo trên động vật cho thấy, khi chúng được cho ăn hỗn hợp của melamine và axit cyanua, sẽ hình thành chất rắn trong ống thận, cuối cùng làm tắc nghẽn, gây ra suy thận và hoại thận.

Về độc tính, melamine không được trao đổi chất, mà nhanh chóng bài tiết qua nước tiểu. Tuy chưa có dữ liệu về độc tính của melamine qua đường miệng ở người, nhưng các nhà khoa học đã thấy có tác hại trên chuột. Tệ hại hơn, Trung tâm Quốc tế nghiên cứu ung thư (IARC) đã có kết luận rằng có bằng chứng trên động vật thí nghiệm cho thấy, melamine có sản sinh chất gây ung thư trong cùng điều kiện mà nó sản sinh ra sỏi bàng quang.

Nuôi con bằng sữa ngoài có quá nhiều rủi ro. Đó là thông điệp mà WHO đưa ra vào thời điểm này. Vì vậy, hiện nay một làn sóng nuôi con bằng sữa mẹ theo cách truyền thống đang trỗi dậy ở Trung Quốc - quốc gia phải gánh chịu những hậu quả đau buồn do sữa nhiễm melamine gây ra. Đây là tín hiệu rất đáng mừng trước mối lo lắng của WHO về tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ đang có chiều hướng giảm ở Việt Nam và khắp nơi trên thế giới