Cấu trúc não quyết định hành vi phạm tội?

• Giải mã "lời của bộ não"
• Giải mã bí ẩn bộ não con người: Cuộc đua không ngừng nghỉ
• Vì sao bộ não chúng ta ngừng phát triển?

Một phương pháp mới được công bố gần đây hy vọng sẽ giúp cho các nhà nghiên cứu có được cái nhìn rõ nét hơn về nguyên nhân hành vi phạm tội và thậm chí có thể ngăn chặn từ trước khi nó xảy ra.

Cấu trúc não khác biệt

Vụ án Kipland Kinkel, 15 tuổi, tiểu bang Oregon đã giết hại bố mẹ và bắn chết 10 người khác trước khi bị bắt. Một vụ cướp tại hiệu ăn ở New York, 5 người chết và 2 tên sát nhân bị bắt sau đó vài ngày và lĩnh án tử hình. Ngày nay những sự kiện tương tự không hề hiếm thấy và luôn gợi lên sự quan tâm của công chúng. Vậy tại sao tội ác tồn tại? Và điều gì đã gây ra những hành động bạo lực đó? 

Hệ thống cộng hưởng từ chức năng (fMRI) đo hoạt động não bộ dựa trên lưu lượng máu.

Trong cuốn "Những tiểu luận về tội ác và trừng phạt" của Giáo sư Cesare Baccaria, ông cho rằng con người là sinh vật có lý trí và hành vi sẽ là kết quả của một quá trình suy luận logic, kể cả hành vi phạm tội.

Từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, các nhà nghiên cứu đều cho rằng yếu tố di truyền là căn nguyên tội ác, và liên quan mật thiết đến các đặc điểm sinh lý của cơ thể. Franz Gall là người đầu tiên trình bày luận điểm trên bằng phương pháp khoa học mà ông gọi là não tướng học. 

Theo ông, hình dạng của hộp sọ và bộ não có thể nói lên tính cách và quá trình phát triển tâm lý của một người. Có tới 27 khu vực trên não bộ có liên quan tới những tính cách tiêu cực như hung hăng, thù hận, dối trá, bạo lực… Những tên tội phạm có thể đã có những thương tổn về não gây ra sự phát triển của những tính cách như hiếu chiến, ưa chống đối, bạo lực… Có thể nói não tướng học thực chất là qua việc nhận dạng đầu và các bướu trên đó để xác định tính cách con người, khả năng và dự báo tương lai của họ. 

Cho đến năm 1930, lý thuyết của Gall bị nhiều nhà khoa học phản đối. Họ cho rằng Gall đã không tính đến sự lồi lõm trên hộp sọ do các mô não mềm gây ra và việc không thống nhất giữa các nhà nghiên cứu về các vùng não thể hiện tính cách. Càng về sau não tướng học càng xa rời khoa học tự nhiên và dựa vào những điều huyền bí. Thậm chí não tướng học còn bị lợi dụng để coi là phương pháp luận của những kẻ phân biệt chủng tộc, khẳng định sự tồn tại của chủng tộc thượng đẳng.

Sự khiếm khuyết của não bộ, đặc biệt là ở khu vực kiểm soát sự nóng giận và bạo lực nằm ở thùy trước sẽ làm cho những kẻ tội phạm mất đi sự đồng cảm, sự hối hận hay cảm giác tội lỗi khi phạm tội. 

Tiến sĩ Adrian Raine, Đại học Pennsylvania, Mỹ cho rằng việc người mẹ nghiện rượu hoặc hút thuốc trong khi mang thai sẽ làm giảm lượng oxy lên não, ảnh hưởng đến sự phát triển của thùy trước ở thai nhi. Những người có tuổi thơ bị bạo hành, bị bỏ rơi,… thậm chí một chấn thương ở đầu hoặc chế độ ăn không lành mạnh cũng có thể dẫn đến khiếm khuyết ở thùy trước. 

Cũng trong nghiên cứu của mình, Tiến sĩ Raine đã cho một nhóm những đứa trẻ từ 3~5 tuổi thực hiện một thử nghiệm. Những đứa trẻ được tham gia một chương trình phát triển toàn diện, từ luyện tập thể lực, giáo dục cho đến dinh dưỡng.

Kết quả là khi 11 tuổi thì chúng đã có não bộ phát triển trưởng thành hơn những đứa trẻ khác ở cùng độ tuổi, và cho đến năm 23 tuổi thì tỷ lệ trẻ có hành vi phạm tội thấp hơn bình thường đến 35%.

Một nghiên cứu mới đây của Tiến sĩ Kent Kiehl, New Mexico, Mỹ cho thấy sự khác biệt trong cấu trúc não của nhóm thanh thiếu niên có độ tuổi từ 12~18 từng phạm tội giết người. 

Ở độ tuổi vị thành niên, các thay đổi về sinh học, nhận thức và thần kinh diễn ra một cách rõ rệt và đôi khi có thể hình thành các hành vi tiêu cực. 

Qua việc phân tích hình ảnh não bộ và xây dựng mô hình toán học giúp ta hiểu rõ hơn mối quan hệ giữa khối lượng chất xám trong não và hành vi bạo lực. Các nhà nghiên cứu thấy rằng, tổng khối lượng não ở người phạm tội giết người thấp hơn so với những người bình thường. Vùng thùy thái dương chịu trách nhiệm xử lý cảm xúc và kiểm soát hành vi của nhóm đối tượng phạm tội giết người có khối lượng chất xám bị suy giảm.

Phát hiện hành vi tội phạm từ khi… chưa phạm tội

Thành công mới đây của các nhà khoa học thần kinh về việc sử dụng phương pháp quét não để phát hiện hành vi tội phạm đã cho thấy những tiến bộ trong việc nghiên cứu, giải mã các hành vi của đối tượng, đặc biệt là hoạt động của não bộ khi những hành vi tội phạm đang diễn ra. 

Nghiên cứu này đã cung cấp một công cụ khoa học chính xác để phân biệt giữa tội phạm vô ý và tội phạm có chủ đích. Những nhà nghiên cứu cho rằng, phương pháp này sẽ trở thành công cụ khoa học chính xác giúp phân định những tranh cãi pháp lý về tội phạm hình sự.

Phương pháp quét não sẽ mở ra hướng đi mới giúp các nhà nghiên cứu giải mã được ý định phạm tội của đối tượng từ trước khi hành vi tội phạm diễn ra. Thẩm phán và bồi thẩm đoàn sẽ phải quyết định xem việc một người phạm tội là có chủ đích hay không, và những điều này có thể được thể hiện qua hình ảnh chụp não bộ. 

Theo đó, hình ảnh quét não của những phạm nhân bị kết án cùng có điểm chung tại khu vực quyết định suy nghĩ và hành động. Nhóm những người có nguy cơ phạm tội cao, khu vực não bộ này ít hoạt động hơn so với nhóm người có nguy cơ thấp.

Nhà thần kinh học Read Montague, Viện nghiên cứu Carillion, London dẫn đầu một nhóm nghiên cứu, đã sử dụng hình ảnh cộng hưởng từ chức năng (fMRI) để đo hoạt động não bộ dựa trên lưu lượng máu. Họ đã phân tích hình ảnh não bộ của nhóm 40 người tình nguyện tham gia vào nghiên cứu thử nghiệm. Nhóm người tình nguyện được tham gia một kịch bản mô phỏng việc mang những chiếc vali qua biên giới. 

Một số người được biết trong vali có chứa ma túy, một số khác thì không biết trong đó có chứa gì. Những hình ảnh quét lại từ não bộ được xử lý qua một hệ thống máy tính sẽ giúp những nhà nghiên cứu thấy được hoạt động bất thường và có thể phát hiện những người cố ý vi phạm và thực hiện hành vi nguy hiểm. Các kết quả phân tích sau đó cho thấy các hoạt động khác biệt của người thực hiện hành vi phạm tội có chủ ý hoặc vô ý.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh việc sử dụng hình ảnh quét não bộ để nghiên cứu hành vi phạm tội. 

Ruben Gur, nhà tâm lý học, Đại học Y Pennsylvania cho rằng: "Chỉ với kết quả từ 40 người tham gia thử nghiệm, không thể giải thích được cho tất cả các biến số của não trong nhiều trường hợp". Một vấn đề nữa được đặt ra là không biết liệu những mô hình não khác nhau có bị giới hạn trong những tình huống cụ thể bên ngoài phòng thí nghiệm. 

Liane Young, nhà tâm lý học từ Trường Đại học Boston, cho rằng phương pháp này là không khách quan do việc đối tượng được nghiên cứu đang trong tình trạng phạm tội. Nhưng dù vậy, phương pháp chụp não trong tương lai có thể sẽ được áp dụng trong việc phân biệt các rối loạn tâm thần, ảo giác do chất gây nghiện và phát hiện các hành vi phạm tội trong quá khứ qua việc cho đối tượng xem những bức ảnh từ hiện trường vụ án.