Nghiên cứu trồng cây sachi ở Việt Nam để tạo ra nhiều sản phẩm dinh dưỡng độc đáo
Tại nhiều triển lãm về KH&CN, gian hàng sản phẩm sachi luôn thu hút khách trong và ngoài nước – vì sự mới mè, lạ lẫm và nhất là vì đây là loại sản phẩm rất có ích cho sức khỏe người dùng.
Đây là kết quả nghiên cứu của một nhà khoa học trẻ người Việt Nam - thạc sĩ Nguyễn Thị Bích Hồng – cán bộ bộ môn Di truyền và Chọn giống cây trồng, Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam.
Sachi – loài cây dinh dưỡng quý
Sachi có nguồn gốc từ rừng mưa Amazon, vùng nhiệt đới Nam Mỹ. Hạt sacha inchi là thực phẩm cao cấp vì có lượng dinh dưỡng cao: hàm lượng protein cao, dầu có nhiều omega-3-6-9, alpha tocopherol, vitamin E, vitamin A và chất xơ. Dầu sacha inchi có giá trị tương đương như dầu oliu, nhưng nhiều dinh dưỡng hơn, do có hàm lượng protein và omega-3 cao hơn hẳn. Đối với phụ nữ có thai và trẻ nhỏ, dầu sacha inchi có tác dụng làm giảm nguy cơ cao huyết áp liên quan đến quá trình mang thai.
 |
| Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan thăm khu trưng bày sản phẩm sachi của Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng tại triển lãm KH&CN. |
Đặc biệt, các chất có trong sachi giúp giúp giảm căng thẳng thần kinh, tránh strees, Omega-3 còn chống viêm não, chống đau đầu; có tác dụng giảm cân, chống viêm, chống trầm cảm hạn chế phản ứng quá mức với các cơn đau; tăng sức khỏe tim; chống tiểu đường, làm chắc xương, cải thiện thị lực, chống viêm khớp xương và còn có tác dụng dưỡng da và tóc vv….
Chính vì những tác dụng to lớn của sachi mà năm 2012, một cán bộ đã đem hạt sacha inchi từ nước ngoài về trồng thử tại Học viện nông nghiệp Việt Nam. Hai năm sau, cây sachi đã “bước” vào đề tài nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ của nhà khoa học trẻ Nguyễn Thị Bích Hồng, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Thị Trâm.
Đây là đầu tiên ở Việt Nam có một nghiên cứu cơ bản về cây sachi. Với quá trình đi sâu nghiên cứu về cây này, chị Nguyễn Thị Bích Hồng đã mô tả, đánh giá đặc điểm thực vật học, đặc điểm nông sinh học, tình hình sâu bệnh hại trên cây sachi, khả năng cho năng suất và chất lượng của cây sachi tại Gia Lâm (Hà Nội).
Năm 2016, với quá trình nghiên cứu nghiêm cẩn về cây sachi, Nguyễn Thị Bích Hồng đã bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ. Điều đáng nói là, kết quả nghiên cứu của công trình này bước đầu đã giúp các nhà khoa học Việt Nam nhìn nhận được hình thái, khả năng nhân giống, khả năng sinh trưởng, phát triển, năng suất và chất lượng của cây sacha, đặc biệt là giá trị dinh dưỡng của loài cây này.
| Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng trong vườn sachi. |
Tiềm năng thương mại hóa
Nhưng một thành công phải kể đến của Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng trong quá trình nghiên cứu, đánh giá về cây sacha inchi, là chị đã nghiên cứu và phối trộn thành công trà túi lọc sacha inchi được làm từ lá của cây sacha inchi – sản phẩm lần đầu có mặt cả trên thế giới lẫn ở Việt Nam. Lá đã được đưa đi phân tích và đánh giá chất lượng dinh dưỡng, cũng như khả năng nhiễm kim loại nặng cùng các vi sinh vật không tốt trong trà với kết quả đều rất khả quan. Có rất nhiều thành phần dinh dưỡng trong trà như protein, lipit, các loại vitamin A, E, các vi chất như sắt, canxi, ... đều có trong lá sacha inchi. Các hàm lượng kim loại nặng như chì, thủy ngân, ... đều không tồn tại trong lá.
Năm 2016 lô trà sacha inchi đầu tiên được sản xuất tại Nhà máy chè Kim Anh mang thương hiệu của Học viện nông nghiệp Việt Nam ra đời. Trà đã mang lại cho người uống cảm nhận được sự khác lạ từ sacha inchi, đặc biệt giúp người uống cảm thấy sảng khoái, dễ ngủ, dễ dùng và có thể dùng nóng hay uống mát cho đá đều rất ngon. Sau 4 năm ra đời, trà sacha inchi đã được rất nhiều người tiêu dùng biết đến, cũng từ đó, đã có rất nhiều đơn vị sản xuất trà sacha inchi, tuy nhiên Trà của Học viện nông nghiệp Việt Nam vẫn khẳng định được chất lượng riêng và hương vị độc đáo.
| Tại mô hình trình diễn trồng cây sachi ở Thái Bình. |
Cũng trong năm 2016, Học viện Nông nghiệp Việt Nam được Sở Khoa học -Công nghệ Thái Bình đề nghị hợp tác nghiên cứu về khả năng ứng dụng và xây dựng quy trình trồng trọt, nhân giống cây sacha inchi tại Thái Bình. Sau khi nghiên cứu thành công cây sachi trên đất Gia Lâm, Hà Nội, Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng tiếp tục nghiên cứu cây này trên đất Thái Bình.
Những tháng ngày lăn lộn với “quê hương 5 tấn”, với từng thửa ruộng ven đê, Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng đã chứng minh được rằng, cây sacha inchi trồng trên chân đất bãi ven đê Thái Bình rất tốt, cho năng suất rất cao. Tuy nhiên, đây là cây trồng lâu năm nhưng lại không chịu được điều kiện ngập úng, do đó sau 3 năm trồng trên đất bãi tại huyện Hưng Hà vào 1 năm bị ngập sâu trong nước, cây sacha inchi đã bị chết. Do đó, nếu muốn trồng sacha inchi tại Thái Bình cần phải chọn những khu đất có độ cao, thoát nước tốt thì mới nên trồng.
Kết quả đáng ghi nhận là trong thời gian nghiên cứu đánh giá tại Thái Bình, nhóm tác giả đã xây dựng được quy trình nhân giống, quy trình trồng và chăm sóc cây sacha inchi, quy trình thu hoạch, sơ chế và bảo quản sơ bộ hạt sacha inchi. Các quy trình này đều được Hội đồng chuyên môn của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đánh giá đạt chất lượng tốt và đã nghiệm thu.
Hiện nay, cây sacha inchi đã được trồng tại rất nhiều tỉnh thành trong cả nước đặc biệt là trong Tây Nguyên. Tuy nhiên vấn đề vướng mắc khi trồng cây sacha inchi là công nghệ chế biến thành phẩm và bao tiêu đầu ra cho nông dân trồng. Với đặc điểm là cây trồng lâu năm, nhưng lại cho thu hoạch ngay năm đầu tiên trồng, do đó cần phải xác định được đầu ra mới khuyến cáo nông dân trồng.
| Chế phẩm từ sach. |
Sản phẩm đa dạng từ sachi
Theo Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng, tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, các nhà khoa học vẫn luôn nghiên cứu tìm ra những công nghệ chế biến các sản phẩm từ sacha inchi, nhằm đem đến cho người tiêu dùng Việt Nam những sản phẩm tốt nhất từ sacha inchi. Chính vì thế cũng đã có rất nhiều sản phẩm được ra đời như hạt sacha inchi rang ăn liền, bột sachi ăn liền, hạt sachi bọc socola, muối sachi ăn cơm hay làm gia vị chấm, dầu ăn cao cấp sacha inchi, viên nang sachi.... tất cả những sản phẩm từ sacha inchi đều cung cấp hàm lượng omega 3-6-9, protein, các vitamin A và E, các axit amin thiết yếu cho cơ thể. Ngoài làm thực phẩm dinh dưỡng sacha inchi còn có thể làm mỹ phẩm cho tóc và da rất hiệu quả.
Hiện nay cũng có rất nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc muốn nhập sacha inchi của Việt Nam và cũng đã có những đơn hàng được xuất đi. Nếu như ổn định được đầu ra thì cây sacha inchi có thể góp phần xóa đói giảm nghèo cho người dân các vùng miền núi khó khăn, vì sachi phù hợp với đất đai vùng núi, lại có thể tận dụng được công lao động, tận dụng được cây que làm cọc, giảm chi phí đầu vào.
Với 6 năm nghiên cứu, Ths. Nguyễn Thị Bích Hồng và các đồng sự đã có được những thành tựu rất đáng kể: Đã nghiên cứu và chọn tạo thành công giống sacha inchi S18, đồng thời, đã xây dựng được một số quy trình như quy trình nhân giống, quy trình trồng và chăm sóc, quy trình thu hoạch để có thể chuyển giao trồng ở nhiều vùng trên cả nước. Bên cạnh đó, nhóm cũng xây dựng được quy trình sơ chế và bảo quản hạt sacha inchi, quy trình sản xuất trà sachi túi lọc, tạo ra được nhiều sản phẩm dinh dưỡng độc đáo như trà túi lọc, hạt sachi rang ăn liền, hạt sachi bọc sô cô la, dầu ăn sachi, muối sachi vv… làm phong phú thêm thị trường nông sản của Việt Nam, tiêu thị trong nước và hướng đến xuất khẩu.